Dünyanın oluşumundan beri, sismik taraftan faal bulunan bölgelerde zelzelelerin ardışıklı olarak oluştuğu ve sonucundan da milyonlarca insanın ve barınakların yok olduğu bilinmektedir.
Yurdumuz dünyanın en aktif sarsıntı nesillerinden birinin üzerinde bulunmaktadır.
Zelzeleler ekseriyetle kırıkların (fay hatları) çatlamasıyla oluşur. Zelzeleler oluş nedenlerine nazaran degişik tiplerde olabilir. Türkiye’de olan sarsıntılar de büyük çoğunlukla tektonik sarsıntılardır.
FAY ÇIZGISI NEDİR?
Fay ya da kırık, iki kıta sahanlığının birbirlerine sürtünerek zıt istikametlerde hareketleri sonucu oluşan kırığa verilen isimdir. Kırıkların uzunlukları boyunca jeolojik katmanlar iki farklı blok halinde yer değiştirir. Bunun yanı sıra volkanik faaliyetler, toprak kaymaları, mayın patlamaları yahut nükleer testler sonucunda da gerçekleşebilir. Faylar, kayanın kırılgan özelliğe sahip olmasından ötürü yüksek basınç (gerilme, sıkışma yahut bükülme) altında kırılmasıyla oluşur.
ZELZELELER NASIL OLUŞUR?
Zelzeleler, yerkabuğundaki fay ismi verilen kırıklarda meydana gelir. Gerilme levhaların kademeli hareketi sonucunda yerkabuğunun değişik noktalarında meydana gelir. Sarsıntılar, kayalık bir alanda oluşan gerilmenin ani bir harekete yol açacak kadar yükselmesiyle olur. Bu hareket, kayanın en zayıf noktasında kırılmasıyla yeni bir fay oluşturabilir yada kaya var olan fay boyunca kayar. Bunun sonucunda, gerilmenin boşalmasıyla harika büyük boyutta güç açığa çıkar. Bu gücün etraftaki kaya kütlelerinde oluşturduğu titreşim sarsıntısı yaratır.
![](https://cdn1.ntv.com.tr/gorsel/1vqj6y6BTESLUA4gUlGHCg.jpg?width=960&mode=crop&scale=both)
TÜRKİYE FAY SINIRI HARİTASI
KUZEY ANADOLU FAY SINIRI (KAF)
Saroz Körfezi’nden başlayan KAF, Marmara Denizi, Sapanca Gölü, Adapazarı, Tosya ve Erzincan üzerinden Van Gölü kuzeyine kadar uzanır. Dünyanın en süratli hareket eden ve en etkin sağ-yanal atımlı faylarından biridir.
KAF sistemi, Anadolu Levhası’nın, güneyde Arap Levhası ve kuzeyde Avrasya Levhası’nın ortasında kalması ve bu sebeple batıya gerçek açılma formunda süratle hareket etmesi sebebiyle yüksek sismik aktivite göstermektedir.
Yaklaşık Van Gölünden Saros Körfezine kadar tüm kuzey Anadolu’yu keser. Tek bir faydan oluşmaz, pek çok modülden oluşan fay zonudur. Fay sınırında; parçalanmış-ezilmiş kayaçlar, soğuk ve sıcak su kaynakları, gölcükler, traverten oluşumları, genç volkan konilerine rastlanır.
DOĞU ANADOLU FAY ÇIZGISI (DAF)
DAF, Hatay grabeninden başlayarak, K. Maraş, Adıyaman, Malatya ve Elazığ ovalarından geçerek Bingöl’e kadar sokulur. Meyyit Deniz Çatlağı’nın kuzey sonunda Maraş Üçlü Bitişme’sinden başlayarak kuzeydoğu istikametinde işler ve Karlıova Üçlü Bitişme’sinde sona erer ki burada Kuzey Anadolu Fay Çizgisi ile buluşur.
BATI ANADOLU FAY SINIRI (BAF)
Batı Anadolu Fay Çizgisi (BAF), Anadolu’nun batısında doğu-batı uzanışlı, kuzeyden-güneye gerçek sıralanan pek çok faydan oluşan deprem alanıdır.
Türkiye’deki sarsıntıların iki ana nedeni vardır. Birincisi, Atlas Okyanusu’nun ortalarındaki okyanus ortası sırtının genişlemesidir. Bu genişleme Afrika levhasını kuzeydoğu tarafında hareket ettirmektedir. Afrika, Akdeniz altında Anadolu Levhası ile çarpışmakta ve altına dalmaktadır. Anadolu depremselliğinin ikinci ana nedeni Kızıldeniz ortasındaki okyanus tabanı yayılmasıdır. Bu hareket Arap Levhasını kuzey tarafında hareket ettirmekte, Doğu Anadolu Fayında yoğun depremselliğe neden olmaktadır. Afrika Levhasının kuzey kenarındaki okyanusal kabuk bu sıkışmada Anadolu ve Ege’nin altına dalarak batmaktadır. Bu dalma sırasında Batı Anadolu’ya çekme kuvveti uygular. Arap Levhasının baskısıyla Kuzey Anadolu Fayı boyunca batıya yanlışsız itilen Anadolu Levhası batıda sıkışmaya sebep olur. Batı Anadolu’da GGB-KKD istikametinde yılda 15 mm/yıl genişleme oluşur. Bu hadise zelzelelere ve grabenlerin oluşumuna neden olur.
MTA FAY SINIRI SORGULAMA EKRANI
MTA’nın resmi sayfasında yer alan ekranla harita üzerinde bulunduğunuz pozisyona ulaşabilirsiniz. Ekranın sol köşesinde bulunan ‘Faylar’ sekmesine tıklayarak hangi vakit diliminde konutunuzun altından fay çizgisinin geçtiğini göreceksiniz.
NTV