Oluşumu milyonlarca yılı bulan, geçmiş jeolojik zamanlardaki iklim ve bitki çeşitleriyle ilgili bilgiler edinilebilen fosil ormanlarının birincisi Bolu Seben’deki dikili durumda olan taşlaşmış ağaçlardan oluşuyor.
Türkiye’de Seben’in yanında Ankara-Çamlıdere ve Beypazarı, Manisa-Osmancalı, Bolu-Kuzca, Tokat-Zile ve Erzurum ile Trakya bölgesinde de taşlaşmış ağaç örnekleri dikkat çekiyor.
Tespit edilen bu fosil ağaçlar, günümüzde çağdaş hale dönüşmüş çam, defnegiller, selvi, sekoya, sığla, söğüt, palmiye, kavak üzere tiplerin atalarını oluşturuyor.
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Orman Botaniği Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ünal Akkemik’in yeni tespit ettiği Beypazarı-Doğanyurt köyündeki fosil ağaçlar da 18-23 milyon yıl öncesine kadar uzanıyor.
Tekrar Akkemik’in çalışmalarıyla Tokat Zile’de yaklaşık 41 milyon öncesinde yaşamış olan tropik yağmur ormanlarının fosil ağaçları ile Erzurum ve Gümüşhane ortasında 160 milyon yıl öncesine ilişkin arokarya ağacına ilişkin taşlaşmış fosiller de geçmiş jeolojik vakitler hakkında bilgi veriyor.
ZİLE’DEKİ FOSİLLER 41 MİLYON ÖNCESİNE DAYANIYOR
Prof. Dr. Akkemik, yaptığı açıklamada, Seben Hoçaş Köyü’ndeki alanın fosil araştırma ormanı duyuru edildiğini belirterek, böylelikle yasal statüye kavuşan bu ormanda kazıldığında köklerininin de taşlaşmış halde görüleceği ve günümüzde Akdeniz Bölgesi’nde yer alan palmiye, kavak, söğüt, ardıç ve sığla ağacının olduğunu söyledi.
Yaklaşık 18-20 milyon yıl öncesine ilişkin erken miyosen periyodunu kapsayan örneklerin dikili halde bulunduğunu tabir eden Akkemik, tekrar Bolu Kıbrıscık Kuzca köyünde de fosil ağaçlar olduğunu anlattı.
Akkemik, Ankara Çamlıdere’de fosil ağaçların bulunduğu yerin jeopark duyuru edildiğini, bir yamaç boyunca her taşın ağaç fosillerinden oluştuğunu lisana getirerek, burada da sekoyaların görüldüğünü kaydetti.
Manisa Osmancalı’daki fosil ormanında ise çam kümesi, ceviz ve ladin çeşidi ağaçların olduğunu söz eden Akkemik, yeni tespit edilen Tokat Zile’deki fosil ağaçların da dikkat cazibeli olduğunu söz etti.
Yaşları 40-41 milyon yıl öncesine kadar uzanan fosil ağaçların tropik devir yağmur ormanlarının örneklerini oluşturduğunu belirten Akkemik, “İklimin çok elverişli olduğu bir periyot. Kıyı kısımlarında yetişen bir çam tipi tespit ettik. Bugünkü çam cinsleriyle hiç alakası yok. Yeniden defnegiller familyasından farklı bir ağaç belirledik. Günümüzde bu ağacın çağdaş cinsleri yağmur ormanlarında görülüyor.” diye konuştu.
65 MİLYON YIL ÖNCESİNE ILIŞKIN AROKARYA
Akkemik, Erzurum’daki oltu taşının da aslında bir ağaç olduğunu, tarihinin 65 milyon yıl öncesine kadar gittiği lisana getirerek, şöyle devam etti:
“Erzurum Gümüşhane civarında çalıştığım bir yerde alınan fosil ağaç örnekleri de 160 milyon yıl öncesine kadar gidiyor. Bunların, bugün güney yarım kürede Şili ve Avustralya’da çağdaş cinsleri olan arokarya fosilleri olduğu belirlendi. Arokarya 65 milyon yıl öncesine kadar kuzey yarım kürede yaşayan bir ağaç. Bunun da dünyadaki en genç temsilcisi Erzurum’daki oltu taşı. Birebir cinsten ağaçlar yaklaşık 200 milyon yıl öncesine ilişkin Kuzey Amerika’daki Arizona Fosil Ormanında, Rusya ve Gürcistan’da da var.”
BEYPAZARI’NDA YENİ FOSİL AĞAÇLAR
Ünal Akkemik, Beypazarı’na bağlı Doğanyurt köyünde fosil orman cinsinde taşlaşmış ağaçların bulunduğu tabir ederek, köylülerin haber vermesi üzerine örnekler aldığını söyledi. Köyün yakınında patlatılmalı taş ocağı yapılacağını belirten Akkemik, “Bu hem köyün su kaynağına hem de buradaki 18-23 milyon yıl öncesine ilişkin ağaç fosillerine ziyan verecek.” dedi.
Akkemik, fosil ağaçlar günümüzdeki örnekleriyle karşılaştırıldığında kimilerinin çok yakın kimilerinin da büsbütün farklı bir cinse büründüğünü belirterek, şöyle konuştu:
“Bu da ağaçlardaki evrimleşme sürecini gösteriyor. Türkiye’de en fazla fosil ağaçlar, 18-23 milyon yıl öncesini kapsayan erken miyosen periyoduna ilişkin. Bugün yalnızca Kuzey Amerika’da Kaliforniya kıyılarında yaşayan sekoyaların ataları, bataklık servileri çıkıyor. Yaklaşık 30-35 milyon yıl öncesinde Türkiye’de görülmeye başlayan bu iki ağaç 5 milyon yıl öncesine kadar çıkıyor. Türkiye kömürlerinin de birçok, bilhassa Trakya kömürlerinin büyük kısmı bu ağaçlardan oluşuyor. Türkiye’deki fosil ağaçlar bilhassa Orta Anadolu’da, Bolu ile Ankara ortasındaki vadide ağırlaşıyor. Bu bölgede günümüzde kaybolan çam fosilleri, ceviz, mimoza, defnegiller var. Tekrar Kilyos ve Trakya’da da fosil ağaçlar bulunuyor. Dünya üzerinde Erguvan ağacının birinci fosil örneği Çankırı Çerkeş’de bulundu. 3-5 milyon yıl öncesine kadar gidiyor. Yeniden Gökçeada’da da 18-23 milyon yıl öncesine ilişkin fosil orman niteliğinde bir alan var. Kayın, gürgen, kayacık sekoya, servi, palmiye, kızılağaç örnekleri toplandı. “
“TÜRKİYE’DE FOSİLLERLE İLGİLİ YASA YOK”
Son vakitlerde toplumsal medyada fosillerle ilgili kümeler oluşmaya başladığını, insanların hassas hale geldiğini, taşlaşmış ağaçlar, deniz ve yaprak fosillerinin toplandığını lisana getiren Akkemik, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Türkiye’de fosillerle ilgili net bir yasa yok. Bunların toplanması konusunda kısıtlama getirilmesi, topluca bulunduğu alanlarda muhafaza tedbirleri alınması lazım. Beşerler hassas davranıp fosilleri görmek, bulunduğu coğrafyanın tarihi öğrenmek istiyor. Bilhassa her vilayette insanların tabiata gidip görmesi, toplayıp tahrip etmesi yerine, fosillerden bir kaç modülün getirilip bir yerde, bağımsız fosil orman müzesi ya da arkeoloji müzelerinin yanında oluşturulacak bir yerde bunlar sergilenebilir. Böylelikle daha fazla beşere ulaşılabilir. Fosil ormanları korunması koşuluyla turizm açısından da kıymetlendirilebilir. Örneğin Arizona Fosil Ormanı ya da yakınımızdaki Midilli Adası Fosil Ormanı her yıl onbinlerce turist tarafından ziyaret edilmektedir.”
NTV
