Binbaşı İbrahim Özkul ile Hayriye Özkul çiftinin oğlu olan Münir Özkul, İstanbul’da 15 Ağustos 1925’te dünyaya geldi. Birinci defa 1937’de Bakırköy Ortaokulu’nda birinci sefer sahneye çıkan sanatçı, İstanbul Erkek Lisesi’nden mezun oldu.
ERKEK HOŞU İLE İSMİNİ DUYURDU
Usta sanatçı, 1940’ta kurulan Bakırköy Halkevi sahnesinde, Erkek Hoşu isimli oyundaki başarısıyla ismini duyurdu.
ATATÜRK İZLEDİ
Muhsin Ertuğrul, İnsan ve Tiyatro Üzerine Gördüklerim isimli kitabında yer verdiği bir anısında, usta oyuncunun 12 yaşındayken sahneye çıktığı Ankara’daki bir tiyatro oyununu Cumhuriyetin Kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün de izlediğini belirterek, tesirli bir oyunculuk sergileyen Özkul’u Atatürk’le tanıştırdığını, Mustafa Kemal Atatürk’ün Özkul’a “Çocuk, çok büyük bir tiyatrocu olacaksın” dediğini aktarmıştı.
AŞK KÖPRÜSÜ İSE PROFESYONEL OLDU
Ses Tiyatrosu’nda 1948’de sahnelenen Aşk Köprüsü ile profesyonel oyunculuğa adım atan sanatçı, daha sonra Muhsin Ertuğrul idaresindeki Küçük Sahne’ye geçti.
Özkul, TRT Arşiv kayıtlarında yer alan bir açıklamasında birinci aktörlük tecrübesine ait şu bilgileri vermişti: Mürüvvet (Sim) çok iyi Ermeni rolü oynar. ‘Prova yapalım.’ kederi. ‘Oyun gecesi yapalım.’ derdim. ‘Olmaz.’ diyorlar. Gayem kaçmak. Birinci gece, korktuğumuz müzik üç kez bize söyletildi. Ben de inanamıyorum ama oldu. Şaşırdım. Adetimdir, yanılgı yaptığımda tiyatrodan yürüyerek Beyoğlu’na kadar giderdim. ‘Kim bunları tuttu da bravo diyerek beni rezil ettiler.’ diye düşündüm. Sirkeci’ye kadar ağladım.”
“MÜNİR PROVA YAPMADI”
Rol arkadaşı Mürüvvet Sim ise birebir anıyı, “Münir kesinlikle prova yapmıyor. Sanat hayatım bitecek üzere geldi bana, hayli gözyaşı döktüm. Sabaha kadar prova yaptık. Münir tekrar prova yapmadı. Mecburen oynadım. Benim ellerim ayaklarım bağlandı lakin Münir gitti, karşımda güya dev bir sanatçı vardı. Piyes bitti. Herkes Münir’i tebrik etti. Ben de gittim, özür diledim ve elini öptüm” kelamlarıyla lisana getirmişti.
Usta oyuncu, 1951’de John Steinbeck’in Fareler ve Beşerler ile John Millington Synge’in Babayiğit, 1954’te George Axelrod’un Yaz Bekarı yapıtlarında, 1955’te ise John Patrick’in Çayhane yapıtıyla Bana Çiçek Yollama, Generalin Aşkı, Yağmurcu ve Godot’yu Beklerken isimli yapıtlarda rol aldı. İstanbul Kent Tiyatroları, Ankara Devlet Tiyatrosu ve özel tiyatrolarda da misyon yapan sanatçı, Sadık Şendil’in Kanlı Nigar oyunundaki rolüyle 1968’de İlhan İskender Armağanı’nı kazandı.
SANAT HAYATINDA 5 KİŞİNİN TESİRİ VAR
Sanat hayatında beş kişinin büyük tesiri olduğuna işaret eden Özkul, bir röportajında şunları söylemişti: “Bu isimler, Muhsin Ertuğrul, Ferdi Tayfur, Haldun Dormen, Sadık Şendil ve Şakir Eczacıbaşı’dır. Bugün sanatımın geleceğiyle ilgili hiçbir şey söyleyecek durumda değilim. Yalnız şu sıralarda Haldun Taner’in benim için yazdığı bir eser var. Tüm arzum bu piyesi muvaffakiyetle oynamak. Sanat ömrüm içinde her vakit ‘İbiş’e ve ‘Kavuklu’ya hayranlık duymuşumdur. Nedenini şöyle anlatayım; insanı çeşitli tesirlerden kurtarabilseydik, ortaya birçok müşterek istikametleri olan bir insan tipi çıkardı. Bu, gerçek tarafları ağır basan kozmik insan tarifi ve tipidir. Ben Kavuklu’da yahut İbiş’te kendi içimdeki o insanı yakalamak ve o beşere varmak istiyorum.”
KAVUĞU İSMAİL HAKKI DÜMBÜLLÜ’DEN ALDI
Klâsik Türk tiyatrosunun son temsilcisi İsmail Hakkı Dümbüllü, Kel Hasan’dan devraldığı 50 yıllık sembolik kavuğunu, 1968’de Özkul’a devretti. Sanatkarın Ortaoyuncular Tiyatro Topluluğu kurucusu Ferhan Şensoy’a 1989’da bıraktığı kavuk, son olarak 2020’nin eylül ayında Şevket Çoruh’a takdim edildi.
Münir Özkul, Haldun Taner’in Sersem Kocanın Kurnaz Karısı oyunundaki rolüyle 1978’de Avni Dilligil, Ulvi Uraz, İsmet Küntay ve “İsmail Dümbüllü” ödüllerinin sahibi oldu.
1950’LERDE SİNEMADA GÖRÜNMÜYE BAŞLADI
Sinemada 1950’lerden itibaren görünmeye başlayan sanatçı, canlandırdığı karakterlerle büyük beğeni kazandı. Bilhassa 1970’li yıllarda, kalabalık takımlı Ertem Eğilmez sinemalarında kıymetli rolleri canlandırdı. Sanatçı, Hababam Sınıfı serisindeki Özel Çamlıca Lisesi’nin tatlı sert müdür yardımcısı “Kel Mahmut” tiplemesiyle unutulmazlar ortasına girdi.
Başarılı oyuncu, direktörlüğünü Sırrı Gültekin’in yaptığı 1979’da yayınlanan İbiş’in Düşü isimli üretimle birinci kere televizyon dizisinde rol alırken, dizilerin yaygınlaşmaya başladığı 1990’lı yıllarda, Uzaylı Zekiye, Ana Kuzusu, Şaban ile Sevecen ve Reyting Hamdi’de de oynadı.
UNUTULMAZ REPLİK
Mavi Boncuk, Aile Gururu, Gülen Gözler, Sevinçli Günler, Gırgıriye ve Görgüsüzler isimli aile sinemalarında Adile Naşit ile başrolü paylaşan ve canlandırdığı karakterlerle Türk izleyicisinin sevgisini kazanan Özkul’un Bizim Aile sinemasındaki, “Anlamıyor musun beyefendim, bu çocuklar birbirini seviyor. Fakat ben boşuna konuşuyorum. Sevgiyi tanımayan adama, sevgiyi öğretmeye çalışıyorum. Sen, büyük işveren, milyarder, para babası, fabrikalar sahibi Saim Bey! Sen mi büyüksün? Hayır, ben büyüğüm! Ben, Yaşar usta! Sen benim yanımda bir hiçsin, anlıyor musun, bir hiç! Gözümde pul kadar bile bedelin yok. Lakin şunu iyi bil, ne oğluma ne de gelinime hiçbir şey yapamayacaksın. Yıkamayacaksın, dağıtamayacaksın, mağlup edemeyeceksin bizi. Zira biz birbirimize parayla pulla değil, sevgiyle bağlıyız” repliği, günümüzde hala unutulmayan replikler ortasında yer alıyor.
KAZANDIĞI MÜKAFATLAR
Usta sanatçı, Sev Kardeşim sinemasındaki rolüyle 1972’de Altın Portakal Sinema Şenliği’nde En Âlâ Erkek Karakter Oyuncu Ödülü’ne, Bizim Aile sinemasında canlandırdığı Yaşar Usta rolüyle de 1977’de Azerbaycan Sinema Şenliği Özel Ödülü’ne paha görüldü. Memleketler arası İstanbul Tiyatro Şenliği tarafından 2006’da verilen Onur Ödülü’nü alan sanatçı, 2014’te 18. Afife Tiyatro Ödülleri’nde Muhsin Ertuğrul Özel Ödülü’ne, 2015’te ise Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne layık görüldü.
Başarılı oyuncu, 1980’de 40. sanat yılını, 1996’da Atatürk Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen aktiflikte ise 55. sanat yılını kutladı.
Hayriye, Ferdi ve Güner isimli üç çocuğu bulunan sanatkara, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 1998’de “devlet sanatçısı” unvanı verildi.
KENDİSİYLE BİRLİKTE BİR ZAMANI KAPATTI
5 Ocak 2018’de ömrünü yitiren usta oyuncu, Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde gerçekleştirilen merasimin akabinde Bakırköy Mezarlığı’ndaki aile kabristanına defnedildi.
Sinema oyuncusu Engin Çağlar, Özkul’un vefatının akabinde yaptığı açıklamada, “Atlas Sineması üzerindeki Küçük Sahne’nin birinci açıldığı yıllarda ‘Çayhane’ oyununda Münir ağabeyi seyretmiştim. Onun en iyi yıllarıydı ve sahnede ustalığını sergiliyordu. Münir Özkul, nitekim çok iyi bir tiyatro oyuncusuydu. Sonra çok iyi bir sinema oyuncusu oldu. Bir arada unutulmaz sinemalarda oynadık lakin onu Hababam Sınıfı’ndaki Mahmut Hoca rolü tepeye çıkardı.” sözlerini kullanmıştı.
Tiyatro ve sinema oyuncusu Ulvi Alacakaptan ise Özkul’a ait şu değerlendirmede bulunmuştu: “Kendisiyle birlikte bir zamanı kapatıyor. Münir Özkul, daha çok sinemalarıyla tanınıyor. Zira sinema çok yaygın bir sanat ancak Münir Özkul bence tiyatrocu olarak yaşadı ve daima gözü de tiyatrodaydı. Bilhassa de klâsik tiyatroya aşık değil, hastaydı. Onun, Haldun Taner’in ‘Sersem Kocanın Kurnaz Karısı’ oyunundaki, ‘Perde’ diye biten son tiradı hiç unutulmaz. Sinemada meşhur oldu ve çok insan onu sinemada tanıdı lakin her an, her fırsatta tiyatro yaptı. Ömrünün son periyotlarında de tiyatro yapıyordu.”
Jet Sosyete’de Yaşar Usta göndermesi
NTV
