Son periyotlarda bilhassa sanat dünyasında gelişen satışlarla birlikte hayatımızın merkezine bir kavram oturdu; “NFT”. Türkçeye “değiştirilemeyen paralar” çevirebileceğimiz NFT’ler (Non-Fungible-Tokens), ana akım olan en son kripto para ünitesi fenomeni haline geldi. Biz de NFT nedir, araştırmaya başladık.
Bilhassa sanat dünyasında, 69 milyon dolara satışı gerçekleştirilen dijital eser ile hayatımıza giren NFT kavramı, son periyotta herkesin odağı haline gelmiş durumda.
Geçtiğimiz günlerde “Christie’s” isimli bir müzayede tarafından, dijital ortamda açık artırmaya çıkarılan eser, iştirakçilerin ağır ilgisi de eklenince 69 milyon dolara alıcı bulmuştu. Öykü tam olarak şu biçimde başlamıştı: Gerçek ismi Mike Winkelmann olan ve dijital ortamda Beeple olarak bilinen ABD’li ünlü sanatçı, 2007 yılında “5000 Gün” olarak isimlendirdiği bir proje başlattı. Sanatçı, bu proje için de her gün yeni bir dijital sanat yapıtı üretecekti. Proje kapsamında hazırlanan, 2007 yılından bu yana ürettiği yapıtları kapsayan “Everydays – The First 5000 days – (Günlükler – Birinci 5 bin gün)” isimli dijital çizimi 11 Mart günü açık artırmaya sunuldu ve eser bir açık artırmada satılan en değerli NFT oldu.
69 milyon dolara satıln dijital eser, Beeple’ın 2007 yılından 2021 yılına dek 13 yıl boyunca her gün birini ürettiği 5000 farklı fotoğraftan oluşuyor. Kolajda Donald Trump ve Mao Zedung üzere siyasi önderlerin sürreal çizimlerinin yanı sıra Pokemon ve Mickey Mouse üzere çizgi sinema karakterleri de yer alırken şimdiki olayları aktaran desenler de görülebiliyor.
Twitter CEO’su Jack Dorsey’in attığı birinci tweet’in satışının akabinde bir diğer dijital varlığın daha rekor fiyatta satışı sonucunda, odağımız NFT’ler, yani değiştirilemez paralar haline geldi. Biz de NFT’yi araştırmaya başladık.
Huobi Türkiye, NFT ile ilgili sorduğumuz 10 sorunun karşılığını bizimle paylaştı. Pekala biz bu karşılıklardan ne anladık: NFT’yle yapılabilecekler hayal dünyamızın sonları ile ilgili… Yani sınırsız. Haydi artık Huobi Bölge Genel Müdürü Alphan Göğüş’ün Pudra.com’a verdiği cevaplara göz atalım:
NFT nedir?
NFT, İngilizce bir kısaltma. Açılımı Non-Fungible Token. İçerisinde fotoğraf, ses evrakı, görüntü yahut fizikî bir varlığın dijital karşılığının ispatını bulunduran eşsiz dijital varlık olarak tanımlanıyor.
Temelleri 2017’de Ethereum’da atılan NFT’ler 2021’de kripto para dünyasının en tanınan mevzularından biri haline geldi. Bugün NFT’ler yaygın olarak dijital sanat yapıtları için kullanılırken, interaktif oyun öğeleri ve spor koleksiyon kartları üzere farklı kullanım alanı da bulunuyor.
NFT’nin başka kripto paralardan farkı nedir?
Non-Fungible Token, bölünemeyen ve aynısından bir daha üretilmesi mümkün olmayan token manasına gelir. Fungible olan Bitcoin ve Ether üzere kripto paraların bilakis, NFT’ler eşsiz dijital varlıklardır. Bir örnekle açıklamak gerekirse bugün bir Bitcoin’i yahut Ether’i kesimlere bölerek alıp satın alabilir ve tıpkı kripto parayı kendi ünitesinde takas edebilirsiniz. Fakat özel bir dijital varlık olan NFT’nin bir gibisi olmadığı için diğer bir token ile takas edilemez. İçsel pahası ise üreticisi yahut yatırımcısı tarafından belirlenir.
NFT’ler nasıl üretiliyor?
NFT’ler Ethereum geliştiricileri tarafından hazırlanmış ERC-721 token standardına nazaran üretilirler. Kullanıcıların blockchain’in teknik dünyasında boğulmaması için sürecin basitçe gerçekleştirilmesini mümkün kılan platformlar bulunuyor.
NFT üretebilmek için gereksiniminiz olan tek şey dijital kripto para cüzdanı. Pekala sonra? İşte adım adım NFT üretim kademeleri:
- NFT olarak üretmek istediğiniz belgeyi bu platformlar aracılığıyla IPFS sistemine yükledikten sonra NFT’nin değiştirilemeyecek parametrelerini belirlemeniz gerekiyor.
- NFT’den kaç tane üretileceği, fiyatı, bir sonraki satışında size ne kadar hisse ödenmesi gerekeceği üzere özellikleri belirlendikten sonra blockchain ağının süreç fiyatı ödenerek NFT’ler üretilmiş oluyor.
- İşlemin tamamlanmasıyla birlikte NFT’ler cüzdanınıza aktarılarak üretimin gerçekleştirildiği tüm blockchain’de kayıt altına alınıyor.
Nasıl NFT sahibi olurum?
NFT’lerin sergilendiği ve satın alındığı platformlar da bulunuyor. Bu platformlarda beğendiğiniz NFT’lere üreticisinin belirlediği formda, açık artırma yahut direkt satın alma seçenekleriyle, sahip olabilirsiniz. Satın alma süreci tamamlandığında NFT, üreticinin cüzdanından sizin cüzdanınıza transfer olacaktır. İsterseniz satın aldığınız NFT’leri pazar yeri uygulamaları üzerinden tekrar satışa çıkarabilirsiniz.
NFT bir yatırım aracı mıdır?
NFT’ler dizaynları gereği başka kripto para ünitelerinden farklıdırlar ve pahalarını buyruk tahtasından çok yapıtı üreten kişi yahut yatırımcısı belirler. Yatırım konusunu dijital sanat yapıtı üzerinden yorumlayacak olursak fizikî sanat yapıtına yatırım yapmaktan çok da farklı yok. Emsal formda koleksiyon modülü olarak satın aldığınız bir varlığın kıymetini, o varlığın ne kadar az olduğu, yaşı ve kozmetiği üzere parametreler belirler.
NFT’lerin nasıl bir tesiri olacak?
NFT’lerin bugünkü kullanım alanlarını dikkate alırsak birinci olarak fikri mülkiyet sorunlarını çözdüğü söylenebilir. Dijital ortamda bir yapıtı kopyalamak çok kolay iken NFT, eser haklarının kime ilişkin olduğunu ortaya koyarak bu sorunu çözüyor.
Programlanabilir bir dijital varlık oldukları için sanatkarların bir sonraki satıştan alacakları hisseler da NFT’nin içine kodlanabiliyor. Böylelikle satışın gerçekleşmesi durumunda, ilgili ölçü sanatkarın cüzdanına otomatik bir biçimde aktarılıyor.
NFT formatındaki yapıtların ve bu yapıtlara sahip olmanın avantajları
- Eserlerin dijital olması dünyanın her yerinden, her tipte kullanıcının satın almasına imkan sağlıyor.
- Müşteri kitlesi dijitalleşme sayesinde genişledikçe yapıta ulaşabilen ve yatırım yapmak isteyen kişi sayısı artıyor ve talep artıyor.
- Talep arttıkça fiyat yükseliyor.
- Talep arttıkça arz da artıyor.
- Hem daha fazla eser hem de farklı fiyat düzeylerinde eserler piyasaya çıkıyor.
- Bu da yatırımcı ve sanatsever açısından ulaşılabilirliği arttırıyor.
- Daha çok yapıtın satılmasını sağlıyor.
- Ekosistem genişliyor.
NFT’lerin özgünlüğünden nasıl emin olabilirim?
Kripto para ekosisteminde bireylerin repütasyonuna epeyce değer verilir. NFT üreten ve satışa koymak isteyen sanatkarlar, yapıtlarının orjinal olduğunu kanıtlamak için NFT pazar yeri uygulamalarının kullandığı doğrulanmış profil akışından geçerler. İlgili sanatkarın cüzdan adresi bilgisine sahipseniz, ki bu adresler ödeme alma emeliyle halka açık bir biçimde paylaşılır, yapıtın özgünlüğünü teyit etme bahtınız olur. Buna ek olarak, NFT’nin hareketlerini blockchain izleme uygulamasından takip ederek hem sanatkarın hem de yapıtlarının özgünlüğünden emin olabilirsiniz.
NFT’lerin içerisindeki evraklar nerede saklanıyor?
NFT’ler fotoğraf, ses, kısa görüntü ve doküman üzere birçok belge formatının delilini içerisinde bulundurur. Bu belgeler blockchain üzerinde saklanması güç ve maliyetli olduğu için, IPFS ismi verilen dağıtık bir belge saklama protokolü üzerinde saklanır. Yüklenen evraklar şifrelenip küçük kesimlere ayrılarak IPFS üzerindeki düşümlere paylaştırılır. İlgili belgenin IPFS’e yüklendiğinin delili ise NFT ile blockchain üzerine kaydedilmiş olur.
Ses getiren NFT satışları hangileri?
Son devrin en ilgi çeken satışlarından bahsedecek olursak; ABD’li sanatçı Beeple (Mike Winkelmann), yapıtlarından oluşan bir kolajı müzayede meskeni Christie’s tarafından düzenlenen açık artırmayla 69.4 milyon dolara sattı. NBA Top Shot uygulaması aracılığıyla satılan Lebron James’in smaç görüntü NFT’si 77 bin dolara alıcı buldu. Twitter CEO’su Jack Dorsey’in tweet’i 2.9 milyon dolara Türk asıllı bir kişi tarafından satın alınırken, Elon Musk içerisinde GIF ve müzik olan tweet’ini NFT olarak açık artırmaya çıkardı.Son günlerde ise Cüneyt Özdemir’in paylaştığı tweet 10 bin dolara satıldı.
Geleceğin NFT kullanım alanları nelerdir?
NFT’lerle ilgili deneyimler arttıkça yaratıcı yeni iş modellerinin de kurgulandığını görüyoruz. Birinci olarak fizikî varlıkların dijitalleştirilmesi yani tokenizasyonu, geniş bir yelpazede birçok kesime uyarlanabilir. Örneğin geçtiğimiz hafta Amerika’da 3 boyutlu sanal dünyada tasarlanmış bir konut 500.000 dolara satıldı. Ayrıyeten kimi oyunlarda NFT olarak arsa satışlarının da yapıldığını biliyoruz.
NFT’lerin tesir edeceği bir başka alan ise toplumsal medya olacaktır. Bilhassa içerik üreticilerinin paraya dönüştürdükleri takip, izlenme ve görüntülenme sayısı üzere metrikler, NFT’ler sayesinde merkezi toplumsal medya şirketleri tarafından manipüle edilemeyecek hale gelecek. Fizikî varlıkların dijitalleştirilmesi ise bugüne kadar alışık olduğumuz birçok süreci tekrar tasarlamamıza neden olacak üzere görünüyor.
NFT’lerin gelecek kullanım alanlarında devletlerin tahvillerini NFT olarak ürettiği ve bunların alım satımını global çapta yapabildikleri bir senaryoyu düşünebiliriz. Açıkçası NFT dünyasındaki iş modelleri hayal gücünüzle sonlu diyebiliriz.
