Türk edebiyatı tarihinde Baki’den sonra ikinci “Sultanu’ş Şuara” unvanına sahip olan Necip Fazıl Kısakürek, hukukçu Abdülbaki Fazıl Beyefendi ile Mediha Hanım’ın çocuğu olarak 26 Mayıs 1904‘te Çemberlitaş’ta dünyaya geldi.
Şairin çocukluğu, “terbiyemi borçluyum” dediği, devrin yargıçlarından büyükbabası Maraşlı Kısakürekzade Mehmet Hilmi Bey’in Çemberlitaş’taki konağında geçti.
Okumayı 5-6 yaşlarındayken dedesinden öğrenen ve günlük gazeteleri okuyarak etrafına anlatan Kısakürek, büyükannesi Zafer Hanım’ın da tesiriyle romanlar sayesinde okuma tutkusuyla tanıştı.
Kısakürek, mahalle mektebinde başladığı tahsiline, Fransız Papaz Mektebi, Amerikan Koleji ve Rehber-i İttihad okullarında devam etti. İlkokulu Heybeliada Numune Mektebi’nde tamamlayan şair, 1916’da Yahya Kemal, Ahmet Hamdi Akseki, Hamdullah Suphi Tanrıöver’in de öğretmenlik yaptığı Deniz Harp Okulu’na girdi.
Usta müellifin tasavvufla birinci teması bu okuldaki edebiyat hocası İbrahim Aşki Bey’in kendisine verdiği “Semarat-ül Fuat” ve “Divan-ı Şah-ı Nakşibend” yapıtlarıyla gerçekleşti.
BİRİNCİ ŞİİRİ YENİ MECMUA MECMUASINDA YAYIMLANDI
Şiire ilgisi öğrencilik yıllarında oluşan ve “Nihal” isminde haftalık bir mecmua çıkarmaya başlayan Kısakürek, şair Nazım Hikmet Ran ile tıpkı okulda eğitim gördü.
Kısakürek, Lord Byron, Oscar Wilde, Shakespeare’in de ortalarında bulunduğu kıymetli Batılı müelliflerin yapıtlarını yepyeni lisanında okudu.
Usta edebiyatçı, 1918’de Ahmet Haşim, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Faruk Nafiz Çamlıbel ve Ahmed Kudsi Efendi üzere edebiyatçılarla tanıştığı Darülfünun Edebiyat Medresesi İdeoloji Kısmı’nda eğitime başlarken, Ziya Gökalp’in kurduğu, Yakup Kadri ve arkadaşlarının çıkardığı “Yeni Mecmua” mecmuasında birinci defa şiiri yayımlandı.
Maarif Vekaleti’nin 1924’te açtığı imtihanı kazanan Kısakürek, Ulusal Eğitim Bakanlığı bursuyla 20 yaşında Paris Sorbonne Üniversitesi’ne gitti ve bir sene sonra İstanbul’a dönerek birinci şiir kitabı “Örümcek Ağı”nı çıkardı.
Ünlü “Kaldırımlar” yapıtını 1928’de yayımlayan şairin bu yapıtı okurun büyük ilgisini ve hayranlığını kazandı. Kısakürek, hakkında kullanılan “bir mısrası bir millete onur vermeye yeter”, “şimdiye kadar gelen şairlerin en büyüğü” üzere sözler de bu devirde ağırlaşmaya başladı.
YAPITLARINDA TASAVVUFİ FİKRİN İZLERİ GÖRÜLDÜ
Usta şair, 1929’da Fikret Adil’in Asmalı Mescit’teki pansiyon odasında, Peyami Safa, ressam İbrahim Çallı, Tanburi Cemil Bey’in oğlu Mesut Cemil ve gazeteci Eşref Şefik üzere ünlü isimlerle kısa bir müddet bohem hayatı yaşadı. 1930’da Ankara’da İş Bankası’nın genel muhasebe şefi olarak çalışmaya başlayan Kısakürek, bir taraftan da Ankara’da çıkarılan “Hakimiyet-i Milliye” gazetesinde analiz yazıları yazdı.
Ankara’da bulunduğu periyotta Şevket Süreyya Aydemir’in müdürü olduğu Ankara Ticaret Lisesi’nde 2 ay öğretmen olarak misyon alan Kısakürek, 1931’de Taksim Taşkışla’da bir buçuk yıl askeri eğitimin yanı sıra subaylık yaptı.
Daha evvel çıkardığı “Örümcek” ve “Kaldırımlar” şiirleriyle yeni yazdıklarını bir ortaya getirerek “Ben ve Ötesi” kitabını 1932’de yayınlayan usta müellif, kitapta 1922’den 1932’ye kadar yazdığı 71 şiirine yer verdi.
Abdülhakim Arvasi ile 1934’te tanışan Kısakürek için bu tarih bir milat kabul oldu ve yapıtlarında tasavvufi fikrin izleri görülmeye başlandı. Ayrıyeten bu periyottan sonra sanat ve edebiyat etraflarında “mistik şair” ve “bay mistik” diye anılmaya başlayan Kısakürek, bu telaffuzlara karşı “Tam 30 Yıl” başlıklı şiirinde “Tam 30 yıl saatim işlemiş, ben durmuşum. Gökyüzünden habersiz uçurtma uçurmuşum” tabirlerine yer verdi.
“NECİP FAZIL’IN BÜTÜN ESTETİĞİ ÖZÜN KABUĞA, RUHUN HUSUSA ÜSTÜNLÜĞÜ PRENSİBİNE DAYANIYOR”
Kısakürek’in 1935’te Muhsin Ertuğrul’un tavsiyesiyle yazdığı “Tohum” ile 1937’de kaleme aldığı “Bir Adam Yaratmak” yapıtları, İstanbul Kent Tiyatrolarında Ertuğrul’un rejisiyle sahnelendi. İnsanları Anadolu’nun içinde barındırdığı tohumu keşfe çağıran, Maraş’ın Fransız işgalinden kurtuluşunu anlatan “Tohum”, sanat etraflarından büyük ilgi görürken, halkın ilgisini çekemedi.
Cahit Sıtkı Tarancı, Krun gazetesinde oyunun ana teması olan madde-ruh aykırılığını şu kelamlarıyla lisana getirmişti:
“Edebiyatımızın bulutlu göklerine bir kavsi kuzah (gökkuşağı) çizen bu anlayış, Necip Fazıl için, Necip Fazıl’ın tefekkür dünyası için ne vakitten beri olgunlaşa olgunlaşa kollarını kıracak bir raddeye gelen meyvelerin çatlayıp düşmesi kadar doğal ve deruni bir zaruretti. Çünkü ‘Tohum’ Eflatundan Bergson’a kadar insanlığın yüzyıllardır yetiştirdiği bütün büyük başların uykusunu kaçırmış olan bir sıkıntıyı ruh ve unsur münakaşasını diriltmekte, Necip Fazıl’ın bütün estetiği ise özün kabuğa, ruhun unsura üstünlüğü prensibine dayanmaktadır.”
Usta edebiyatçının “Bir Adam Yaratmak” yapıtı ise olay örgüsü ve diyalogların derinliği bakımından herkes tarafından büyük ilgi gördü ve kendisinin “Türk Shakespeare’i” olarak anılmasının yolunu da açtı.
“AĞAÇ” MECMUASIYLA DEVRİN ÖNDE GELEN ENTELEKTÜELLERİNİ TIPKI ÇATI ALTINDA TOPLADI
Kısakürek’in 1936’da sahibi ve başyazarlığını yaptığı “Ağaç” mecmuası, çıktığı 17 sayı boyunca periyodun önde gelen entelektüellerini birebir çatı altında topladı. Kendi tabiriyle “mücadele sahası”na girdiği 1938’de yeni bir ulusal marş yazılması için “Ulus” gazetesinin açtığı müsabakada kendisine yapılan teklifi kabul eden Kısakürek, yarıştan vazgeçilmesi kaidesini öne sürdü. İsteği kabul gören Kısakürek, “Büyük Doğu Marşı”nı kaleme aldı.
Fatma Neslihan Baban ile 1941’de evlenen Kısakürek’in bu evlilikten Mehmed, Ömer, Ayşe, Osman ve Zeynep isimli çocukları dünyaya geldi.
Necip Fazıl, ayrıyeten 1939-1943 yılları ortasında Ankara Lisan ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Devlet Konservatuvarı’nda ve İstanbul Hoş Sanatlar Akademisi’nde dersler verdi.
Atlara ve cet binmeye özel bir ilgi duyan usta şair, bu ilgisini de, “Dokuz yaşında cet bindim ve bir daha inmedim. Her binişimde büyüdüm ve her inişimde küçüldüm” kelamlarıyla lisana getirdi. Kısakürek, “At’a Senfoni” isimli bir eser de kaleme aldı.
BÜYÜK DOĞU MECMUASINDA ÜNLÜ İSİMLERİN YAZILARINA YER VERİLDİ
Birinci sefer eylül 1943’te haftalık olarak yayımlanmaya başlanan ve devrin ünlü isimlerinin yazılarına da yer verilen “Büyük Doğu” mecmuasında Necip Fazıl, ana çizgileriyle “İdeolocya Örgüsü” köşesinde açıkladığı fikir sistemiyle özgül bir tarih muhasebesi, devlet anlayışı, estetik bakış ve fikri duruş ortaya koydu.
Kısakürek’in mecmuada, “Adıdeğmez”, “İstanbul Çocuğu”, “Fa”, “Tenkitçi”, “N.F.K.”, “Ne-Mu”, “Ahmet Abdülbaki”, “Abdinin Kölesi”, “Bankacı”, “Be-De”, “Dilci”, “İstanbullu”, “Muhbir” üzere takma isimlerle de yazıları yayımlandı.
Bakanlar Konseyi kararıyla 1944’te kapatılan mecmua, 1945’te yine yayımlanmaya başlasa da 1 yıl sonra bir kere daha kapatıldı. Mecmua, 1947’de tekrar okuyucuyla buluştu. Ancak kısa mühlet sonra mahkeme kararıyla tekrar kapatılırken bu sefer Kısakürek tutuklandı ve mecmuanın sahibi görünen eşi Neslihan Hanım ile “Padişahlık propagandası yapmak-Türklüğe ve Türk milletine hakaret” etmekten yargılandı.
Şair Kısakürek, 1949’da “Büyük Doğu Cemiyeti”ni kurmasından yaklaşık bir sene sonra, eşi Neslihan Kısakürek ile cezaevine girdi ve birebir yıl yapılan genel seçimlerden sonra Demokrat Parti’nin çıkardığı Af Kanunu ile özgür kaldı.
İslami bedelleri öne çıkarmasıyla dikkati çeken “Büyük Doğu”yu tekrar tekrar çıkaran Kısakürek’in dünya görüşünü ve cemiyet nizamına ilişkin niyetlerini aksettiren “İdeolocya Örgüsü” yazıları da bu periyotta başladı.
Mecmuanın çıkmadığı vakitlerde, “Yeni İstanbul”, “Son Posta”, “Babıalide Sabah”, “Bugün”, “Milli Gazete”, “Her Gün” ve “Tercüman” gazetelerinde Kısakürek’in günlük fıkra ve yazıları yayımlandı.
Birçok defa cezaevine giren Kısakürek’in farklı periyotlarla 512 sayıya ulaştırdığı “Büyük Doğu” mecmuasında Özdemir Asaf, Peyami Safa, Nurettin Topçu, Nihal Atsız, Cemil Meriç, Şevket Eygi, Sezai Karakoç, Sabahattin Zaim, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Ziya Osman Saba, Sabahattin Kudret Aksal, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Sait Faik, Oktay Akbal, Samiha Ayverdi, Reşat Ekrem Koçu ve Ahmet Adnan Saygun’un da ortalarında bulunduğu pek çok isim yer aldı.
“Necip Fazıl’da şiir, ‘ben’in hiçlikle yaptığı vefatına savaşın silahıdır”
Necip Fazıl Kısakürek’in “baş eser” olarak gördüğü, şiir mefküresini de ortaya çıkaran “Çile” yapıtı 1962’de okuyucuyla buluştu.
Edebiyat tarihçisi ve eleştirmen Mehmet Kaplan “Çile”yi “Necip Fazıl’ın fikir ve estetik dünyasının çok olgun bir örneği” olarak görmüştü. Usta edebiyatçı Sezai Karakoç ise şairi, “Şiir aslında Necip Fazıl’da daima olarak, ‘ben’in hiçlikle yaptığı vefatına savaşın en tesirli tahminen de tek silahıdır” tabirleriyle değerlendirmişti.
Kısakürek, Büyük Doğu Hareketi’yle geniş kitlelere ulaştı ve 1963’te başta İzmir, Erzurum, Bursa olmak üzere Türkiye’nin her tarafına yayılan konferans dizisine başladı. Yurdun en ücra kazalarında bile beşerlerle bir ortaya gelen Kısakürek’in bu konferansları daha sonra yurt dışına da taşındı.
Necip Fazıl ile oğlu Mehmed Kısakürek, 1973’te Büyük Doğu Yayınevi’ni kurdu. Yayınevi bünyesinde “Esselam” isimli manzum yapıtından başlayarak daha önce çeşitli yayınevlerince basılmış yapıtlarının tertipli yayınına başlandı.
Mehmed Kısakürek, o günleri bir söyleşisinde şöyle anlatmıştı:
“Büyük Doğu Yayınları 1973 yılında kuruldu. Daha doğrusu kurduruldu. Bana kurduruldu. Vefatından 10 yıl evvel bendenizin ismine. Bu nokta benim için kıymetli. Yani bana veraseten intikal etmiş değil. 1973 baharıydı, ‘düş önüme!’ dedi. Gittik, Sultanahmet taraflarında küçük bir oda tuttuk. Dikdörtgen biçiminde ince uzun formika bir masayla iki ismi sandalye satın aldık. Bir de çay muhtaçlığımız için küçük bir ispirto ocağı. Masanın bir ucuna oturdu. Karşısına da ben, ‘haydi bakalım, başla yazmaya!’ dedi.”
1980’DE “SULTANU’Ş ŞUARA” UNVANINI ALDI
Ulusal Türk Talebe Birliği (MTTB) tarafından 1975’te uğraşının 40. yılı münasebetiyle jübile düzenlenen Kısakürek, 1976’dan 1980’e kadar 13 sayı “Rapor” mecmuasını yayımladı.
Türk Edebiyatı Vakfınca 1980’de “Sultanu’ş Şuara (Şairler Sultanı)” unvanı verilen Necip Fazıl Kısakürek, Baki’den sonra bu unvanına sahip ikinci şair olarak tarihe geçti. 1980’de Kültür Bakanlığı Büyük Mükafatı verilen Kısakürek, 1981’de Ulusal Kültür Vakfı Armağanı’nı, 1982 yılında da Türkiye Müellifler Birliği “Üstün Hizmet Ödülü”nü aldı.
“Üstat” olarak anılan Kısakürek, hayatı boyunca “Künye”, “Sabır Taşı”, “Çerçeve”, “Para”, “Vatan Şairi Namık Kemal”, “İdeolocya Örgüsü”, “Son Periyodun Din Mazlumları”, “Halkadan Pırıltılar”, “Çöle İnen Nur”, “Maskenizi Yırtıyorum”, “Ulu Hakan II. Abdülhamid Han”, “Kanlı Sarık”, “Sonsuzluk Kervanı”, “At’a Senfoni”, “Sahte Kahramanlar”, “Her Cephesiyle Komünizm”, “Babıali”, “Ahşap Konak” ve “Reis Bey”in de ortalarında bulunduğu çok sayıda yapıta imza attı.
Usta edebiyatçının “Bir Adam Yaratmak” yapıtı 1977’de Yücel Çakmaklı tarafından televizyona, “Reis Bey” isimli yapıtı ise Mesut Uçakan tarafından sinemaya uyarlandı. “Bir Adam Yaratmak” yapıtı 2002’de, “Reis Bey” yapıtı 2017’de İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kent Tiyatroları tarafından sahneye konulan Kısakürek’in “Reis Bey” oyunu ayrıyeten 2012’de Devlet Tiyatrolarınca tiyatro severlerin beğenisine sunuldu.
Aksiyon ve dava adamı Kısakürek, şiirde olduğu kadar Türk fikir, siyaset ve toplumsal hayatında emsalsiz izler bırakırken pek çok ismin hayatına taraf verdi.
Yaklaşık 80 yıllık ömrüne birçok gazete ve mecmuada sayısız yazı, “Ağaç”, “Rapor” ve “Büyük Doğu” isimleriyle çıkardığı mecmua, düzineleri aşan konferans ve hitabenin yanı sıra 70 eser sığdıran Necip Fazıl Kısakürek, şeker hastalığı sebebiyle Erenköy’deki meskeninde 25 Mayıs 1983’te vefat etti.
Cenaze namazı, Türkiye’nin her tarafında binlerce gencin iştirakiyle Fatih Mescidi’nde kılınan Kısakürek’in naaşı omuzlarda taşınarak, Eyüp Sultan Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Kısakürek’in birebir vakitte manevi ve kültürel mirasını yaşatmak maksadıyla Star gazetesi tarafından 7 yıldır, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın dayanağıyla “Necip Fazıl Ödülleri” takdim ediliyor.
“Batı edebiyatında eşleri ve özdeşleri bulunmayan bir sesti Necip Fazıl”
Şair, müellif Mehmet Akif İnan, TRT’de yer alan röportajında Necip Fazıl Kısakürek için şunları kaydetmişti:
“Eserleri çeşit ve bahis bakımından enteresandır. Şiir, tiyatro, öykü ve romandan dine, tasavvufa, tarihe ve siyasete kadar çabucak hemen her alanı kapsar. Yazdıklarının tümü onu düşünür ve bir sanat adamı olarak çıkarıyor karşımıza. Ancak Necip Fazıl’ın en önde gelen ve en başta anılan tarafıysa şairliğidir. Şairliği de onun mütefekkir ve araştırıcı kişiliğinin bütün ipuçlarını kapsar. Aslında gerek kendi edebiyatımızda ve gerekse Tanzimat’tan beridir gölgesini üstümüzden eksiltmediğimiz Batı edebiyatında eşleri ve özdeşleri bulunmayan bir sesti Necip Fazıl. İnsanı toplumsal ve ferdî meseleleriyle yakalama ve bunları hiç alışılmamış imajlarla sergileme özelliği Necip Fazıl’ın şiir karakteristiğini oluşturur.”
Şair Sezai Karakoç ise Necip Fazıl Kısakürek’in en değerli misyonunun “İslam” mefkuresini gündeme getirmesi ve onu ömrü boyunca yüksek sesle savunması olduğunu Diriliş Mecmuası’nda şu sözlerle anlatmıştı:
“Şüphesiz büyük bir şairdi. Şiiri hakkında en uzun incelemeyi yapmış biri olarak burada onun üzerinde durmayı fazla bulurum. O inceleme ki, birçok incelemelerin, doktora tezlerinin hazırlanmasında bir kaynak oldu. Yalnız ona mahsus olan bir özellik, bir düşünürdü üstat. Değerli bir piyes yazarıydı. Polemik yanı, tartışma kalemi ve hamaseti ünlüydü. Kaç tabu mevzulara el atmıştı. Ancak asıl özelliği bunların ötesinde. Zira şair olarak, piyes muharriri olarak geçmişte ya da çağda, bizde ya da dışarıda emsali bulunabilir. Lakin o denli bir özelliği var ki, bu geldiği çağ gereği, yalnız ona mahsus olan bir özellik. Misyonu da bu noktada bilinmeyen üstadın. Bu misyon, ülkemizde, entelektüel planda, yalnızca bilim alanında değil, yaşama planında ‘İslam’ın gündeme getirilmesidir. Entelektüellerin İslam’a dönüp bakmaları sağladı. İslam’ı bir hayat usulü olarak seçmemiz gerektiğini söyledi. İslam’ı çağımız insanı için de, gelecek vakit insanı için de yaşanacak bir hayat stili olarak seçmemiz gerektiğini O söyledi. O, bunu bir bilim konusu üzere değil, canlı bir savaşım halinde sürdürdü.”
NTV
