Klarnet ustası Mehmet Veli Kanık ile Fatma Nigar Hanım’ın birinci çocukları olarak 13 Nisan 1914’te İstanbul Beykoz’da dünyaya gelen Kanık, çocukluk yıllarını İstanbul’da geçirdi. Şair, eğitim hayatına 1921’de Akaretler’deki Anafartalar İlkokulu’nun ana sınıfında başladı ve sonra Galatasaray Lisesi’nin birinci kısmına geçti. Babasının Cumhurbaşkanlığı Bando Şefliği’ne tayini nedeniyle 1925’te ailesiyle birlikte Ankara’ya taşınan Orhan Veli, burada Gazi İlkokulu’na yazıldı ve bu yaşlarda edebiyata ilgi duymaya başladı.
BİRİNCİ HİKAYESİ ÇOCUK DÜNYASI
Kanık’ın bu ilgisini fark eden öğretmeni Sedat Bey’in daima yazmaya teşvik ettiği Kanık’ın o yıllarda kaleme aldığı Çocuk Dünyası isimli birinci hikayesi, bir mecmuada yayımlandı. Anneme isimli birinci şiiri ise Balıkesir’de çıkan Gençler Yolu mecmuasının, 15 Mayıs 1929 tarihli 6’ncı sayısında yer alan Kanık, orta tahsilini 1932’de yatılı olarak okuduğu Ankara Gazi Lisesi’nde tamamladı.
Gençlik yıllarında Ankara Erkek Lisesi’nin yayın organı Sesimiz mecmuasında de çalışmaları yayımlanan Kanık’ın, lise yıllarında şair Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat ile arkadaş olması edebiyat hayatının başlangıcı oldu. Tıpkı biçimde şiirler yazan Kanık, Anday ve Rifat’ın bu biçimlerinin garip bulunması üzerine, ortaya koydukları yeni şiir anlayışlarına Garip ismini verdiler.
GARİP AKIMINI 1939’DA AÇIKLADILAR
Bu süreçte öğretmenleri ortasında yer alan ünlü şair Ahmet Hamdi Tanpınar başta olmak üzere, Halil Vedat Fıratlı ve Yahya Saim Sinanoğlu’nun takviyesini alan küme, yeni şekillerini Garip başlığı altındaki bir bildiri ile Varlık mecmuasının 1 Aralık 1939 tarihli 154’üncü sayısında açıkladı.
Daha sonra kümenin 1941’de okuyucuyla buluşturdukları Garip isimli şiir kitabında Orhan Veli’nin 24, Oktay Rıfat’ın 21, Melih Cevdet Anday’ın ise 16 şiiri yer aldı.
FARKLI VAZİFELERDE ÇALIŞTI
Birinci şiirlerinde Mehmet Ali Sel imzasını kullanan ve aşk, hasret, çocukluk anıları üzere temaları ele alan Kanık, 1933’te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İdeoloji Kısmı’na kaydoldu. Buradaki tahsilini yarıda bırakan usta şair, 1935’te bir müddet yardımcı öğretmenlik, 1936-1941’de PTT Genel Müdürlüğü Telgraf İşleri Reisliği Milletlerarası Nizamlar Ofisi’nde memurluk yaptı.
Orhan Veli, 1942’de başladığı vatani vazifesini Gelibolu’nun Kavak köyünde piyade yedek subayı olarak tamamladı ve terhisinin akabinde 1944’te Ankara’ya döndü.
Ulusal Eğitim Bakanlığı Çeviri Ofisi’nde memur olarak kısa bir müddet misyon alan ve bu misyonu sırasında “MEB Dünya Edebiyatlarından Tercümeler” serisinde Fransızcadan çeviriler yapan Kanık, daha sonra periyodun Ulusal Eğitim Bakanı Reşat Şemsettin Sirer’in idaresine ahenk sağlayamayarak 1947’de memurluktan istifa etti.
36 YAŞINDA VEFAT ETTİ
Kanık, sonraki yıllarda geçimini müelliflik ve çevirmenlik yaparak sağlayarak İnsan, Ses, Gençlik, Küllük, İnkılapçı Gençlik, Demet, İşte ve Aile üzere periyodun tanınan kültür sanat mecmualarında manzume ve düz yazılar kaleme aldı.
Mehmet Ali Aybar’ın çıkardığı Hür ve Zincirli Hürriyet gazetelerinde yarı siyasal değinmeler ve tenkitler de kaleme alan Kanık, 1948’de bir müddet Ulus gazetesinde, Yolcu Notları başlığı altında makaleler kaleme aldı, 1949’da Ankara’da Yaprak mecmuasını, vefatına kadar 28 sayı boyunca çıkardı. Orhan Veli Kanık, geçirdiği beyin kanaması sebebiyle 14 Kasım 1950’de Cerrahpaşa Hastanesi’nde vefat etti ve Aşiyan Mezarlığı’na defnedildi.
HALK LİSANINI KULLANMAYI BENİMSEDİ
Türk edebiyatı tarihinde yenilikçi fikirlerin birinci savunucularından biri kabul edilen Kanık, şiirin ölçü, uyak üzere kalıplardan ve kurallardan bağımsızlaşarak yazılabileceğini savundu.
Kanık, bu fikrini, “Şiir kafiyeli de kafiyesiz de vezinli de vezinsiz de bol fotoğraflı, hiç fotoğrafsız de bağırarak da fısıldayarak da yazılabilir. Kâfi ki yazılacak şey olsun” kelamlarıyla tabir etti.
Hayatın bağlarına, sorumluluklarına boş vermiş, kendisini günün akışına bırakmış biri olan Orhan Veli’nin dış görünüşü, Sait Faik Abasıyanık tarafından, “İki incecik bacak, kısa bir trençkot, kanarya sarısı bir kaşkol, müselles bir yüz. Şişirilmiş bir göğse benzeyen bir sırt -denebilirse-ergenlik bozuğu bir yüz” biçiminde tanım edildi.
Bazılarına nazaran bağımsız, bazılarına nazaran yıkıcı olan Kanık için Cemal Süreya ise “Yeni şiirimizin, fonksiyon olarak kurucusu olan bu adam kuramını yazılarıyla değil, öteki iki şeyiyle yaptı: Hayatıyla ve şiirleriyle…” değerlendirmesinde bulundu.
Yazı ve şiirlerinde hicivsel bir üslupla mizah ögelerinden yararlanan, daha kolay ve yalın olan halk lisanı kullanmayı benimseyen Kanık, şiirlerinde bilhassa İstanbul’a olan hayranlığını lisana getirdi.
Düzyazı, tenkit ve kıssalar de yazan usta şairin, ortalarında Bir Kapı Ya Açık Durmalı Ya Kapalı, La Fontaine’in Masalları, Scapin’in Dolapları ve Fransız Şiiri Antolojisi olmak üzere toplam 12 çeviri kitabı bulunuyor.
Sefirin Kızı 28. yeni kısım fragmanı
NTV
