Yeşilçam oyuncusu ve çizer Süleyman Turan‘ın vefatının üzerinden bir yıl geçti.
Asıl ismi Süleyman Başturan olan usta oyuncu, 19 Kasım 1936’da İstanbul Kadıköy’de dünyaya geldi.
Birinci ve orta tahsilini Kadıköy’de tamamlayan sanatçı, bir röportajda, mezun olduğu Haydarpaşa Lisesi’ne ait şunları aktarmıştı:
“Haydarpaşa Lisesi’nde okudum. İzzet’le (Günay) tıpkı sınıftaydık. Göksel (Arsoy) vardı birebir okulda. Yeniden tıpkı okulda yazgı birliği yaptığım bir arkadaşım daha vardı, Tunç Oral. Biz ona ‘Çakır’ deriz. Üstelik o, benim gençlik dönemimde, birlikte çok süratli birtakım maceralara girdiğimiz bir arkadaşım. Sonra geldik sinemada buluştuk.”
KÜÇÜK YAŞLARDA SANATLA İLGİLENDİ
Usta sanatçı, şimdi çocukken sanatla ilgilenmeye başladı. Halkevlerine giderek oralarda çalışmalar yapan Turan, fotoğraf atölyelerine katılıp fotoğraf yapmayı öğrendi.
Süleyman Turan, her fırsatta Kadıköylü olmakla övünürken, bir açıklamasında Kadıköy sevgisini şu sözlerle aktarmıştı:
“Bir ayrıcalık üzere geliyor bana Kadıköylü olmak. İstanbul’da bu türlü semtler vardır. Gariptir, oraları daima sanatçı yetiştiren muhitler üzeredir. Kadıköy kocaman bir dünyaydı. Bu tarafı, İstanbul tarafını pek bilmezdik. Ben üniversiteye başlayana kadar nitekim bilmiyordum.”
Liseyi bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi İngiliz Filolojisi kısmına giren Turan, mezun olmadan, üçüncü sınıfta okuldan ayrıldı.
Askerler ortasında düzenlenen bir yetenek yarışında birinci oldu
Sanatçı, okuldan ayrıldıktan sonra vatani vazifesini yapmak üzere yedek subay olarak askere gitti. Askerdeyken istekli olarak Kore Savaşı’nda vazife yapan Türk Birliği’ne katılan usta oyuncu, NATO askerleri ortasında düzenlenen tiyatro müsabakasına Türk askerlerle birlikte İngilizce yazılan bir piyesle katıldı ve oyun birinci seçildi.
Başarılı oyuncu, bu muvaffakiyetin akabinde sahne sanatlarına yöneldi. Tokyo’da bir gece kulübünde gerçekleşen sinema çekimine şahit olan sanatçı, Brezilya-Japonya ortak imali sinemada figüran olarak yer aldı.
Turan, askerden sonra Uzak Doğu ve Amerika’da bir mühlet daha hayat sürdürmesine ait yaptığı bir açıklamada, şunları söylemişti:
“Bizim kümeyle birlikte dönmedim. Bu da benim Japonya, Amerika, Almanya ve Azor Adaları’nda çok uzun bir mühlet daha dolaşmamı sağladı. Sonra geldim, bir iki kere da ‘Parasız nasıl gidilir?’ denedim. Onu da yaptım sonra. Birincisinde param vardı. İkincisinde bir gofret alınca bitecek kadar param vardı lakin oldu, gittim, geldim. Asla dürüstlükten şaşmadım. Ufacık ufacık esprilerle, hoşluklarla götürdüm, keyifliydi. Her şeyi parayla halletmekten daha keyifliydi. Bunların hepsi 1963’ten önceydi. Sonra döndüm. İnsanın içinde daima farklı şeyler yapmaya zorlayan bir potansiyeli var. Bu potansiyelin, ilişkin olduğu yere kanalize edilmesi gerekiyor. Onun arayışı içinde oldum. Bu, sanat olur diye düşünüyordum, creative bir şey yani. Bir şeyler üretmek gerekiyor. Sonra fotoğraf çalışmalarımı profesyonel hale getirdim. Ondan sonra 1962’de de tiyatro serüveni başladı.”
TİYATROYA 1962’DE BAŞLADI
Birinci defa bir tiyatro oyunuyla İstanbul’da sahneye çıkan Turan, tiyatro oyuncusu Saim Alpago’nun kurduğu özel tiyatroya sık sık gidip geldi. Selim Naşit, Altan Karındaş, Erdoğan Sıcak, Gürdal Onur, Üner İlsever ve Tülin Oral’ın yer aldığı tiyatroda bütün rolleri ezberleyen Turan, “Ben de Gürdal’ın iyi arkadaşıyım. Gidiyorum, geliyorum kulise. Meraklıyım da. Bir oyun oynuyorlar, ben onu seyrederken ezberledim falan. Bir gün Selim Naşit gelmedi. Saim Beyefendi beni yakaladı ve sahneye atıverdi. İnanılır üzere değildi. Fecî bir şey. Ondan sonra tiyatro başladı” değerlendirmesinde bulunmuştu.
Süleyman Turan, “Bunun sinemaya girmek için nezih, gerçek dürüst bir yol olduğunu düşünüyorum” fikriyle 1963’te Ses mecmuasının açtığı müsabakayı kazanarak sinemaya adım attı. Birebir yıl müsabakada Ajda Pekkan ile Ediz Hun birinci seçildi.
Osman Seden’in yönettiği ve başrollerde Türkan Şoray, Tamer Yiğit, Öztürk Serengil, Hulusi Kentmen’in olduğu “Sayın Bayan” isimli sinemayla, Turan’ın sinema mesleği başladı. Nispeten küçük bir rolü olan Turan, bir sonraki sineması “Koçum Benim”de ise Ayhan Işık ile birlikte daha büyük bir rol oynadı.
“ESAS OĞLANIN SADIK DOSTU” ROLLERİNDE OYNADI
Sanatçı çoklukla “esas oğlanın sadık dostu” rollerinde, sevecen tiplemesiyle başarılı olup Türk izleyicisinin beğenisini kazandı.
Bir devir mecmua ressamı olarak çalışan Turan, sinemaların dışında uzun vakit karikatür ve fotoğraf yaptı. Çizimleri Akbaba dergisinde yayımlandı.
Başarılı oyuncu, Akşam gazetesinde çizgi roman çizmeye başladı. Senaryolarını da yazan Turan, bu ortada afişler ve kitap kapakları yaptı, Sabah gazetesinde 15 yıldan uzun mühlet çizgi roman çizdi.
Dikkat Kan Aranıyor” isimli 1970 üretimi sinemada Ekrem Bora ile oynayan Turan, akıl hastanesinden kaçan mecnun rolü ile akıllarda kalan bir performans gösterdi.
Usta oyuncu, 1971’de Yılmaz Güney ile oynadığı Yarın Son Gündür adlı sinemada rolüyle 9. Antalya Sinema Şenliği’nde, Güllü filmindeki rolüyle 1972’de gerçekleşen Antalya Sinema Şenliği’nde “En Düzgün Yardımcı Erkek Oyuncu” mükafatına layık görüldü.
Oyuncu Türkan Şoray Güllü sinemasına ait, “Çok sevdiğim Süleyman Turan, sempatikliğiyle Güllü sinemasına güç verdi” tabirlerini kullanmıştı.
SESLİ ÇEKİLEN BIRINCI DİZİ SINEMALARDAN BİRİNDE ROL ALDI
Birkaç sene sinemadan uzaklaşan Turan bu periyotta çizgi-roman ve senaryo müellifliği yaptı. Sanatçı, TRT’den gelen bir teklifi kıymetlendirerek sesli çekilen birinci dizi sinemalardan biri olan Sarıpınar 1914‘te oynadı.
Dönme Dolap (1983), Baş Belası (1982) ve Sevgili Dayım (1977) sinemalarının senaryolarını da kaleme alan sanatçı, mesleği boyunca 193 sinemada oynadı.
Süleyman Turan, İstanbul Kadıköy’deki meskeninde 10 Eylül 2019‘da geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetti.
Direktör Tunç Başaran, 1966’da sinema çekimleri sırasında arkadaş olduğu Turan için, İKSV tarafından Onur Mükafatı aldığı sırada, şunları söylemişti:
“Hiç ayrılmadık. Benim en çok çalıştığım aktör Süleyman, Süleyman’ın en çok çalıştığı direktör de bendim. Çok iyi aktördür. Her türlü rolün altından kalkar, harikası arar, oynadığı sahneleri beğenmez, tekrar çekimini ister. Büyük foto yöneticimiz Kriton İlyadis onun için bir sette ‘Tunç, bilirsin bu adam çok sinematografiktir.’ demişti. Oyuncudur o lakin ressamdır tıpkı vakitte. Çizgi romanlarıyla da ünlüdür. Bir de sabahları uyanamamasıyla. O benim vazgeçemediğim oyuncudur. İhtiyarlamayan delikanlısıdır Türk sinemasının. Türk sinemasının büyük karıdır. Turanların turanı, baş turan… Sinemamız Süleyman Turan üzere bir aktöre sahip olduğu için gurur duymalıdır; ben onunla gurur duyuyorum.”
NTV
