Demans; ilerleyici ve ölümcül bir hastalıktır. Hafızada bozukluk, günlük ömür aktivitelerinde ilerleyici gerileme, çeşitli psikiyatrik semptomlar ve davranış bozukluklarıyla bilinir.
Demans tek bir hastalık değildir tersine birçok tipi vardır. En sık gözlenen çeşidi olan Alzheimer demansı bütün demansların yaklaşık %60 ila yüzde 80’inden sorumludur.
DEMANS NEDEN OLUŞUR?
Dimağ, her biri farklı işlevlerden (örneğin hafıza, yargılama ve hareket) sorumlu olan birçok farklı nahiyeye sahiptir. Muayyen bir ortamdaki hücreler zarar gördüğünde, o nahiye olağan işlevlerini noktasına getiremez.
Demans illeti, dimağ hücrelerinin zarar görmesinden kaynaklanır. Bu hasar, dimağ hücrelerinin birbirleriyle muhabere kurma yeteneklerini pürüzler. Dimağ hücreleri sıradan biçimde muhabere kuramadığında, düşünme, davranış ve hisler etkilenebilir.
DEMANSIN CINSLERI NELERDİR?
Alzheimer Marazı: Alzheimer marazının tüm nedenleri şimdi bilinmese de, ebeveynden çocuklara kalıtsal olarak geçebilin üç genin mutasyonuyla ilgili olduğu bilinmektedir. Alzheimer illeti olan hastalarda dimağlarında beta amiloid plak denilen protein öbekleri ve tau proteinden oluşan lifli yapılar birikir. Bu öbeklerin sağlıklı nöronlara ve onları birbirine bağlayan liflere zarar verdiği düşünülmektedir.
Vasküler Demans: Bu 2. en yaygın demans çeşidi ise dimağınıza kan sağlayan damarların zarar görmesinden kaynaklanır. Vasküler demansın en yaygın semptomları mesele çözme, yavaş düşünme, odaklanma ve tertip ile ilgili zorlukları içerir. Bunlar hafıza kaybından daha besbelli olma eğilimindedir.
Lewy Cisimciği Demansı: Lewy cisimleri, dimağda bulunan balon biçiminde anormal protein yığınlarıdır. Yaygın belirti ve semptomlar arasında; uykuda düş görürken hareket etmek, var olmayan şeyleri görmek (görsel halüsinasyonlar), odak ve dikkat meseleleri vardır.
Frontotemporal Demans: Bu hastalık umumî olarak kişilik, davranış ve lisan ile ilgili sahaların konum aldığı dimağın ön ve temporal loblarındaki hudut hücrelerinin parçalanması sonucu oluşan bir hastalık kümesidir. Yaygın semptomlar davranış ve kişilik değişikliği, düşünme, yargılama, lisan ve harekette bozulmadır.
Karışık demans: Demansı olan 80 yaş ve üstü dimağların otopsi çalışmaları, Alzheimer illeti, vasküler demans ve Lewy cisimciği demansı üzere birçok etmenin bir arada bulunabildiğini göstermektedir. Demansın karışık olmasının semptomları ve tedavileri nasıl etkilediğini belirlemeye yönelik çalışmalar devam etmektedir.
DEMANSIN EVRELERİ NELERDİR?
Unutkanlığın altından öncelikle ruhsal zahmetler ve illetler (depresyon, anksiyete, ahenk bozukluğu gibi) aranmalıdır. Kimi vitamin eksiklikleri (B12 ve folat) ve guatr bezi bozuklukları da unutkanlığa neden olabilir ve araştırılması gereklidir.
Demans hastaları umum olarak erken, orta ve ileri olmak üzere üç evreye ayrılır. Hastalar devir içerisinde erken evreden ileri evreye ilerlerler. Evreler arası geçiş mühletleri hastadan hastaya farklılık göstermekle birlikte ortalama 2-5 yıldır.
Alzheimer illetinde başlangıçta hafif bir unutkanlık vardır. Örneğin hasta randevularını, yemeğin altını, bakkaldan alacaklarını unutmaya başlamıştır. Alışveriş listesi, yapılacak işler listesi üzere listeler yapılmaya başlanır. Devirle unutkanlık giderek artar ve hasta yeni hadiseleri hiç kaydedemeye başlar. Örneğin beş dakika evvel sorduğu soruyu tekrar tekrar sorabilir. Torunlarının isimlerini unutabilir. Koyduğu eşyaların tarafını hatırlamaz.
DEMANS BELİRTİLERİ NELERDİR?
Erken Evre
Unutkanlık, söz bulmada zorluk
Kişilik değişikliği
Hesaplamada zorluklar
Eşyaları kaybetme, konumunu karıştırma
Soru yahut cümlelerin tekrarı
Kişi, taraf ve devir kavramının karıştırılması
Orta Evre
Bellek kaybında artış
Uygunsuz söz kullanma
Yalın bakım yetenekleri kaybolur
Kişilik değişikliği, gece-gündüz ayırımının kaybı
Uzak akraba, arkadaş hatırlayamama
Muhabere zorluğu
Ölçüsüz sonluluk, hedefsiz gezinme, hayal görme
İleri Evre
Beslenmede zayıflık
İdrar ve dışkı kaçırma
Hareket yeteneğinde kayıp-yatağa bağımlılık
Son devirde tüm hareket, konuşma ve yeme fonksiyonlarının kaybı
NTV