Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD), Lider Donald Trump yanlılarının Kongre baskını ülke tarihinde gibisi görülmemiş bir olay olarak tarihe geçti. Düzenlenen bu baskınla, 2020 ABD Başkanlık Seçimlerinin galibi Joe Biden’ın başkanlığının resmen onaylanması o an için engellendi ve çıkan şiddet olaylarında beş kişi öldü.
Temsilciler Meclisindeki Demokratlar yaşanan bu kalkışmadan, destekçilerini kışkırttığını savundukları Trump’ı sorumlu tutuyor. Meclisteki bu Demokrat üyelerden biri olan David Cicilline’in kamuoyu ile de paylaştığı bir mektupta Demokratlar, ABD Lider Yardımcısı Mike Pence’den, Trump’ın yaşanan Kongre baskını nedeniyle, ABD Anayasasının 25’inci ek unsuru gereği vazifesinden azledilmesini talep ediyor.
Temsilciler Meclisinin Adalet Komitesindeki Demokrat üyelerin kaleme aldığı kelam konusu mektupta, Lider Trump’ın yaşanan ayaklanmanın kışkırtıcısı olduğu ve “demokrasinin altını oymaya çalıştığı” lisana getiriliyor. Lider Trump’ın kendini destekleyen kitleyi isyana teşvik ettiği tezleri temelsiz da değil. Yaşanan Kongre baskını öncesinde taraftarlarına seslendiği bir konuşma yapan Donald Trump, “Senatörlerimizi (Cumhuriyetçi senatörler) desteklemek için daima birlikte Kapitol’a (Kongre binası) yürüyoruz. Ben de sizinle olacağım demiş ve 2020 ABD Başkanlık Seçimlerinin, “Amerikan tarihinin en fazla hile karıştırılan seçimleri” olduğunu savunarak, taraftarlarının “asla pes etmemesini” istemişti.
Başkanlık misyonuna devam eden Trump’ı azletmenin tüzel temeli, Amerikan Anayasasının 4’üncü hususunun 2’inci fıkrasında belirtiliyor. Buna nazaran “bir ABD Lideri, ağır bir kabahat işlediğinde ya da kanunları ağır bir biçimde ihlal ettiğinde vazifesinden azledilebilir.” Bu türlü bir dava Temsilciler Meclisince başlatılıp, Kongre’nin başka kanadı olan Senato tarafından karara başlanabilir.
Burada hukuksal açıdan belirleyici olan soru, demokratik kurumlara karşı isyan daveti ağır bir hata kapsamına girer mi? Deutsche Welle’nin bu bahisle ilgili sorularını yanıtlayan California State Üniversitesi’nden Tarihçi Donal O’Sullivan’a nazaran, “Mevcut olayda bir kişinin demokrasiye ziyan verme ve darbe teşebbüsü hareketinde bulunduğuna dair bir şüphe” var. O’Sullivan olağan koşullar altında bu türlü bir hadisenin savcılık tarafından incelenmesi gerektiğini lisana getiriyor ve ekliyor: “Ancak (Başkanı) vazifeden azletme, ABD’de siyasi olarak yürütülen bir dava ve bu fakat çoğunluk sağlandığında sonuçlandırılabilir.” O’Sullivan, bu türlü bir dava başlatabilmek için gerekli olan sebeplerin gereğince mevcut olduğunu lakin mümkün bir davanın başarılı olacağına inanmadığını söz ediyor.
YAŞANAN OLAYLAR TRUMP İLE BAĞDAŞTIRILABİLİR Mİ?
Kongre baskınını direkt Trump ile ilişkilendiren kontaklar açık bir formda ortada. Kelam konusu olayın yaşandığı gün, baskından evvel Trump, Beyaz Saray önünde destekçilerine seslenmiş ve kendini bir kere daha seçimlerin galibi ilan ederek, “Sarsıcı bir galibiyet elde ettik” demişti.
Yanlış: Resmi seçim sonuçları 306 delege kazanan Joe Biden’ı açık bir farkla Donald Trump’ın (232 delege) önünde gösteriyor. Trump ayrıyeten rastgele bir kanıt göstermeden bir sefer daha, “seçim hilesinin tüm eyaletlerde yapıldığını” sav etti. Fakat bunlarda kâfi derecede çürütülmüş durumda. ABD’de siber güvenlikten sorumlu kurum olan Amerikan Siber Güvenlik ve Altyapı Ajansı (CISA), 3 Kasım 2020 tarihinde yapılan seçimlerin, ABD tarihinin en inançlı seçimleri olduğunu belirtiyor.
İki tez da, yani hem seçimi aslında kendinin kazandığı, hem de seçimlere hile karıştırıldığına yönelik telaffuzları, taraftarlarından “güçlü” olmalarını isteyip Kapitol’a yönlendiren; onlardan “ülkeyi geri alabilmek için gerekli olan gururu ve cesareti” Cumhuriyetçi senatörlere vermelerini isteyen Liderin, yaşananlara neden olan en kıymetli açıklamalarıydı.
Trump bunların yanında, Twitter tarafından iletileri silinene ve hesabı dondurulana dek yayınladığı bildirilerle tansiyonu daha da üst çekmişti.
Hülasa, Trump’ın Kongre baskınının çabucak öncesinde verdiği bildiriler, Kapitol’a yürüyüş ve vekilleri etkileme daveti olarak nitelendirilebilir. Trump’ın daha sonra Twitter üzerinden yaptığı barışçıl kalma daveti da bu gerçeği değiştirmez.
Donald Trump’ın yaşanan olayların siyasi sorumluluğunu üzerine alması ve vazifesini bizatihi bırakması ise, bugüne dek sergilediği politik stili göz önünde bulundurulduğunda neredeyse imkansız olarak görülüyor. Bu açıdan, vazife mühleti tamamlanmadan koltuğundan kalkması lakin bir dava sonucu mümküm görünüyor.
TRUMP HUKUKEN HESAP VERMEK ZORUNDA KALABİLİR Mİ?
Hukuk uzmanlarına nazaran, Donald Trump halkı galeyana getirmekten sorumlu tutulabilir. Bu uzmanlardan biri olan Kenneth Manusama, “Yaşanan duruma en uygun hata çeşidi ‘halkı kışkırtmak’tır. Çünkü bu tabir şiddete uygulamaya ve develete karşı tahrik cürmünü da kapsıyor. Kongre’de olanlar da tam olarak buydu” diyor. ABD Federal Maddesi’nin 115’inci hususu, devlete karşı isyan tertiplemenin bir cürüm olduğuna ve bu hatası işleyen ya da devlet otoritesine karşı isyana katılan bireylerin “bu husus uyarınca cezalandırılmasına” hükmediyor. Bu husus kapsamında hatalı bulunan bir kişinin de rastgele bir kamu makamında vazife yapması yasaklanıyor. ABD’de darbe teşebbüsünde bulunanların, ilgili yasalar gereği 20 yıla kadar mahpus cezasına çarptırılmaları mümkün.
Lakin ABD Lideri olması ve bu sayede cezai takibata karşı dokunulmazlığı bulunması nedeniyle, Trump hakkında şu an rastgele bir süreç yapılabilmesi kelam konusu değil. Manusama, “Trump, Anayasanın 25’inci ek unsuru mucibince vazifesinden azledilese bile, hala tüzel açıdan Lider sıfatı taşıyacağı için hesap vermeye zorlanamaz” diyor.
Özcesi Amerika Birleşik Devletleri’nin 45’inci Lideri Donald Trump’a karşı, 6 Ocak’ta yaşanan Kongre baskını ile ilgili sorumluluğu hakkında, lakin vazife müddeti tamamlandığında hukuksal süreç başlatılabilir.
NTV