Mukaddime bir kitabın asıl metninden evvelki yazısı, önsözü manasına gelir. Klasik kaynaklarda “mukaddimetu’l-kitâb” ve “mukaddimetu’l-ilim” olarak ikiye ayrılır.
Birincisi kitaba bir giriş, ikincisi ise yapıtın ilişkin olduğu ilim kolu ile ilgili temel bilgilerin verilmesini emeller. Mukaddime yerine “İftitâh”, “Fâtihatu’l-Kitâb”, “Tavtıe”, “Temhîd”, “Tasdîr”, “Dîbâce” ve “Medhal” üzere tabirler de kullanıldığı olur. Bu giriş yazısına “konuyu okuyucuya takdim eden, arz eden” manasında Mukaddime denildiği üzere, yapıtın başında birinci olarak yer alan, öne geçirilen manasında Mukaddeme de denilir.
Mukaddime’nin kimin yapıtı olduğu ise çokça merak edilmiştir. Mukaddime, İbn-i Haldun’un en ünlü yapıtıdır. Tarih, iktisat, sosyoloji ve siyaset üzere birçok toplumsal bilim için temel teşkil eden görüşleri içinde barındırır.
MUKADDİME HANGİ PERIYOTTA YAZILMIŞTIR?
Mukaddime, İbn-i Haldun’un en ünlü yapıtıdır. Tarih, iktisat, sosyoloji, ve siyaset üzere birçok toplumsal bilim için temel teşkil eden görüşleri içinde barındırır.
İbn-i Haldun yapıtını 1375’te Kal’atu ibn Seleme isimli kalede Beni Arif kabilesinin himayesinde yaşadığı periyotta kaleme aldı. İbn-i Haldun, Mukaddime’yi büyük tarih kitabı Kitâbu’l-İber’in birinci cildi olarak tasarladı. İslami tarih kitaplarında “Tarihe övgü” kısmı yazmak geleneğine uygun olarak bu hacimli yapıtın birinci cildi olarak Mukaddimeyi yazdı. Kitâbu’l-İber 7 ciltlik bir kitap oldu.
Lakin bu 7 ciltlik kitabın birinci cildi olarak planlanan “Kitab-ı Evvel” Haldun, şimdi hayatta iken Mukaddime ismiyle güya başka bir esermiş üzere anılmaya başlandı ve Haldun’un kendisi de bunu benimsedi. Bu yüzden Ümit Hassan, Z.F. Fındıkoğlu’nun bu kısa giriş kısmını “Mukaddime’nin Mukaddimesi” isimlendirmesini yanlışsız bulmaz.
Bu kısa metin birinci cilt olan “Kitab-ı Evvel”in değil tamamı 7 cilt olan Kitâbu’l-İber’in Mukaddimesidir. Haldun, Mukaddime’yi yazdıktan sonra üzerinde tekraren değişiklikler yaptı, kimi kısımları çıkarıp birtakım kısımlar ekledi ve yine düzenledi.
Münasebetiyle vakitle yapıtın farklı yazmaları oluştu. Bu farklı yazmalar da sonradan öbürleri tarafından çoğaltıldı. Mukaddime’nin en kıymetli kopyaları Türkiye kütüphanelerinde bulunmaktadır. İbn-i Haldun hayatta iken kaleme alındığı düşünülen 4 elyazması bulunmaktadır. İki yazma da muharririn vefatından çabucak sonra kaleme alınmış izlenimi vermektedir.
NTV