Kelebek marazı, otoimmün marazların en tipik örnekleri arasında nokta alıyor. Sistemik lupus eritematozus (SLE) illetina yakalanan kişinin bağışıklık sistemi, kendi vücuduna ilişkin dokuları tanımada sorun yaşıyor, onları “yabancı” olarak görüyor ve kendi dokularına savaş açıyor.
Ağır seyredebilen ve tedavi edilmezse hayati tehdit yaratabilen kelebek marazı, en çok 15-45 yaş arasındaki, yani doğurganlık çağındaki genç bayanlarda görülüyor. Nadiren çocuklarda, yaşlılarda ve erkeklerde de SLE ortaya çıkabiliyor.
Romatoloji Bilirkişisi Prof. Dr. Mehmet Soy, kelebek illetinin görülme yaşı ve sıklığıyla ilgili, “Sistemik lupus eritematozus marazı her yaşta görülebilir. ABD’de elde edilen datalara nazaran SLE, yüz binlik bir erişkin popülasyonunda yılda 3-6 yeni hasta sıklığındadır. Yani her yıl yüz bin kişinin 3 ila 6 kadarında yeni SLE marazı gelişir. Devletimizde sıklığın biraz daha düşük nispetlerde olduğu düşünülmektedir” değerlendirmesinde bulunuyor.
SLE hastalarına soğuk günler için ikaz yaparak kışın sıkı giyinmelerini, enfeksiyondan korunmalarını, mevsime tutarlı beslenmelerini, özetle bağışıklık sistemlerini güçlü tutmalarını öneren Romatolog Prof. Dr. Mehmet Soy, 5 soru-5 yanıtla kelebek marazını şöyle anlatıyor:
1- Kelebek illeti (SLE) nedir?
Lupus, burun sırtından yanaklara gerçek uzayan, güneşe maruz kalmakla artan kızarıklık, eklemlerde ağrı ve şişme, ateş, kilo kaybı üzere belirtiler gösteren, böbrek, akciğer, dimağ, kalp, kemik iliği üzere birçok organı etkileyebilen kıymetli bir hastalıktır. Oluşum mekanizması; bağışıklık sisteminin kendi vücudumuza ilişkin dokuları tanımada sıkıntılar yaşaması ve kendi dokularımıza karşı savaş vermesidir. Yani SLE bir otoimmün hastalıktır.
2- Kelebek marazının nedenleri nelerdir?
Lupus illetinin gerçek sebebi bilinmemektedir. Gelgelelim, eldeki doneler değerlendirildiğinde genetik, enfeksiyonlar, hormonlar, ultraviyole ışınları ve kimi kimyasal hususlar ile alakalı olduğu düşünülmektedir. Bu faktörlerin tesiriyle, bağışıklık sistemi sıradan dışı işlevlerde bulunarak kendi dokularına karşı savaş vermeye başlamaktadır. Sonuç olarak SLE genetik olarak yatkın bireylerde, kimi çevresel faktörlerin tetiklemesi ile oluşan bir hastalıktır.
3- Kelebek illetinin belirtileri nelerdir, lupus hangi organları yahut sistemleri tesirler?
SLE, birden çok sistemi etkileyen bir hastalıktır. Açıklanamayan ateş, kilo kaybı üzere bünyesel belirtiler, deri ve mukozalarda yaralar, eklem ağrısı ve şişmesi, hematolojik (kan) bulguları, böbrek, akciğer, merkezi had sistemi tutulumu olabilir. Lupus illetinde en sık görülen belirtillerin kimilerini şu formda sıralayabiliriz:
– Yorgunluk.
– Halsizlik.
– Burun ve yanaklarda kelebek halinde döküntü. Cildin, güneşe maruz kaldığı her alanında bu döküntü ve kızarıklıklar oluşabilir.
– Damar iltihabı. Tırnakların etrafında leke halinde cilt altı kanama, ağız mukozasında iltihaplanma yapabilir.
– Saç dökülmesi olabilir.
– Parmak uçlarında soğukta ortaya çıkan beyaz ve mor renk değişiminin olduğu raynaud sendromu gelişebilir.
– Eklem ağrısı, eklem iltihabına bağlı şişme, kızarma ve ısı artışı olabilir.
– Kaslarda ağrı ve iltihap gelişebilir.
– Böbrek tutulumu hastaların yüzde 70’inde görülür. Ağır vakalarda böbrek yetmezliğine kadar gidebilen böbrek iltihabı görülebilir.
– Migren, epilepsi, inme, istikrar sorunları üzere belirtiler ve ruhsal sorunlar olabilir, inme gelişebilir.
– Sindirim sorunları yaşanır.
– Göğüs ağrısı üzere akciğer ya da kalp zarında iltihaplanma bulguları vardır. Kalp zarı iltihaplanması, yani perikardit lupusta sıktır.
– Zatürre (pnömoni) gelişebilir.
– Lenf nodları, dalak ve karaciğerde büyüme olabilir.
Prof. Dr. Mehmet Soy 4- Kelebek illeti (Lupus) tanısı nasıl konur?
Öncelikle hastanın detaylı hikayesi ve fizik muayenesi yapılır. Açıklanamayan eklem ağrıları, deride mahsusen güneş gören meydanlarda kızarıklıklar, ateş, kilo kaybı üzere yakınmaların varlığında hasta tetkik edilmelidir. Umumi biyokimyasal testler, idrar testleri, Anti- Nükleer Antikor (ANA), ENA, anti-dsDNA, kompleman seviyeleri, kimi virüslere yönelik araştırmalar, akciğer grafisi üzere birçok tetkik yapılır. Duruma nazaran ek tahliller, deri lezyonu varsa biyopsi yapılabilir. Başkaca böbrek tutulumu düşünülen hastalardan böbrek biyopsisi yapılması gerekebilir. Tutulan organlara yönelik ek tetkikler de yapılabilir.
4- Kelebek marazı nasıl tedavi edilir, tedavide muvaffakiyet orantısı nedir?
SLE tedavisi, birçok iltihaplı romatizmada olduğu üzere uzun ve karmaşıktır. Umum olarak hastaların uzun müddetli güneşten kaçınmaları, nizamlı bir hayat sürmeleri, enfeksiyonlara karşı tedbir almaları- aşılanmaları, sistemli beslenmeleri, kimyasal içerikli besinlerden uzak durmaları, haddinden fazla gerilimden kaçınmaları önerilir. Başkaca takiplerini aksatmamaları, ilaçlarını tabiplerine istişareden kesmemeleri, bayan hastaların gebelik planlarını kesinlikle tabibe müracaatları gereklidir. Münhasıran organ tutulumu olan hastaların yüksek doz ve uzun müddetli kortizon kullanması gerekebilir.
“ORGAN TUTULUMLARI HAYATI TEHDİT EDEBİLİR”
Tedavi edilmeyen kelebek illetinin vücutta yaratacağı tesirlere de değinen Soy, “SLE’ye bağlı olarak gelişen böbrek, dimağ üzere organ tutulumları ve enfeksiyonlar hasta hayatını tehdit edebilir. Ayrıyeten kullanılan ilaçlar nedeni ile de hastanın zarar görmesi mümkündür” diye konuşuyor.
5- Kelebek marazından korunmak mümkün mü?
Kelebek illetinde genetik yatkınlığın çok kıymetli bir faktör olduğunu fakat birtakım çevresel etkenlerin de genetik yatkınlığı arttırıp marazı tetiklediğini vurgulayan Dr. Mehmet Soy, ultraviyole ışınlarının bunların tetikleyiciler arasında en iyi bilinenlerden olduğunu belirtiyor.
Soy, kelebek hastalarının daha rahat yaşamalarını sağlayacak önlemler hakkında ise şunları söylüyor:
“SLE hastalarının güneşe çıkacakları devir yüksek faktörlü (50 ve üstü) güneş kremleri kullanmaları, şapka takmaları, uzun kollu giyinmeleri, güneş ışınlarına maruziyeti azaltma bakımından kıymetlidir. Ayrıyeten sigara içimi de yatkın bireyde marazın tetiklenmesine yol açabilir. Sigara içmenin, anti-DNA antikorlarını tetiklediği gösterilmiştir. Ayrıyeten sigara antimalaryal değimiz birtakım ilaçların aktifliğini de azaltabilir. SLE riski yüksek olan bireylerin sigara içmemesi, içiyorsa bir an evvel bırakması önerilir. Enfeksiyonlardan korunmak değerli olabilir. Kışın sıkı giyinmek, mevsimine müsait beslenmek, meyve-sebze yemek, ehil uyku uyumak, sistemli spor yapmak bağışıklık sisteminin nizamlı çalışması için kıymetlidir. Başkaca gerilimden uzak ömür önerilir.”
KELEBEK HASTASI ÇOCUKLARDA NIZAMLI HEKIM TAKİBİ KIYMETLI
Evladında kelebek marazı olan ailelerin dikkat edeceği noktalardan biri de tertipli tabip takibi. Bunun yanı sıra ailelerin, evlatlarının tedavilerini aksatmadan tatbikleri ve doktorun teklifleri doğrultusunda davranmaları, marazın denetim altında tutulması açısından değerli.
NTV
