Bugün, Osmanlı Ordusu’nun kaybettiği toprakları geri almak için başlatmış olduğu Sarıkamış Harekatı’nın 106.yıl dönümü. Olumsuz hava koşulları ve askeri taktik kusurları sebebiyle ağır bir hezimetle sonuçlanan harekatta, 60 bini donarak ölmek üzere 78 bin Osmanlı askeri şehit olmuştu.
SARIKAMIŞ HAREKATI NEDİR?
I.Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu ortasında Sarıkamış ve etrafında (Oltu, Narman, Penek, Horasan, Bardız, Mecingirt, Karaurgan, Divik) gerçekleşen muharebeler olup Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri taktik yanlışlarıyla büyük bir başarısızlıkla sonuçlanan ve 78 bin askerin şehit olduğu bir askeri teşebbüstür.
SARIKAMIŞ HAREKATI’NDA YAŞANANLAR
1914 yılının 15-22 Aralık tarihleri ortasında, Sarıkamış yakınındaki Allahuekber dağlarında, Kars’ı Ruslardan geri almak için harekata katılan 60 bin asker donarak öldü.
Başkumandan vekili Enver Paşa büyük bir güçle, Rusları hiç beklemedikleri bir yerden, Allahüekber dağlarından aşarak vurmayı ve Kars’ı tekrar vatan topraklarına katmayı hedeflemişti.
Allahuekber dağlarının yer yer 2-3 bin rakımlı geçitlerinde ısı sıfırın altında 30 dereceye kadar düşüyordu. Türk askerlerinin büyük kısmı ise çölden gelmişti ve üzerlerinde yazlık üniformalar vardı.
Sarıkamış’ta dondurucu soğuk altında askerlerimizin durumunu Kurmay Subay Şerif Beyefendi “Sarıkamış” isimli kitabında şöyle anlatıyor:
“Yol kenarında karların içinde çömelmiş bir asker, bir yığın karı kollarıyla kucaklamış, titreyerek, feryat ederek dişleriyle kemiriyordu. Kaldırıp yola sevketmek istedim. Beni hiç görmedi. zavallı çıldırmıştı. Bu suretle şu lanetli buzullar içinde biz tahminen on bin bireyden fazla insanı bir günde karların altına bıraktık ve geçtik”.
Rus Kafkas Ordusu Kurmay Lider Vekili Dük Aleksandroviç Pietroviç Sarıkamış’ta gördüklerine anılarında şöyle yer vermiş:
“İlk sırada diz çökmüş 9 kahraman. Mavzerleriyle nişan almışlar, tetiğe asılmak üzereler fakat asılamamışlar… İkinci sırada cephane taşıyanlar var, sandıkları bir avuçlamışlar ki, kainattan hırslarını almak istiyor gibiler. Öylesine kaskatı kesilmişler… Ve sağ başta Binbaşı Nihat. Dimdik ayakta, başı açık, saçları beyaza boyanmış, gözleri karşıda…Allahuekber dağlarındaki son Türk müfrezesini teslim alamadım. Bizden çok önce, Allah’larına teslim olmuşlardı.”
Allahuekber dağları, 37 bin şehit verilerek aşıldı ve Sarıkamış kuşatıldı. Sarıkamış kuşatma harekatı çok soğuk ve açlık yüzünden, gaye ele geçirilemeden, 5 Ocak 1915’de sona erdi.
Osmanlı Ordusu bu dağlarda, 60 bini donma sonucu tam 78 bin şehit verdi. Rus birlikleri de bu savaşlarda 32 bin askerini kaybetti.
SAVAŞTAN SONRA YAŞANANLAR
Savaştan sonra İstanbul’a dönen Enver Paşa uzun bir mühlet Sarıkamış hakkında rastgele bir haber, bildiri, yahut yayın yapılmasını engelleyerek sansür uygulamış ve Osmanlı halkı savaşta olup bitenleri uzun yıllar sonra öğrenebilmiştir . Harbiye Nazırı Mirliva Enver Paşa ile düştüğü uyuşmazlık yüzünden Irak’a gönderilen ve orada Osmanlı 6. Ordusu kumandanı olarak Britanya İmparatorluğu Mezopotamya Ordusunu bozguna uğratacak olan Osmanlı ve Alman Mareşali Goltz Paşa günlüğüne şöyle yazmıştı: “Kafkasya’da maalesef kendilerini Napolyon Bonapart zanneden ve bilgisiz yetişen birçok adam var. Bunlar, ordularına güçleriyle bağdaşmayan misyonlar vermişler ve bu yüzden ordularını büyük ziyana uğratmışlardır. Ermeni istekli tümenleri Rus kuvvetlerinin muvaffakiyetinde kıymetli etken olmuştur. Bunlar kritik vakitlerde Osmanlı haraketlerine meydan okudu: “Osmanlı’nın gecikmesi Sarıkamış etrafında kâfi kuvvet konsantre etmesi için Rus Kafkasya Ordusu’na vakit kazandırmıştır.” Enver Paşa, Ermeniler’i suçladı ve bölgede Rusya ile faal beraberlikte bulunduklarını söyledi.
1918 Mart ayında Brest-Litovsk Antlaşması ile Sarıkamış ve Kars geri alınmış, fakat birebir yılın Ekim ayında Mondros Mütarekesi uyarınca eski sonlara dönülmüş ve topraklar elden çıkmıştı.
NTV
