Kamuoyunda artan yansıların akabinde hükümet, ülkede 1600’den fazla kripto para çiftliğini kapatarak 45 binden fazla aygıta el koydu.
İran medyasının gündemini son günlerde, büyük kentlerdeki hava kirliliği ve plansız elektrik kesintileri meşgul etti. Ülkenin en çok okunan gazeteleri manşetlerine başşehir Tahran’ın karanlık ve kirli havasını gösteren fotoğrafları taşıdı.
Reformistlere yakın Hemşehri gazetesi 13 Ocak Cuma günü “20 gün dumanda yaşam” başlığıyla okurlarının karşısına çıktı. İtimad gazetesi de “Kirlilik ve Karanlık” başlığını atarken, İhtilal Muhafızları Ordusuna yakınlığıyla bilinen “Cevan” gazetesi “Tahran’ın havası hükümetin rengine büründü” manşeti ile hükümeti tenkitlerinin odağına aldı.
Gazetelerde çıkan yazılar, elektrik kesintilerinin ve hava kirliliğinin nedenlerini sorgularken, İranlılar da toplumsal medyadaki paylaşımlarında bu duruma büyük reaksiyon gösterdi.
ELEKTRİK VE DOĞALGAZ TÜKETİMİNDE ARTIŞ YAŞANDI
İran’da, bu yıl yeni tip koronavirüs (Covid-19) nedeniyle halkın konutta daha fazla vakit harcaması iç piyasadaki elektrik ve doğalgaz tüketimini artırdı.
Buna bir de üretimde kullanılan aygıtların yüksek güç harcadığı kripto para madenciliği de eklenince, güç santralleri talebi karşılamakta zorluk yaşadı ve ülke genelinde birçok kentte sık sık elektrik kesintileri görüldü.
Hükümet de oluşan güç açığını kapatmak için güç santrallerinde düşük kalitede akaryakıt kullanmaya başladı. Bu duruma güç santrallerine çok yük yüklediği kanısıyla dolaylı olarak katkı sağladığı varsayılan kripto para madenciliği de tenkitlerin odak noktası haline geldi.
“AKARYAKIT KULLANMAKTAN ÖBÜR DERMANIMIZ YOK”
İranlı Öğrenciler Haber Ajansına (ISNA) nazaran, oluşan güç açığını kapatmak için kışın en soğuk günlerinde güç santrallerinde kullanılan akaryakıt ölçüsü günlük 35 milyon litreye kadar çıkıyor.
İran medyasına konuşan uzmanlara nazaran, santrallerde filtreleme üzere teknolojik eksiklikler de hesaba katılınca son haftalarda hava kirliliğinin artmasındaki en değerli etken kullanılan düşük kaliteli akaryakıt. Uzmanlar, kelam konusu yakıtların Avrupa ülkelerinde kullanılan yakıtlardan çok daha kalitesiz olduğunu tabir ediyor.
Bu taraftaki tüm tenkitlere karşın, İran Petrol Bakanı Bijen Namdar Zengene, 3 Ocak’ta yaptığı açıklamada yalnızca başşehir Tahran’da elektrik kullanımının yüzde 15 arttığını belirterek, oluşan açığı telafi etmek için güç santrallerinde akaryakıt kullanmaktan diğer çarelerinin olmadığını söyledi.
Bununla birlikte, İranlı yetkililer yaptıkları açıklamalarda, Covid-19 nedeniyle konutların havalandırılması için pencerelerin sık sık açılmasının güç kaybını artırdığını belirterek, halka tasarruf daveti yaptı.
ISNA’ya nazaran, Ulusal İran Gaz Şirketi yetkililerinden Muhammed İstek Culayi, ülkede doğal gaz üretiminin artmasına karşın iç piyasadaki tüketimin ihtar düzeyine geldiğini kaydederek, gaz muhtaçlığının sağlanabilmesi için vatandaşlardan tasarruf etmesini istedi.
TAHRAN’DA SON 10 YILIN EN KİRLİ AYI YAŞANDI
Tahran Hava Kalitesi Ölçme Şirketi datalarına nazaran, Tahran’da İran takviminde 21 Aralık-19 Ocak tarihlerine rastlayan “Dey” ayı son on yılın en kirli ayı olarak kayıtlara geçti.
İstatistiklere nazaran Tahranlılar Dey ayında, “tüm kümeler ve hassas kümeler için sağlıksız” olmak üzere en az 24 gün yaşadı. Tahran dışında Elburz, İsfahan, Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, Huzistan, Merkezi, Rezevi Horasanı üzere ağır nüfus ve sanayi kollarını barındıran eyaletlerdeki kentlerde de hava kirliliği ağırdı. Bu eyaletlerde hava kirliliğine sık sık yaşanan elektrik kesintileri de eşlik etti.
Son haftalarda Bitcoin bedelinin rekor kırması ile İran kentlerindeki hava kirliliğinin ve elektrik kesintilerinin tepeye çıkması birbirine yakın bir vakte denk geldi. Bu durum, “madencilerin de faaliyetlerini hızlandırdığı” tenkitlerini beraberinde getirdi.
Bu nedenle, İran kamuoyunda bir kesim elektrik kesintileri ve hava kirliliğindeki artışa yüksek güç harcayan kripto para madenciliğinin de tesir ettiğini düşünürken, bir kesim de madenciliğin kıymetli bir etken olduğunu lakin liyakatsiz yöneticiler, sanayi merkezlerinin kentlere yakın yerde olması, trafikteki eski model araçlar, teknolojik ve yasal eksiklikler üzere kronik nedenlere vurgu yaptı.
ISNA’ya nazaran, ülkede yaşanan elektrik kesintileri nedeniyle tenkitlerin maksadı olan Çinli şirketlerin İran’daki kripto para bölümündeki faaliyetleri hakkında 12 Ocak’ta açıklama yapan İran Güç Bakanı İstek Erdekaniyan, “Lisansı olan herkes, lisansına nazaran kripto para üretebilir. Lisansı olmayan yabancı yahut yerli kim olursa olsun, yasaya nazaran muamele görür.” diyerek tenkitleri dolaylı olarak kabul etti.
Devlet televizyonuna nazaran, İran Elektrik Üretim ve Dağıtım (TAVANIR) Elektrik Sanayisi Sözcüsü Mustafa Recebi Meşhedi, ülkedeki kripto para madencilerinin günlük yaklaşık 300 megavat elektrik gücü harcadığını söz etti.
IRNA’ya konuşan Etraf Uzmanı Muhammed Reza Mahbubfer, sayısı yüz binleri bulan kripto para aygıtlarının harcadığı yüksek güce dikkati çekerek, ülkenin elektrik sanayisinin “yıpranmış” olduğunu söyledi. Mahbubfer, oluşan açığın kapanması için güç tesislerinde ve öbür sanayi kollarında düşük kalitede akaryakıt kullanılmasının hava kirliliğinin en değerli sebebi olduğunu kaydetti.
YAPTIRIMLAR VE UCUZ ELEKTRİK, KRİPTO PARA MADENCİLİĞİNİN GELİŞMESİNE KATKI SUNDU
İran’da son yıllarda kripto para madenciliğinin popülerliği değerli ölçüde artış gösterdi.
Ülkede elektrik fiyatının Orta Doğu ülkelerine nazaran ucuz olması ve ABD yaptırımlarının getirdiği kısıtlamaları hem devletin hem halkın aşma gereksinimi bu artışın değerli nedenleri ortasında sayılıyor. 2019’un Temmuz ayında kripto para ünitesi Bitcoin ile yapılan süreçlerin yasaklandığı açıklanırken, üretimi ise “yeni bir endüstri” olduğu münasebeti ile yasaklanmadı.
Bu kararla birlikte, İran kripto para bölümünü kayıt altında tutmaya çalıştı ve bu doğrultuda madencilere davetlerde bulundu. İranlı yetkililere nazaran, ülkede lisansı olan herkes kripto para üretebilir. Bunun yanında İran’da, kripto para madenciliği yaptırımlar nedeniyle memleketler arası finans ve bankacılık piyasasından soyutlanan İran için avantajlı bir formül olarak görülüyor.
BİNLERCE AYGIT KAÇAK YOLLARDAN ÜLKEYE SOKULDU
İran medyasında yayımlanan haberlere nazaran, kripto para üreticilerini birkaç kümeye ayırmak mümkün. Birincisi, şahsen devlet ve devlete bağlı kurumlar. İhtilal Muhafızları Ordusu başta olmak üzere, ülkenin birçok bölgesinde devlet kurumlarına ilişkin kripto para çiftliklerinin olduğu belirtiliyor.
İkincisi, yabancı yatırımcılar. Çin, bu alanda önde geliyor. Argümanlara nazaran, İran’da elektriğin ucuz olmasının da tesiriyle ülkenin çeşitli yerlerinde Çin’e ilişkin yasal kripto para üretim çiftlikleri bulunuyor. Bir öteki kümesi ise özel şirketler ve kişisel olarak kripto para üreten İranlı vatandaşlar oluşturuyor.
Kripto para madenciliğinde üretimin nasıl olacağına dair maddelerdeki belirsizliklerin de tesiriyle, İranlı madenciler son iki yılda, binlerce kripto para üretim aygıtını ülkeye kaçak yollardan sokmayı başardı.
IRNA’ya konuşan İran Blockchain Derneği Üretim Kümesi Lideri Muhammed İstek Müzik, ülkedeki kripto para üretim aygıtlarının sayısı hakkında resmi bir bilginin olmadığını ancak iki yıl evvel yapılan varsayımlara nazaran ülkede yaklaşık 500 bin aygıtın bulunduğunu aktardı.
HÜKÜMET MADENCİLERİ BASKILAMA YOLUNA GİTTİ
Tenkitlerin akabinde açıklama yapan Cumhurbaşkanlığı Ofisi Lideri Mahmud Vaizi, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin, İstihbarat Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığını “Bitcoin için kayıt dışı elektrik tüketenleri” tespit etmekle görevlendirdiğini duyurdu.
Bilhassa son periyotta, hükümet kripto para madencilerine yönelik baskısını artırdı. İran medyasından elde edilen bilgilere nazaran, ülke genelinde yapılan operasyonlarda 1600’den fazla kripto para çiftliği kapatılırken, kripto para üretiminde kullanılan 45 binden fazla aygıt ele geçirildi.
Yasa dışı kripto para madenciliği ile uğraş kapsamında İranlı yetkililer, kripto para üretenlerin güvenlik ünitelerine ihbar edilmesi karşılığında ödül verileceğini açıkladı.
ISNA’ya nazaran, İran Elektrik Üretim ve Dağıtım (TAVANIR) Genel Müdürü Muhammed Hasan Mutevalizade, elektrik kesintilerinin önüne geçmek için Kirman eyaletine bağlı Refsencan ilçesinde bulunan, İran-Çin iştirakine ilişkin, 54 bin kripto para üretim aygıtı ile ülkenin en büyük Bitcoin üretim çiftliğinin faaliyetinin iki hafta müddetle durdurulduğunu açıkladı.
Hükümetin, elektrik kesintileri ve hava kirliliğinin akabinde kripto para “madencilerini” kısıtlama yoluna gitmesinde halkın yansısını yatıştırma emelini taşıdığı tabir ediliyor.
“YENİ KESİNTİLER OLABİLİR” UYARISI
TAVANIR’dan dün yapılan açıklamada, bilhassa ülkenin nüfus yoğunluğunun olduğu kuzey bölgelerinde yeni elektrik kesintilerinin olabileceği ihtarında bulunuldu.
Açıklamada, hizmetlerin aksamadan devam edebilmesi için halktan gaz ve elektrik kullanımını yüzde 10 civarında azaltmaları istendi.
İranlı uzmanlar, ülke genelindeki elektrik kesintisinin, sıhhat sistemi üzerindeki olumsuz tesirinin yanı sıra hava kirliliğinin Covid-19 salgını ile gayrette bilhassa hastalığı olan kümeler için olumsuz etkilediğini vurguladı.
Uzmanlara nazaran, hava kirliliği nedeniyle akciğer ve teneffüs sistemi ziyan gören şahıslar, salgına karşı daha savunmasız oluyor.
NTV
