WWF Türkiye (Doğal Hayatı Müdafaa Vakfı) Kıkırdaklı Balıklar Danışmanı Hakan Kabasakal, denizlerin en tehlikeli yırtıcısı köpek balıklarının yok olma tehlikesiyle karşı zıdda olduğunu söyledi.
Peter Benchley’in çok satan romanından uyarlanan 1975 ABD prodüksiyonu korku-gerilim sineması “Jaws”, çeşidinin en bilinen örneklerinden biri. Sahil kasabasında denize girenlere saldıran “büyük beyaz” çeşidi köpek balığını avlamak için bir araya gelen bir küme kişisi anlatan sinema vizyona girdiği yıllarda tüm dünyada büyük ilgi uyandırdı. Sinemanın tesiri o kadar büyüktü ki köpek balığı saldırısının bilinen tarih boyunca bir elin parmaklarını geçmediği Türkiye üzere devletlerde dahi birçok beşerde, “Jaws” korkusu oluştu.
Köpek balıklarının “yok edilmesi gereken yaratıklar” olduğu algısının yanı sıra sağlıktan gastronomiye, dericilikten ikramlık eşya pazarına kadar farklı sahalarda bu balık çeşidinin tüketilmeye başlaması, denizlerin en tehlikeli yırtıcısının neslini yok olma tehlikesiyle karşı zıdda getirdi.
“HER YIL 100 MİLYON KÖPEK BALIĞI AVLANIYOR”
14 Temmuz Dünya Köpekbalıkları Farkındalık Günü’nde haber veren Su Eserleri Yüksek Mühendisi Hakan Kabasakal, dünyanın farklı konumlarında her yıl yaklaşık 100 milyon köpek balığının avlandığını söyledi. Türkiye’de ise yıllık avlanan köpek balığı ölçüsünün yaklaşık 10 bin ton olduğuna işaret eden Kabasakal, avlanan tipler arasında büyük beyaz, büyük camgöz üzere nesil tükenme tehdidi altında cinsler de olduğunun altını çizdi.
“Köpek balığı” lafını duyan her kişide haklı ya da haksız bir formda kaygı ve tedirginlik oluştuğunu anlatan Hakan Kabasakal, şöyle konuştu:
“Düşmanca algının bilinç altı sebebi Jaws isimli sinema. Bunu anlayabiliyorum zira insanın en temel korkusu bir yırtıcı hayvan tarafından yenilip tüketilmek, yani avlanmak. Tüm dünyada her yıl köpek balığı saldırısı nedeniyle 20-30 kadar mevt meydana geliyor. Köpek balıkları tabiatları gereği kuvvetli ve yırtıcı canlılar. Her şeyden evvel etçiller. Hırçın cinsler, bu yüzden de ‘tepe yırtıcı’ olarak adlandırılmışlar. Evet köpek balıkları önünde insan aciz kalıyor lakin bu acizlik bütün köpek balığı neslini yok etme hakkını da vermiyor. Bugün dünya umumunda 500 kadar cins var ve bu cinslerin üçte biri tükenme riskiyle karşı zıdda. Akdeniz’de 49 çeşit var. Bunun 30 kadarı farklı noktalarda tehlike altında.”
“KÖPEK BALIKLARI EKOSİSTEMİ DENGELER”
Hakan Kabasakal, köpek balıklarının denizlerdeki ekolojik istikrarın korunmasında değerli bir işlevi olduğunun da altını çizdi. Köpek balıklarının besin zincirinin sağlıklı kalmasında “kıymetli bir rol” üstlendiğini belirten Kabasakal, “Ekosistemi dengeleyen, nizamı sağlayan, hasta, yaralı deniz canlılarını tüketirler. Hayatta kalmaları halinde ortamdaki kaynakları tüketecek, ilişkin oldukları çeşitlerin gen havuzunu bozacak, ekosistemden uzaklaştırılması gereken canlıları temizlemekle hizmetlilerdir. Yani köpek balıklarını yok ederseniz ekosistemi dengeleyen bir güç ögesini ortamdan çıkarmış olursunuz.” dedi.
Kabasakal, köpek balıkları tepe yırtıcılar oldukları için bulundukları ekosistemde büyük kalabalıklara ulaşmadıklarını, başkaca birinci üreme olgunluğuna geç ulaştıklarını ve çok az yavru meydana getirdiklerini söyledi.
Denizlerin en tehlikeli yırtıcısının en büyük düşmanının ise “insan” olduğunu vurgulayan Kabasakal, şöyle konuştu:
“En büyük kıyımlardan bir tanesi, yüzgeçleri uğruna katledilmeleri. Uzak Doğu’da köpek balığı yüzgecinden çorba yapılıyor. Yüzgeçleri canlı canlı kesip hayvanı denize atıyorlar. Derileri çok kıymetli. Kıkırdağından elde edilen bir unsurun kansere iyi geldiği sav ediliyor. Çenesi kendi başına para ediyor. Yetişmiş kusursuz bir dişin tanesi 100 dolardan alıcı buluyor. Eksiksiz bir çene kemiğine 5-6 bin dolar ödüyorlar. Köpek balıkları öteki balık çeşitleri için kullanılan avlanma araçlarında da ‘hedef dışı av’ oluyorlar. Balıkçıların orkinos ya da kılıçbalığı avlamak için kullandıkları ağlara takılıp kurtulamıyorlar. Bu tıp bir ağa takılıp yaklaşık bir saat kaldığı devir köpek balığı hayatta kalamıyor. Bazen tekneye çıkarıldığı da oluyor. Bu durumda yaşadığı gerilim nedeniyle vücutlarındaki yorgunluk asiti seviyesi çok süratle yükseliyor ve kan şekerleri düşüyor. Bu da hayvanı gerilim ve yorgunluk şokuna sokuyor. Bu formdayken denize bırakılırsa yüzemeyip çaresizce batarak yeniden ölüyorlar. Elimizde ne yazık ki av aracından kurtulduktan sonra bu formda ölümlerin kayıtları da bulunmuyor. Başkaca yaralanmaya çok açıklar. Ağlardan kurtulmaya çalışırken yaralandıkları vakit da kendi çeşitlerinin saldırısına uğruyorlar.”
Hakan Kabasakal, köpek balıklarının uzun ömürlü olmaları nedeniyle vücutlarındaki cıva ölçüsünün çok yüksek olduğunu, bu nedenle köpek balığı eti tüketmenin insan sıhhati açısından büyük risk oluşturabileceğini laflarına ekledi.
NTV
