Türk sinemasının Koca Çınar’ı Ömer Lütfi Akad, 2 Eylül 1916’da Halep’ten İstanbul’a göç etmiş bir babayla İzmitli bir annenin oğlu olarak dünyaya geldi. Birinci eğitimini Fransız Sainte Jeanne d’Arc Okulu’nda tamamlayan ünlü direktör, 1938’de Galatasaray Lisesi’nde, 1942 yılında ise İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu’nun maliye kısmında eğitim aldı.
BANKACILIK YAPTI
Ömer Lütfi Akad, vatani misyonunun akabinde, bankacılık, üretim amirliği ve muhasebecilik işleri yaptı, halkevlerinin tiyatro oyunlarında dekoratör ve amatör oyuncu olarak vazife aldı, sinemada ise yardımcı asistanlık ve imal direktörlüğü işlerini üstlendi.
1946’DA KALEME ALMAYA BAŞLADI
Usta direktör 1946’da sinema ve tiyatro konusunda çeşitli yazılar da kaleme almaya başladı, sinema, edebiyat, fotoğraf, tiyatro ve müzikle ilgili yazıların yer aldığı fikir ve sanat mecmuası Beş Sanat’ı okurla buluşturdu.
VURUN KAHPEYE İLE DİREKTÖR KOLTUĞUNA OTURDU
Mesleği boyunca unutulmaz işlere imza atan Akad, 1946’da kurulan Sema Sinema’da mali danışmanlığın yanı sıra üretim direktörlüğüne başladı. Sema Sinema’nın birinci imali olan Unutulan Sır’da çalıştı. Akad, 1947’de Lale Sinema’ya, sonraki yıl da Erman Sinema’ya geçti. Burada çalıştığı sırada, direktör Seyfi Havaeri’nin Damga isimli sinemasının eksik kalan kısımlarını çekti. Yeteneği dikkati çekince, Halide Edip Adıvar’dan uyarlanan “Vurun Kahpeye” sinemasının senaryo müellifliği ve direktörlüğü ona verildi. Ömer Lütfi Akad’ın birinci direktörlük tecrübesi olan ve 1949 üretimi olan sinema, büyük ilgiyle karşılandı ve periyodun yüksek gişe geliri sağlayan sinemalarından biri oldu.
POLİSİYENİN BAŞLAMASINA ÖNCÜ OLDU
Ekrem ve Cemal Reşit Rey kardeşlerin tıpkı isimli operetinden uyarlanan Lüküs Hayat’ı 1950’de çeken Akad, 1951’de Irak’ta, birebir teknik grup ve tıpkı oyuncularla Tahir ile Zühre ve Dilek ile Kamber sinemalarını sinemaseverlerle buluşturan Akad, 1952’de İngiliz Kemal Lawrens’a Karşı sinemasının yanı sıra gerçek bir öyküden uyarlanan ve başrolünde Ayhan Işık‘ın yer aldığı Kanun Namına sinemasını çekerek, Türk sinemasında polisiye tipinin başlamasına öncü oldu.
Ünlü direktör, sanat hayatı boyunca mesleğini halk masalları uyarlamalarıyla sürdürdü ve polisiye sinemalarıyla sinema lisanını geliştirmeyi başardı. Sinemalarında dekor yerine mekan kullanan Akad, kendisinden sonraki sinemacılara bu tavrıyla örnek teşkil etti.
İŞÇİLERİN DRAMINI ANLATTI
Sinemalarında iç göç problemlerini da ele alan Akad, Anadolu Üçlemesi olarak nitelendirilen ve folklorik öğelerin ağır halde kullanıldığı; 1973’te Gelin, 1974’te Düğün, 1975’te ise Diyet sinemalarıyla, topluma eğilen bir sanat anlayışının savunucusu oldu. Gelin sinemasında Yozgat’tan İstanbul’a taşınan bir ailenin büyük kentte yaşadığı meseleleri, Düğün’de Şanlıurfalı bir ailenin başına gelenleri, Diyet’te ise işçilerin dramını anlattı.
Ömer Lütfi Akad, senaryo müellifliği, sinema ve tiyatro direktörlüğünün yanı sıra, belgesel, televizyon sinemaları ve birçok diziye de imza attı. 1964-1974 ortasında 10 kadar belgesel ve televizyon sineması çeken Akad, sinema dalında yaşanan sıkıntılar hasebiyle bir daha sinema çekmedi.
ÖMER SEYFETTİN HİKAYELERİNİ SİNEMAYA UYARLADI
Türk sinema tarihinin kıymetli süreçlerini ele aldığı Işıkla Karanlık Ortasında isimli bir deneme kitabı da kaleme alan Akad, TRT için Ömer Seyfettin’in Ferman, Pembe İncili Kaftan, Diyet ve Topuz isimli hikayelerini filmleştirdi ve Faruk Erem’in “Bir Ceza Avukatının Anıları” isimli yapıtından kısa televizyon sinemaları çekti. Akad’ın televizyonda yer alan son çalışması, Dört Mevsim İstanbul belgeseli oldu.
Sinemaya yüzlerce öğrenci yetiştiren Akad, 1974’te Türkiye’de birinci kez İstanbul Devlet Hoş Sanatlar Akademisi bünyesinde Sinema Arşivi tarafından başlatılan eğitim çalışmalarına katıldı ve sinema kurslarında öğretmen olarak misyon aldı. Daha sonra Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) Sinema Televizyon Kısmı’nda öğretim vazifelisi olarak eğitim verdi.
Usta direktör, kendinden evvelki sinemacılardan farklı olarak geliştirdiği sinema tekniği ve lisanıyla, sinema tarihi müellifleri tarafından belirlenen Muhsin Ertuğrul’dan Sonraki Sinemacılar yahut “Yönetmenler Kuşağı” başlıklı periyodun öncülerinden oldu.
ONURSAL PROFESÖRLÜK UNVANI ALDI
Ulusal ve memleketler arası alanda birçok ödül kazanan Akad’a, sinemaya katkı ve hizmetleri hasebiyle 1988’de Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Kültür ve Sanat Büyük Mükafatı, 1998’de Cumhurbaşkanlığı tarafından Kültür ve Sanat Büyük Mükafatı verildi. Akad, 1997’de Mimar Sinan Üniversitesi Senatosu kararıyla Onursal Profesörlük unvanına layık görüldü.
Ömrünü Türk sinemasına adayan Ömer Lütfi Akad, 19 Kasım 2011’de 95 yaşında İstanbul’da vefat etti. Cenazesi Ulus Mezarlığı’na defnedildi.
KAZANDIĞI MÜKAFATLAR
Hayatı boyunca birçok başarılı işe imza atan Akad’ın aldığı ödüllerden kimileri şöyle: Hudutların Kanunu ile 4. Antalya Sinema Şenliği’nde , En Yeterli İkinci Sinema Mükafatı, Vesikalı Yarim ile Antalya Sinema Şenliği’nde En Âlâ İkinci Sinema Mükafatı, Yaralı Kurt ile 4. Adana Sinema Şenliği’nde En Güzel İkinci Sinema Mükafatı, Irmak sineması ile 4. Adana Sinema Şenliği’nde En Güzel Üçüncü Sinema Mükafatı, başyapıtlarından Gelin ile 5. Adana Sinema Şenliği’nde, En Uygun Sinema Mükafatı, Düğün ile 11. Antalya Sinema Şenliği kapsamında En Uygun Sinema Mükafatı ve En Âlâ Direktör Mükafatı, Canım Kardeşim ile 5. Adana Sinema Şenliği’nde En Güzel İkinci Sinema Mükafatı.
Sefirin Kızı 29. kısım fragmanı
NTV