Covid-19 salgını, 450 milyonluk nüfusa sahip AB’de gündelik hayatı etkilemeye, başta büyüme ve istihdam olmak üzere iktisat için tehdit oluşturmaya devam ediyor.
Salgından en çok etkilenen bölümlerden turizm, konaklama, hava yolları, seyahat, yeme-içme ve dokumada firmalar iflasın eşiğine gelirken, birtakım dallarda faaliyet gösteren şirketler de hayatta kalma uğraşı veriyor.
Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) faiz oranlarını çok düşük düzeyde tutması, kamu, hanehalkı ve şirketlerin çok düşük faizle borçlanabilmesi, ECB’nin sağladığı toplam 1 trilyon 850 milyar euroluk takviye ve AB’nin 750 milyar euroluk kurtarma paketi, AB’de Covid-19 krizine deva olamadı.
Ekonomik toparlanma üzerindeki baskı nedeniyle bölge iktisadı, bu yılın başında tekrar küçülmeye hazırlanırken, Covid-19 olay sayılarının tekrar artmasıyla Euro Bölgesi iktisadının çift tabanlı resesyona sürükleneceği belirtiliyor.
Teknik olarak, resesyon; “üst üste iki çeyrek GSYH’de küçülme yaşanması” olarak tabir edilirken, “ekonominin resesyondan çıkışa geçtikten sonra yine küçülmeye girmesi” ise “W tipi resesyon” ya da “çift tabanlı resesyon” olarak isimlendiriliyor.
AB’NİN AŞI STRATEJİSİ
Salgının ikinci dalgasında birtakım ülkelerde her zamankinden daha sıkı uygulanan kısıtlamalara rağmen Covid-19’un mutasyona uğramış öteki tipinin İngiltere ve Hollanda’da görülmesinin akabinde AB ülkelerinde hadise sayılarının gelecek günlerde süratle artmasından telaş ediliyor.
Aşılama programlarının yavaş ilerlediği 27 üyeli AB’de, gerçek ölçüde doz sağlamadaki başarısızlığı nedeniyle AB’nin yürütme organı Avrupa Kurulu, tenkitlerin odağında yer alıyor.
Haziran 2020’de Covid-19’a karşı aşının sağlanması için Birlik olarak müzakere etme konusunda anlaşan AB, hem kıymetli ve hem de eksi 70 ila 80 santigrat derecede dondurulup koruma edilmesi ve nakliyenin de bu halde yapılması gereken BioNTech-Pfizer aşısından yüksek sayıda sipariş vermek konusunda isteksiz kaldı.
Avrupa basınında, birçok AB üyesi ülkenin, dondurulması gerekmeyen daha ucuz AstraZeneca aşısını satın almak istediği belirtilirken, “Almanya’nın, Eylül 2020’deki görüşmelerde başka AB ülkelerini fazladan BioNTech-Pfizer aşısı siparişi için ikna etmeyi denediği lakin başarısız olduğu” biçiminde haberler yer aldı.
AB üyelerinin sıhhat yetkilileri, ülkelerinin Aralık 2020 ve Ocak 2021’de beklenenden daha az sayıda aşı almasından rahatsız olduklarını aktardı. Düzenledikleri basın toplantılarında, aşılarla ilgili bir dizi soru yağmuruna tutulan AB yetkilileri de aşılama programlarının uygulanmasındaki ana sorunun “üretim kapasitesi” olduğunu ileri sürdü.
Covid-19 aşı stratejisinin bir modülü olarak AB; Moderna, AstraZeneca, Sanofi-GSK, Janssen Pharmaceutica NV, BioNTech-Pfizer ve CureVac ile 6 aşı kontratı imzalarken, bugüne kadar AB’de yalnızca BioNTech-Pfizer ve Moderna aşılarının kullanımı onaylandı. Sonbaharda siparişler verildiğinde onay alacak birinci aşının hangisi olacağının bilinmemesi de AB’nin aşılama planlamasını olumsuz etkilediği belirtiliyor.
AB’NİN AŞI ALIMI VE AŞILAMA PLANLAMASINA AİT STRATEJİSİ BAŞARISIZ MI OLDU?
Covid-19’un mutasyona uğramış öbür tipinin giderek yaygınlaşması, Avrupa’da kimi ülkelerin aşı stratejilerini hayata geçirmekte zorluk yaşayacağı tasalarına yol açıyor. AB’ye yönelik tenkitler, “AB’nin Covid-19 aşısının uygulanması konusunda yeknesak bir sistem benimsediği fakat bunu pratiğe dökmek için gerekli mali imkanlara ve uzmanlığa sahip olmadığı” istikametinde oluyor.
AB’de geniş kapsamlı bir aşı kampanyasının beklenenden daha şiddetli bir süreç olduğu ortaya çıkarken, Avrupa basınında, “mevcut sıhhat krizinde ne vakit vurgu, hız ve girişkenlik gerekse AB ve bünyesindeki refah devletleri sınıfta kalıyor” eleştirisi yapıldı.
İsrail, ABD ve İngiltere üzere ülkelerin aşı yapılan kişi sayısında çok daha ileride olması Avrupa basınında bugünlerde sık sık gündeme gelirken, AB, “yeterli ölçüde hazır aşı almadığı ve bunları kullanıma ağır aksak soktuğu için aşı konusundaki gecikmelerden” sorumlu tutuluyor.
Brexit sonrasında yaşanması öngörülen düzensizliğin şimdi ortaya çıkmadığı İngiltere’de ise ülkenin, Covid-19 aşısının geliştirilmesi ve uygulanması konusunda Avrupa’daki en ileri ülke olduğunu daha yılın birinci günlerinden itibaren göstermesi dikkati çekti.
Pfizer-BioNTech tarafından geliştirilmiş aşı ile Oxford Üniversitesi ve AstraZeneca tarafından geliştirilen İngiltere-İsveç ortak eseri mahallî aşı, İngiltere’de 2 milyondan fazla beşere uygulanırken, AB’de ise şimdi bu düzeye gelinemedi.
GSYH’DE ARKA ARDA İKİNCİ DÜŞÜŞ İÇİN SAHNE HAZIR
Brexit nedeniyle yaşanan ticaret kesintilerine Covid-19 aşısının uygulanmasındaki gecikme ve Covid-19’un mutasyona uğramış tipi de eklenince Euro Bölgesi’nde GSYH’de arka arda ikinci düşüş için sahnenin hazır olduğu belirtiliyor.
Bu yılın birinci çeyreğinde GSYH’de öngörülen düşüşün, 2020’nin başındakinden az olması beklenirken, ECB ve borçlu hükümetler üzerinde daha fazla mali takviye sağlamaya yönelik baskının da artacağı varsayım ediliyor.
Uzmanlar, kısıtlamalar ve “yavaş” aşılamaların ekonomik toparlanmaya yardımcı olmadığını belirterek, ekonomik faaliyetlerde sıkı kısıtlamaların en büyük sorun olduğunu vurguluyor.
KURUMLAR DA BÜYÜME BEKLENTİLERİNİ DÜŞÜRDÜ
Daha evvel Euro Bölgesi iktisadının bu yılın ocak-şubat periyodunda yüzde 1,3 büyüyeceği öngörüsünde bulunan Bloomberg Economics, varsayımını yüzde 4 küçülme olarak revize etti.
JP Morgan, Euro Bölgesi’nin geçen yılın son çeyreğinde yüzde 9 ve 2021’in birinci çeyreğinde yüzde 1 küçülmesini beklerken, UBS, birinci çeyrekteki yüzde 2,4 büyüme beklentisini yüzde 0,4 düşüşe çekti.
Goldman Sachs Group Inc. ise büyük belirsizlik ve “risklerin aşağı istikamette daha da eğimli olduğu” hafif bir daralma öngörüyor.
Euro Bölgesi’nin önde gelen ekonomik araştırma kuruluşları Alman İktisat Araştırma Enstitüsü, İsviçre Araştırma Enstitüsü ve İtalya Ulusal İstatistik Enstitüsü, geçen ay, artan corona virüs olay sayısı ve iktisatların kısmen de olsa kapanmasının tesiriyle 2021’in birinci çeyreği için kestirimlerini aşağı istikametli revize etti.
Euro Bölgesi için 2021 birinci çeyrek büyüme iddiasını yüzde 1,5’ten yüzde 0,7’ye çeken birtakım kuruluşlar, büyümenin ikinci çeyreğe kadar yüzde 3’e ulaşmasını beklemediklerini belirtiyor.
Allianz SE, 18 Aralık 2020’de yayımladığı raporda Euro Bölgesi’nin Almanya, Fransa ve İtalya üzere kilit ekonomilerinde Covid-19 hadise sayılarının artması, salgının yayılmasını önlemek için uygulanan kısıtlamaların sıkılaştırılması ve bunların 2021’e uzatılmasının bölge iktisadının yıla zayıf başlayacağının işareti olduğunu aktararak, uzun bir resesyon riskinin arttığına dikkati çekti.
Bu ortada, Covid-19’un sebep olduğu sıhhat ve ekonomik krizin yanında Brexit’in de Euro Bölgesi iktisadı üzerinde olumsuz tesirleri bulunuyor. Brexit’te ticaret muahedesi görüşmelerinin uyuşmazlıkla sonuçlanması ihtimaline rağmen İngiltere’ye eser göndermek için ivedi eden Euro Bölgesi şirketlerinin dış satımda yıl sonu artışına neden olmasının akabinde ihracatın tekrar zayıflayabileceği belirtiliyor.
ÜYE ÜLKELER ORTASINDAKİ FARKLILIKLAR
Euro Bölgesi iktisadının 2023’e kadar salgın öncesi düzeyine geri dönmesi beklenmiyor.
AB’ye üye ülkeler ortasında iktisada ait büyük farklılıkların olması da dikkati çekiyor.
Avrupa’nın lokomotif ülkesi Almanya’da, salgının yayılmasını önlemek hedefiyle alınan sert tedbirlere rağmen fabrikalar açık kalırken, hükümet, hayat için mecburî olmayan iş yerlerini kapattı. Fabrikaların açık kalmasının endüstriye dayalı Alman iktisadına yaradığı belirtiliyor.
Almanya’da, Covid-19 olay sayısı ve vefatlar artarken, aşılamada yavaş ilerleme olması tenkitleri beraberinde getiriyor. Alman basını, aşıdaki yavaş ilerlemeyi AB’nin bürokratik kararlarına bağlıyor. Basında, “AB’nin aşı konusunda Kasım 2020’nin ortasına kadar somut harekete geçmediği ve çok az aşı satın aldığı” tenkitleri yapılıyor.
Ülkede geliştirilen BioNTech aşısının Almanya’da değil de öteki ülkelerde daha süratli kullanıma girmesi tenkit konusu olurken, daha evvel BioNTech ile daha çok aşının tedariki için kontrat yapılması gerektiği belirtiliyor.
AB’nin birinci aşı alımı için yalnızca 3 milyar euro ayırması da reaksiyonla karşılanıyor.
Ekonomik gücüne ve aşının ülkede bulunmasına rağmen Almanya’da aşılamanın yavaş yürüdüğü de bir diğer tartışma konusu olarak dikkati çekiyor. Bunun ülkenin aşı stratejisinin yanlışsız olmadığından kaynaklandığı belirtiliyor.
Almanya Başbakanı Angela Merkel’in dün, ülkede salgının yayılmasını önlemek maksadıyla alınan sert tedbirlere en az 2 ay daha devam edilmesi gerektiğini söylediği öne sürüldü.
NÜFUSUN BÜYÜK KISMI AŞILANIRSA EKONOMİK TOPARLANMANIN HIZLANMASI BEKLENİYOR
Almanya’dan sonra Euro Bölgesi’nin ikinci büyük iktisadı Fransa’da, iktisat hizmetlere daha fazla bağımlı olduğu için Covid-19’un neden olduğu sıhhat ve ekonomik krizi derinden hissediliyor.
Fransa’da hükümet, bu yıl baz tesiriyle yüksek büyümenin sıkıntı olacağını öngörürken, aşı kampanyasının yavaş ilerlemesi nedeniyle tenkitlere maruz kalıyor.
Bu ortada, birtakım AB ülkelerinde kamu borç yükünün Covid-19 krizi sebebiyle alınan tedbirler sonucu rekor seviyelere çıkması da kaygılara neden oluyor. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), 2020’de Almanya’nın kamu borcunun GSYH’ye oranının yüzde 74’e ulaşacağı öngörüsünde bulunurken, Fransa’da bu sayının yüzde 116 ve İtalya’da yüzde 160 olacağı kestirim ediliyor.
Uzmanlar, bir yıldan uzun süren bir zorluğun akabinde Euro Bölgesi’nde ekonomik toparlanmanın yılın ikinci çeyreğinde başlamasını öngörüyor. Avrupa’da aşılanmanın artması, kısıtlamaların hafifletilmesi ve hadise sayısının azalmasıyla ekonomik toparlanmanın başlangıçta süratli olması bekleniyor.
NTV