Türk sinemasının ‘Çirkin Kral’ı, oyuncu, direktör ve senarist Yılmaz Güney, vefatının 36. yılında yad ediliyor.
Asıl ismi Yılmaz Pütün olan sanatçı, Hamit ve Güllü Pütün çiftinin çocuğu olarak 1937’de Adana’nın Yenice köyünde dünyaya geldi.
Güney, verdiği bir röportajda çocukluk yıllarını şu sözlerle açıklamıştı:
“Adım, zorluklar karşısında eğilmez, ümitsizliğe kapılmaz, yılgınlığa düşmez ve baş eğmez manasına gelir. Soyadım Pütün ise bir dağ meyvesinin kırılmaz çekirdeği demektir. 1937 yılında, Türkiye’de, bir güney kenti olan Adana’nın Yenice köyünde doğdum. Kürt asıllı, topraksız bir köylü ailenin iki çocuğundan biriyim. Annem dindardı ve okuma yazma bilmezdi. Babam ise okuma yazmayı askerde öğrenmişti. Annem üzere o da hiç okula gitmemişti. Dokuz yaşımdan bu yana hayatımı çalışarak kazandım. Birinci işim dana gütmekti.”
LİSE YILLARINDA SİNEMAYLA TANIŞTI
Birinci ve orta tahsilini Adana’da tamamlayan sanatçı, harçlığını çıkarmak üzere, şimdi 13 yaşındayken bisikletiyle sinemalara 16 milimetrelik sinema bobinleri taşıdı, sırtındaki panoda ise sinema afişlerini sergileyerek sinemaya birinci adımını attı.
Yılmaz Güney, And Sinema ve Kemal Sinema şirketlerinin bölge temsilciliklerinde sinema dağıtıcılığı yaptı. Sanatkarın edebiyata ilgisi sinemaya yönelmesinde en kıymetli sebeplerden biri oldu.
Lise yıllarında çıkardığı ‘Doruk’ isimli sanat mecmuasında kıssalar de kaleme alan sanatkara, yazdığı bir kıssadan ötürü 1955’te dava açıldı.
1,5 YIL MAHPUS CEZASI
Sanatçı, Yaşar Kemal aracılığıyla Yeşilçam’ın usta direktörlerinden Atıf Yılmaz’la tanışarak, bir mühlet onun asistanlığını yaptı. Yeni Ufuklar, Onüç, Pazar Postası ve Bir mecmualarında de yazıları çıkan Güney, 18 yaşındayken kaleme aldığı Üç Bilinmeyenli Eşitsizlik Sistemleri adlı hikayesinde komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle bir buçuk yıl mahpus cezası aldı.
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne 1956’da giren Güney, 1957’de ayrılarak İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne kayıt oldu. Güney, yaptığı bir açıklamada, eğitimine devam edememesini şu sözlerle aktarmıştı:
“1957 yılında İstanbul’a, İktisat Fakültesi’nde tahsil görme hayalleriyle geldim. Ama devam edemedim. 1955’ten beri süren takibat ve duruşma sonuçlanmıştı ve ben başlangıçta 7 buçuk yıl ağır mahpus ve 2 buçuk yıl sürgün cezasına çarptırıldım. Daha sonra temyiz duruşması kararı bozdu. Tekrar görülen duruşma sonucu cezam 1 buçuk yıl ağır mahpus ve altı ay sürgün cezasına çevrildi. Tahsilim yarım kalmıştı. Önümdeki tek yol, kendimi hayatın okulunda, hayatın kabul ettiği ve dayattığı öğretmenler aracılığı ile eğitmekti. O denli yaptım.”
BU VATANIN ÇOCUKLARI VE ALAGEYİK SINEMALARIYLA BIRINCI DEFA BEYZPERDEDE YER ALDI
Yılmaz Güney, 1959’da senaryosunu kendisinin kaleme aldığı, Atıf Yılmaz’ın yönettiği Bu Vatanın Çocukları ve Alageyik sinemaları ile birinci kere profesyonel manada oyunculuk yaptı. Bu sinemaların akabinde “Güney” soyadını kullanmaya başlayan sanatçı, 1961’de Atıf Yılmaz’ın Tatlı Bela film setinde direktör yardımcılığı yaparken tutuklandı. Sanatçı, 1962’ye kadar cezaevinde kaldı, 6 ay Konya’ya sürgün edildi.
1963’te tekrar sinemaya dönerek, yüklü olarak macera sinemaları çeken ve 1963 üretimi İkisi de Mertti adlı sinemayla seyirci karşısına çıkan sanatçı, senaryosunu yazdığı ve başrolünü oynadığı sinemada, “kabadayı” karakterini oynadı. Sinemalarında haksızlığa uğrayan bir Anadolu çocuğunun isyanını işleyen Güney, birebir yıllarda Yakışıksız Kral lakabını aldı.
Direktörlüğünü Lütfi Akad’ın yaptığı 1967 imali Hudutların Kanunu filmindeki rolüyle, 1967 Antalya Altın Portakal Sinema Şenliği’nde “En Düzgün Erkek Oyuncu” seçilen sanatçı, Kahreden Kurşun, Ben Öldükçe Yaşarım, Kızılırmak, Karakoyun, İnce Cumali, Berbat Kral, Seyit Han, Toprağın Gelini, Aç Kurtlar, Zeyno, Acı, Vurguncular, Baba ve Ağıt‘ın da ortalarında bulunduğu yüzü aşkın sinemada direktör, senaryo muharriri ve oyuncu olarak yer aldı.
Yılmaz Güney, 1964’te Kamalı Zeybek filminin çekimleri sırasında tanıştığı oyuncu Nebahat Çehre ile 1967’de evlendi.
Sanatçı, 1968’de Güney Sinema Üretim’i kurdu ve birebir periyot çıkarmaya başladığı “Güney” mecmuasında sinema ve sanatla ilgili görüşlerini, şiir ile hikayelerini okurların beğenisine sundu.
Askerliğini 1968-1970 yılları ortasında tamamlayan Güney, 1970 yılında senarist, direktör, üretimci ve başrol oyuncusu olarak yer aldığı “Umut” sinemasında, define bulmak umuduyla bir hocanın peşinde tüm hayatını harcayan fakir at otomobilcisi “Cabbar” karakteriyle sinemada büyük yankı uyandırdı. “Umut” sineması, Adana Altın Koza Sinema Şenliği’nden 6 mükafatla dönerek, Türk sinema tarihinde bir dönüm noktası olarak yer aldı.
Sinema tekniği, lisanı ve politik tarafı ile Yılmaz Güney’in öteki sinemalarından ayrılan Umut, daha sonra çekilecek siyasi sinemaların de öncüsü oldu. Imal, Antalya Altın Portakal Sinema Şenliği’nden “En Yeterli Erkek Oyuncu” ve Grenoble Sinema Şenliği’nden “Seçici Şura Özel Ödülü”nü kazandı. Sansür Şurası tarafından yasaklanan sinema, 2015’te “47. Sinema Müellifleri Derneği Türk Sineması Ödül Töreni”nde, yüzyılın en iyi 10 Türk sineması ortasında birinci sırada yer aldı.
BOYNU BÜKÜK ÖLDÜLER ROMANIYLA ÖDÜL ALDI
Güney, yaklaşık bir buçuk yıl evli kaldığı Nebahat Çehre’den 1968’de boşandıktan sonra 1970’te Jale Fatma Süleymangil’le evlendi. Çift, dünyaya gelen çocuklarına Remzi Yılmaz ismini verdi. Sanatçı, 1972’de Orhan Kemal Roman Ödülü’nü aldığı Boynu Bükük Öldüler adlı romanında, kendi çocukluğunu anlattığı karaktere oğlu ile tıpkı ismi verdi. Sanatkarın ayrıyeten Elif Güney isminde biri kızı daha oldu.
12 Mart muhtırasının akabinde tekrar tutuklanan sanatçı, bir hafta gözaltında tutulduktan sonra hür bırakılarak 3 ay Nevşehir’e sürgün edildi.
Yılmaz Güney, 1972’nin mart ayında devrimcilere yardım gerekçesiyle tekrar gözaltına alınarak, 10 yıl mahpus ve sürgün cezasına çarptırıldı. 1974’te genel afla özgür kalan sanatçı, birebir yıl, direktör, üretimci, senarist ve başrol oyuncusu olarak yer aldığı Arkadaş filmini tamamladı.
Usta oyuncu, 1974’te, bir cinayet hadisesine isminin karışması sonucu 19 yıla mahkum edildi.
Cezaevinde kaldığı süreçte eşine yazdığı mektupları, “Selimiye Mektupları” isimli kitapta topladı.
YOL SINEMASINA CANNES’DAN ALTIN PALMİYE
Yılmaz Güney’in cezaevindeyken senaryosunu kaleme aldığı Sürü filmi, direktör Zeki Ökten tarafından beyaz perdeye aktarıldı. Senaryosunu Güney’in yazdığı, direktörlüğünü ise Şerif Gören’in üstlendiği 1981 imali Yol filmi ise 1982’de Cannes Sinema Festivali’nden “Altın Palmiye” ödülüyle ayrıldı.
1982’de Türk vatandaşlığından çıkarılan sanatçı, Fransa’da 1983’te çektiği Duvar filmiyle 1984’te Cannes Sinema Şenliği “Jüri Özel Ödülü”ne aday gösterildi.
Türk sinemasının dünyaya açılmasında değerli bir yeri olan, yapıtlarıyla yurt içinde ve yurt dışında çok sayıda ödül alan Güney, 114 sinemada oyuncu, 26 sinemada direktör, 15 sinemada üretimci, 64 sinemada ise senarist olarak yer aldı.
Yılmaz Güney, mide kanseri sebebiyle 9 Eylül 1984’te Fransa’da hayata veda etti ve Paris’te Pere Lachaise Mezarlığı’na defnedildi.
Vefatından sonra kurulan “Yılmaz Güney Vakfı” eşi Fatoş Güney öncülüğünde yapıtlarını müdafaaya ve yayınlamaya yönelik çalışmalar yürütüyor.
NTV
