Trabzon’da 18 Şubat 1929’da dünyaya gelen üretimci ve direktör Ertem Eğilmez, birinci ve orta tahsilini Konya’da tamamladı.
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi‘ni bitiren Eğilmez, 1953’te askere gidene kadar kısa bir müddet bakkal dükkanı çalıştırdı.
Usta direktör askerliğinin akabinde Arif Bolat kitabevinde çalıştı ve Refik Erduran ile 1954’te Çağlayan Yayınevi’ni kurdu. Eğilmez, tıpkı yıl Erduran ve Haldun Sel ile Tef adlı mizah mecmuasını çıkarırken, yayımladığı cep kitapları da yayın dünyasında ağır ilgi gördü.
YAMAN KARDEŞLER’LE GAZETECİLİKTEN SİNEMAYA ADIM ATTI
“Efe” isimli şirketi kurarak 1961’de sinemaya adım atan Eğilmez, birebir yıl Yaman Gazeteci adlı sinemayla yapımcılığa başladı.
Eğilmez gazetecilikten sinemaya geçişini bir röportajında şu sözlerle anlatmıştı:
“Münir Özkul’la arkadaştık, ‘Bir sinema yapsak.’ diye prodüktör olarak işe bulaştık. Benim bir bayim vardı, hala da bayidir Babıali’de, Fazıl Ünverdi… Onun finanse ettiği bir sinema yaptık, bütün paraları batırdık. Ben o vakitler direktörlüğün ‘y’sini bilmiyordum. ‘Yaman Gazeteci’ isimli bu birinci sinemamızın direktörünü Münir seçmişti.”
Nahit Ataman ile 1964’te “Arzu Film” şirketini kuran Ertem Eğilmez’in direktörlüğe adım atması ise Fatoş’un Fendi Tayfur’u Yendi adlı sinemayla oldu.
Eğilmez, Türk sinemasında güldürünün temellerini oluşturan birçok sinemaya direktör olarak imza atarken, 1965’te Senede Bir Gün, 1968’de Nilgün ve İngiliz Kemal, 1970’de ise Küçük Hanımefendi adlı romanları sinemaya uyarladı.
Türkan Şoray, Selda Alkor, Fatma Girik ve Hülya Koçyiğit üzere star oyuncuların yer aldığı tanınan aşk sinemalarını de yöneten Eğilmez, geniş izleyici kitlesinin beğenisini kazandı.
Eğilmez, 1966’da çektiği Bir Millet Uyanıyor filmiyle, 1967 Antalya Altın Portakal Sinema Şenliği’nde “En Âlâ Tarihi Film” mükafatına kıymet görüldü.
UNUTULMAZ OYUNCULARIN TÜRK SİNEMASINDA VARLIK GÖSTERMESİNE ÖNCÜLÜK ETTİ
Usta direktör, Münir Özkul, Adile Naşit, Kemal Sunal, İlyas Salman, Halit Akçatepe, Zeki Alasya, Metin Akpınar, Şener Şen ve Ayşen Gruda üzere oyuncuların Türk sinemasında varlık göstermesine öncülük etti.
“Arzu Sinema güldürüleri” olarak anılan sinemalarda vakit zaman toplumsal tenkide yer vermesiyle dikkati çeken Eğilmez, 1973’te yaptığı Canım Kardeşim filmiyle Türk sinemasında yapmacıklıktan uzak sinemacılık anlayışını, iç yakan bir hikayeyle beyaz perdeye aktardı.
Eğilmez, sanatkarın vazifesinin sıkıntıya tahlil bulmak değil sorunun varlığına işaret etmek olduğunu belirttiği bir röportajında şunları kaydetmişti:
“Sinemacının ve sanatkarın yol gösterici, ‘Bu bu türlü değil de vilayetle bu türlü olsun, bunun dermanı budur.’ demesinin karşısındayım. Bu ukalalık, konferansçılık oluyor, sanatçılıktan kaçıyor. Binaenaleyh tespiti tercih ediyorum. Bir durum vardır, bu durumu gözler önüne sermek, devayı araması gerekenlere bırakmak, sanatkarın vazifesi üzere geliyor. Çıkar yol aslında tektir, deva de birdir. Kaldı ki çaktırmadan devayı göstermesem bile devanın tek olduğunu hissettiriyorum, daha da işime geliyor. Örneğin ‘Canım Kardeşim’de çok sevdiğim bir plan var, tesadüf sonucu yakaladığım. Kamera apartmanların TV antenlerinden, gecekondu semtindeki TV’siz bireylere döner; bunu bile iki kişinin bir küçük çocuğa TV araması sorunu üzere yaptım, konferansa hakikat kaçıyorum diye de korktum. Benim için sorun kederimi anlatmaktı.”
44 SINEMA YÖNETTİ, 5 SENARYO YAZDI
Eğilmez, 1975’te Rıfat Ilgaz’ın kaleme aldığı Hababam Sınıfı romanını sinemaya uyarladı. Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı filminin gördüğü büyük ilginin akabinde 1976’da Hababam Sınıfı Uyanıyor, 1977’de Hababam Sınıfı Tatilde, 1981’de ise Hababam Sınıfı Güle Güle filmi ile Hababam Sınıfı adlı müzikal tiyatro oyununu izleyiciyle buluşturdu.
Direktör olarak Türk sinemasındaki değişimleri takip eden, bu değişimlere nazaran daima kendini yenileyen Eğilmez, 1980-1981 döneminde Kanlı Nigar adlı müzikli oyunu sahneledi.
Eğilmez, sinemadan bir mühlet uzak kaldıktan sonra, 1984’te Namuslu adlı sinemayla geri döndü. Namuslu ve Banker Bilo filmleriyle Türkiye’nin temel problemlerini kendi mizah anlayışıyla ele alan usta isim, son olarak 1988’de yönettiği Arabesk filmiyle gişede büyük muvaffakiyet elde etti.
Meslek hayatı boyunca 44 sinema yöneten, 5 senaryo kaleme alan ve 97 sinemanın yapımcılığını üstlenen Eğilmez, 21 Eylül 1989’da İstanbul’da, 60 yaşında vefat etti.
“ONUN İÇİN PES ETMEK ÜZERE BİR DAVRANIŞ HİÇBİR VAKIT KELAM KONUSU OLMADI”
Sinema eleştirmeni, muharrir Atilla Dorsay, Istek Kıraç ile gerçekleştirdiği “Sinemayı Yazan Adam” söyleşisinde, Kemal Sunal ve Zeki Alasya-Metin Akpınar ikilisini sevmeyi, Ertem Eğilmez ve Istek Sinema ekolünden öğrendiğini söz ederek, şunları aktarmıştı:
“Çünkü bütün bu oyuncular, bilhassa 1970’li yıllar boyunca Dilek Sinema çatısı altında ün kazandılar. Orada Ertem Eğilmez’in kişiliğinin şemsiyesi altında daha şuurlu bir uğraş oldu. Orada senaristler, oyuncular daima birlikte, bugünkü sinemamızın güldürü geleneğinin bir nevi temellerini attılar. Istek Sinema güldürüleri bugün hala beğenilen, aranan, izlenen filmlerdir ve Türk güldürüsüne belirli bir seviyesi ve zevki getirmiştir.”
“O BİR SİNEMA DAHİSİYDİ”
Usta oyuncu Şener Şen, Görüntü Haber mecmuasının Aralık 1989 tarihli 60. sayısında yayınlanan haberde, Eğilmez’in sinemayı meslek olarak seçmekle en hakikat kararı verdiğine işaret ederek, şöyle konuşmuştu:
“Sinemaya aşıktı ve sinema onun her şeyi idi. Onunla çalışıp da bunu anlamamak imkansızdı. Ayrıyeten muvaffakiyet kazanmayı kendine alışkanlık edinmiş seçkin insanlardan biriydi. Yaptığı her işte muvaffakiyete ulaşmıştı. Örneğin onun yayıncılık yaptığı bir periyot var. O yıllarda dünyaca meşhur Mike Hammer isimli polisiye çizgi romanın yayın haklarını almış. Lakin birkaç sayı çıkardıktan sonra Amerikalılar mutabakattan caymış. Ertem Ağabey de oturup birkaç arkadaşıyla öyküleri kendileri yazıp yayınlamaya başlamış. Onun için pes etmek üzere bir davranış hiçbir vakit kelam konusu olmadı. ‘Arabesk’i bile hangi koşullarda çektiği herkesçe bilinir. O, sinemalarında güldürürken, ağlatmayı ve düşündürmeyi başaran bir sinema adamıydı. Bir işi yaparken etrafındaki herkesin görüşünü alır lakin sonra da kendi bildiğini yapardı. Sonuçta ne derece başarılı olduğunu daima birlikte gördük. O bir sinema dahisiydi.”
Sinema tarihçisi Giovanni Scognamillo ise Türk Sinemasında Şener Şen kitabında Eğilmez’in Arabesk isimli sinemasından bahsederken şunları aktarmıştı:
“Eğilmez her şeyden evvel kendisiyle hesaplaşır. Kendi sanatsal geçmişi, kendi sinema anlayışı ve icraatıyla yüzleşir ve yaptıklarıyla dalga geçer, bir hayat bilançosu çıkarır.”
Ertem Eğilmez’in yönettiği sinemalardan kimileri şöyle:
Bir Millet Uyanıyor, Yaşlı Gözler, İngiliz Kemal, Sevemez Kimse Seni, Küçük Hanımefendi, Kalbimin Efendisi, Senede Bir Gün, Son Hıçkırık, Beyoğlu Hoşu, Sev Kardeşim, Tatlı Dillim, Oh Olsun, Yalancı Yarim, Köyden İndim Şehire, Salak Milyoner, Mavi Boncuk, Süt Kardeşler, Şabanoğlu Şaban, Gülen Gözler, Erkek Hoşu Sefil Bilo, Banker Bilo, Namuslu, Aşık Oldum, Arabesk.
Yazdığı senaryolar:
Ölmeyen Aşk, Boş Çerçeve, Mavi Boncuk, Salako, Milyarder.
NTV
