İstanbul Üniversitesi Fizikî Oşinografi ve Deniz Biyolojisi Ana Bilim Dalı’ndan Doç. Dr. Ahsen Yüksek, Marmara Denizi’ni tesiri altına alan müsilajın birincil nedeninin küçük balık tiplerinin büsbütün ortadan kalkması olduğuna dikkat çekerek, “Marmara kıyıları bilhassa son iki yıldır deniz analarının istilası altında. Besin zincirine ortak balık çeşitleri yok olunca deniz anaları ortama hakim olmaya başlar. İki yıldır deniz anasına dikkat çekmeye çalışıyoruz lakin sesimizi duyan olmadı” dedi.
Milliyet gazetsinden Mert İnan’ın haberinde görüşlerine yer verilen Yüksek, ani ve şiddetli yağışlarda atık su tesislerinde denetim sorunu yaşandığını ve atıkların olduğu üzere denize verilmek zorunda kalındığını belirti. Doç. Dr. Yüksek, “Kocaeli Körfez içinde beş arıtma sistemi var. Körfez’de hiç müsilaj salyası oluşmadı. Bunun nedeni balıkçılığa yasak bölge olmasından kaynaklanıyor. Balıkçılığı iyi yönetemezseniz sistem iflas eder. Marmara’da besin piramidi bozuldu. Tarımda kullanılan kimyasallar, dereden, yağmur kanallarından Marmara’ya taşınıyor. Susurluk ırmağı en ağır kirletici kaynaklar ortasında. Planktonlar üzerinden beslenen hamsi, sardalya, çaça, istavriti rahat bırakmadıktan sonra Marmara düzelmez. Gırgır teknelerinin Marmara Denizi’ne girmemesi gerek” sözleri kullandı.
YAPILAR TETİKLİYOR
İTÜ Etraf Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. İzzet Öztürk ise müsilaja neden olan planktonların oluşmasında Karadeniz’den Marmara Denizi’ne akan suyun tesirine dikkat çekerek şu tespitleri sıraladı:
“Tuna, Dinyeper ırmaklarından Karadeniz’e boşalan atıklar, Boğaz’dan Marmara’ya taşınıyor. Kelam konusu büyük ırmakların taşıdıkları atık yükünün yüzde 70’i Boğaz’dan Marmara’ya boşalıyor. Marmara’yı kurtarmak istiyorsanız, Kırım-Sinop sınırından Romanya kıyılarına kadar olan alanı da pak tutmak zorundasınız. Son vakitte ortaya çıkan tabloda pandemi şartlarının da rolü olduğunu düşünüyorum. İşletim ve kontrol manasında aksaklıklar yaşandığını görüyoruz. Karadeniz’de Marmara’ya oranla daha çok plankton olsa da müsilaj sorunu yaşanmıyor. Karadeniz’deki planktonlar üst organizmalar tarafından tüketiliyor. Doğal istikrar korunduğu için müsilaj görülmüyor. Bilhassa planktonla beslenen üst popülasyonun yok olmaya başlaması bu vahim tabloyu ortaya çıkartıyor. İstanbul’un Anadolu yakası kıyı bandında birçok yapı mevcut. Mendirek, dalgakıran ve gibisi yapılar su sirkilasyonunu engelliyor. Azot ve fosfor ağır olunca bilhassa Anadolu kıyıları müsilaj için havuz haline geliyor. Kıyı dolguları, mendirek, dalgakıran, yat limanları üzere eklemlenmiş yapılar planktonların büyümesi için ülkü ortamı hazırlamış oluyor.”
“DÜZELME OLABİLİR”
Öztürk, kelamlarına şöyle devam etti:
“Bir de geçmişte yapılan yanlışlar var. Haliç ve Kurbağalıdere’nin balçığı Marmara’ya boşaltıldı. Bu iki bölgede çıkartılan balçık denizde ayrıyeten gübre fonksiyonu gördü. Marmara kıyılarına akan dereler pak değil. Durum ne kadar vahim olursa olsun düzelme olabilir. Marmara’nın üst katmanı 4-6 ay aralıklarla temizleniyor. Alt katman ise 12 aylık müddette kendi kendini yeniliyor. Marmara dinamik bir su geçiş alanı. Kirleticileri azaltırsak toparlanma çok kısa müddette gerçekleşir. Sanayi tesislerinin sıkı halde denetlenerek ön arıtma yapmaları sağlanmalı.”
BESİN ZİNCİRİ
Marmara Denizi besin zincirinin en altında besleyici tuzlarla ortaya çıkan fitoplanktonlar bulunuyor. Fitoplanktonların üzerinde ise mikroskobik denilen hayvansal planktonlar yer alıyor. Bu canlılar bitkisel planktonlarla besleniyorlar. Hayvansal planktonların bir üst zincirinde ise hamsi, sardalya, istavrit çeşidi küçük balık cinsleri yer alırken, bu çeşitlerin beslenme zincirinin bir halkasında fitoplanktonlar da yer alıyor. Küçük balık tiplerinin üzerinde ise daha büyük balık cins ve deniz canlıları yer alırken, piramidin en zirvesinde ise insan bulunuyor.
PAKLIK SEFERBERLİĞİ BUGÜN BAŞLIYOR
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nca, müsilajdan kaynaklanan kirliliğin temizlenmesi için hazırlanan “Marmara Denizi Aksiyon Planı”nın uygulanması konusunda ilgili bakanlık, valilik ve belediyelere genelge gönderildi. Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum imzasıyla yayımlanan genelgeye nazaran, Türkiye’nin en büyük deniz paklığı seferberliği “Marmara Hepimizin” sloganıyla yürütülecek. Seferberlik, Bakan Kurum, İstanbul Valisi Ali Yerlikaya, belediye liderleri ve sivil toplum kuruluşlarının da iştiraki ile İstanbul’da Caddebostan Sahili’nden bugün saat 14.00’te başlatılacak. Paklık çalışmaları, İstanbul’da Pendik, Kocaeli’de Karamürsel, Bursa’da Mudanya, Balıkesir, Yalova, Çanakkale ve Tekirdağ’da da eş vakitli yürütülecek.
NTV
