Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Büyükelçi İbrahim Kalın, başta Libya ve Şark Akdeniz olmak üzere bölgesel ve milletlerarası gelişmeler, Türkiye’nin dış siyaset hamleleri ve atılan adımların yansımalarına ait Anadolu Ajansı’nın (AA) sorularını yanıtladı.
Türkiye’nin güvenliğinin, bütün komşularının güvenliği ve Akdeniz’deki hadiselerle direkt ilgili olduğunu vurgulayarak yerin istikrarını sağlamayı, bu vesileyle de Türkiye’nin güvenliğini garanti altına almayı amaçladıklarını belirten Sözcü Kalın’a yöneltilen sorular ve karşılıkları şu formda:
SORU: İç siyaset ve dış siyasette hayli hareketli bir periyot yaşıyoruz. Dünya da hareketli bir periyot yaşıyor. Bir taraftan siyasi gelişmeler sair taraftan pandeminin tesiri var bütün dünyada fakat bunların başında Libya sorunu geliyor. Libya şu an Türkiye açısından, kesim açısından en kritik noktalardan biri. Türkiye Libya’da son birkaç aydır bir şey yapıyor. Yasal hükümete önemli bir destek vererek Libya’da adeta istikrarları değiştiren, rüzgarı bilakis çeviren bir hareket yaptı. Bütün bunları yaparken Türkiye’de de bazıları soruyor, ‘Biz Libya’da niçin varız, Libya’daki amacımız nedir?’ Bu soruyla başlamak istiyorum, biz niçin Libya’dayız, ne yapmak istiyoruz Libya’da?
YANIT: Çatışmaların başlamasından sonra Libya hükümetinin talebi üzerine, bildiğiniz üzere geçen aralık ayında Libya ile bir mutabakat imzaladık; Askeri İşbirliği ve Güvenlik Muahedesi. Bu ittifak çerçevesinde Birleşmiş Milletlerin (BM) de tanıdığı legal hükümete destek veriyoruz. Orada Türkiye’nin müdahalesiyle çatışmaya bir istikrar getirildiğini de artık herkes teslim ediyor. Şayet Cumhurbaşkanımızın bu vizyoner müdahalesi olmasaydı Libya’da çatışmalar çok daha derinleşecek çok daha fazla insan ölecekti ve Libya’nın parçalanması tahminen kaçınılmaz hale gelecekti. Şu anda da bir ikili yapı var lakin biz BM çatısı çerçevesinde öncelikle siyasi sürecin ilerletilmesi için elimizden gelen çabası gösteriyoruz. Bununla bir arada Hafter tarafının saldırgan tavrı nedeniyle de Serrac hükümetinin yani Trablus hükümetinin de bir nefsi müdafaa hakkı var. Bu hakkı kullanmaları da tekrar memleketler arası hukuk çerçevesinde kayıt altına alınmış bir haktır. Binaenaleyh onlarla bu yerdeki iş birliğimiz ağır bir formda devam ediyor.
Tahlilin askeri değil siyasi olduğunu hepimiz tabir ediyoruz. Bilhassa BM çatısı altında Berlin Konferansı’nın belirlediği prensipler çerçevesinde siyasi sürecin ilerletilmesi bizim de öncelikli tercihimiz. Bugüne kadar Serrac hükümeti bu hususlarda çok yapıcı bir tavır içerisinde oldu. Buna mukabil Hafter tarafının 2019 Nisan ayında yapılan Abu Dabi Mutabakatı’ndan beri, yani yaklaşık 1,5 yıldır, bütün ittifakları, ateşkes ilanlarını, barış görüşmelerini ihlal ettiğini gördük. Artık bu tablo önünde Serrac hükümetinin Hafter tarafına bir inancının olmaması da pek sıradan. Zira bugüne kadar verdikleri hiçbir lafı tutmadılar, BM’nin belirlediği prensiplere münafi hareket ettiler. Hafter Berlin Konferansı’na geldi fakat orayla ilgili bağlayıcı hiçbir şeyin altına imza atmadı.
“HAFTER’İN ATEŞKES DAVETLERI BİR SONRAKİ HÜCUMUN HAZIRLIK DEVRI OLARAK ORTAYA ÇIKTI”
BM unsurları çerçevesinde ve Berlin Konferansı’nda belirlenen prensipler ışığında bir siyasi sürecin ilerletilmesi için Libya hükümetine desteğimiz devam edecek. Burada bir ateşkes daveti yapıldı bildiğiniz üzere, Trablus hükümeti prensipte bu ateşkes davetine karşı değil lakin ateşkesin sürdürülebilir olması için ayan kaideleri var. Bunlardan biri de herkesin 2015 yılında imzalanan Sahirat Ittifakı’ndaki konumlarına geri çekilmesi. Buna nazaran de Hafter güçlerinin Sirte ve Cufra’dan çekilmesi gerekiyor. Burayı Hafter tarafının kendi askeri taarruzları için bir üs olarak kullanmasına elbette müsaade etmek istemiyorlar. Zira geçmişte bu çeşit ihanetlerle çok karşı zıdda kaldılar ve Hafter tarafı bugüne kadar ne vakit bir barış daveti yapsa ya da ateşkes daveti yapsa, bu daima bir sonraki hücumun hazırlık devri olarak ortaya çıktı. Binaenaleyh haklı olarak Serrac tarafında bir güvensizlik var.
Bir vesair değerli mevzu da, bu gözlerden kaçıyor, yalnızca geçtiğimiz 6 ay içerisinde Hafter’in Libya’nın petrol ve doğalgaz yataklarını bloke etmesinden ötürü Libya’nın ulusal kaybı 5 milyar doları geçti. Yani Libya şu anda ayda 1-1,5 milyar dolara yakın bir zararın içerisinde. Biz bildiğiniz üzere 3 hafta evvel Dışişleri Bakanımız, Kaynak ve Maliye Bakanımız, Ulusal İstihbarat Liderimizle Trablus’a gitmiştik. O devir Libya’nın Güç Bakanı bize 2011 yılından beri Libya’nın yekun kaybının 250 milyar doları aştığını söyledi. Artık bakın burada heba edilen büyük bir servet var, bunlar Libyalıların serveti, Libyalıların mal varlığı. 6-7 milyon üzere küçük nüfusa sahip olan, doğalgazından petrolüne, sahilinden madenlerine kadar birçok doğal zenginliği bulunan Libya üzere bir devletin çok daha iyi ekonomik kaidelerde yaşaması mümkün. Bizim umudumuz, beklentimiz, gayretimiz bir an evvel bu çatışmaların sona ermesi ve Libya’nın bu yeni periyoda geçmesi.
“AMACIMIZ NAHIYENIN İSTİKRARINI SAĞLAMAK, TÜRKİYE’NİN GÜVENLİĞİNİ GARANTİ ALTINA ALMAK”
Artık ‘Libya’da ne işimiz var?’ sorusuna gelecek olursak, güvenlik kavramının globalleştiği bir çağda siz ulusal güvenliğinizi yalnızca kendi ulusal sınırlarınızla çizemezsiniz. Türkiye’nin güvenliği laf konusu ise bu tıpkı vakitte Irak’ın güvenliği ile İran’ın güvenliği ile bütün komşularımızın güvenliği ile ilgilidir, Akdeniz’deki hadiselerle direkt ilgilidir. Libya bizim Akdeniz’den deniz komşumuzdur. Uzak üzere görünebilir ancak haritaya nasıl baktığınıza bağlı bu. Türkiye’yi içine kapatmak isteyenler ‘Türkiye’nin Libya’da ne işi var?’ yahut ‘Irak’ta ne işi var?’ yahut ‘Suriye’de ne işi var, Filistin’de ne işi var?’ diyebilirler lakin Türkiye’nin hem mevcut cari güvenlik konsepti açısından, güvenlik öncelikleri açısından baktığınızda hem de tarihi bir perspektiften baktığınızda Türkiye her devir kendi Misakımilli hudutlarından daha fazla olmuş bir devlettir. Yani Balkanlardan Orta Asya’ya, Orta Doğu’dan Kuzey Afrika’ya, Kafkaslara kadar uzanan bir coğrafyanın içerisinde nokta alıyoruz biz. Bu ortamlarda yaşanacak en ufak bir buhran, tansiyon, çatışma, savaş direkt Türkiye’nin güvenliğini tesirler. Nasıl tesirler? Terör olarak tesirler, göç olarak tesirler, farklı yerlerde tesirler. Biz bunun örneklerini tekraren gördük. Libya’da yaşanan hadiseler de hem Akdeniz’in güvenliğini hem NATO’nun güvenliğini direkt ilgilendiren mevzulardır.
Bir vesair değerli bahis da Türkiye Libya’nın yabancısı yahut yenisi olan bir devlet değil. Bizim orayla çok eskiye giden tarihi bağlarımız, güçlü bağlantılarımız var. Kaddafi devrinde güçlü ekonomik bağlarımız vardır. Libya’nın altyapısını büyük nispette Türk şirketleri yaptılar. Savaştan ötürü bunlar akamete uğradı lakin son ziyaretimizde hem Sayın Serrac hem kendi ekibi Türk firmalarını bir an evvel Libya’ya davet etmek istediklerini de söylediler. Öteki yerlerde da güç, petrol, doğalgaz, elektrik üretimi, inşaat, altyapı, bu sahalarda da Türkiye ile iş birliği içerisinde olmak istediklerini kendileri söz ediyorlar. Yani bizim de bakış açımız daima bir ‘kazan-kazan’ münasebeti çerçevesinde yerin istikrarını sağlamak, bu vesileyle de Türkiye’nin güvenliğini garanti altına almak.
“SİYASİ TAHLIL YOLUNA GİDİLİRSE SORUNLAR ÇÖZÜLEBİLİR”
SORU: Siz bu türlü söylüyorsunuz, ‘NATO’nun güvenliğini sağlamak’ diyorsunuz lakin bir NATO devleti Fransa bugün gayrimeşru bir idaresi destekliyor. Yeniden tıpkı biçimde Mısır destekliyor, Rusya’nın bir taraftan bizimle Suriye’de bir çalışması olmasına karşın Libya’da Hafter’e destek veren bir siyaseti var. Birleşik Arap Emirlikleri yeniden bu nahiyede. Yunanistan bir ilgi kurma eforu içerisinde. Bu gayrimeşru milis güçlerini destekleyen memleketlere Türkiye’nin bir daveti var mı? Yani Trablus idaresiyle görüşmeleri, ikili bağların güçlendirilmesi konusunda bir davetiniz var mı?
KARŞILIK: Elbette, öncelikle bütün memleketler arası aktörlerin yapması gereken BM’nin de tanıdığı legal hükümetle ilgi kurmak olmalı. Yakın bir vakte kadar bu devletlerin kimileri, Amerika Birleşik Devletleri dahil, Serrac hükümeti ile bağlantı kurmaktan bile sarfınazar ediyorlardı. Fakat artık Türkiye’nin bu müdahalesi, desteği hem meydanda hem diplomatik sahadaki desteği sayesinde bu istikrar değişmeye başladı. Şu anda Serrac hükümeti daha fazla muhatap alınıyor. Olağan biz Libya’nın milis güçlerin, dışarıdan getirilen paralı erlerin bir savaş arenası haline gelmesini asla istek etmeyiz. Siyasi tahlil uygulanacaksa bu askeri tahlillerin bir kenara bırakılması kesinlikle gerekiyor. Ama artık memleketler arası aktörlerin maatteessüf Suriye’de yaptığına baktığınız vakit da emsal bir tablo yavaş yavaş Libya’da ortaya çıkmaya başlıyor. Suriye’de 11’inci yılına giren savaş yakın devrin en kanlı savaşı maatteessüf. En büyük göç akımlarının çıktığı bölge Suriye ve orada çeşitli periyotlarda çeşitli münasebetlerle, ‘DEAŞ’la mücadele’ dendi, diğer münasebetlerle Suriye halkı memleketler arası topluluk tarafından yüzüstü bırakıldı. Orada bulunan memleketler arası aktörler Suriye halkının, Suriye’nin toprak bütünlüğünün, siyasi birliğinin sağlanmasından ziyade kendi çıkarları için hareket ettiler ve bunalım giderek daha derinleşti, daha karmaşık hale geldi. Artık Libya’da da öncelik şayet Libya halkının barışı, huzuru ve güvenliği olarak tanımlanırsa, Libya’nın doğal kaynakları, siyasi birliği ve toprak bütünlüğü temelinde bir siyasi tahlil yoluna gidilirse bu sorunlar çözülebilir. Lakin orada yeniden ‘Libya’yı şuradan bölelim, şu kısmını biz alalım, bu kısmını şunlara verelim’ üzere bir yaklaşım içine girilirse Libya’da bu çok yıkıcı sonuçlar doğurur.
SORU: Bu türlü bir durum mu var sizin gördüğünüz?
KARŞILIK: Bununla ilgili birtakım spekülasyonların yapıldığını duyuyoruz. Hatırlarsanız Amerika’nın Irak’ı işgalinden sonra da 2003’ten sonra da buna emsal şeyler lisana getirilmişti. ‘Etnik ve mezhebi yapısından ötürü bir arada bulunması mümkün olmayan bir memleket, binaenaleyh Irak’ı bölelim, 2’ye bölelim, 3’e bölelim, Şii-Sünni diye bölelim, Şii-Sünni-Kürt diye bölelim’ üzere tezler lisana getirildi periyot devir. Bakın o periyodun yaraları hala sarılamadı Irak’ta. Suriye’de devir periyot bu lisana getirildi. İşte ‘Sünnilerle Nusayrileri ayrıştıralım, 2’ye bölelim, yani bir de Kürtlere bir şey verelim.’ Yeniden bir üçlü yapı. Lübnan’da hatırlarsanız 1990’da biten iç savaşta emsal şeyler lisana getirildi. ‘Lübnan hem Hıristiyan hem Müslüman hem Sünni hem Şii hem diğer Dürzi kümelerin falan olduğu bir nokta, münasebetiyle Lübnan’ı bir arada tutmak mümkün değil, bu türlü bir kesimli yapı kuralım’ dediler. Bakın hala 90’dan beri Lübnan’da siyasi istikrar sağlanamıyor. Artık buradaki tecrübeler ortadayken benzeri bir gidişatın Libya’da ortaya çıkmasına müsaade edemeyiz, hiç kimsenin de etmemesi gerek.
“AŞİRETLER YENIDEN BARIŞ VE HUZUR İÇİNDE YAŞAYABİLİR”
Artık şayet çok etnikli, çok mezhepli, çok lisanlı her topluluk bu formda bölünme yoluna gidecekse o devir Avrupa’nın onlarca, yüzlerce devletçiğe bölünmesi gerekir, Amerika Birleşik Devletleri’nin onlarca devlete bölünmesi gerekir ancak bu oralarda yapılmıyor tam bilakis daha büyük yapılar altında birlik, beraberlik içinde siyasi süreçlerin ilerletilmesi hedefleniyor fakat İslam memleketleri laf konusu olduğunda etnik ve mezhebi fay hatları esas alınarak o memleketlerde çok derin yaraların açılmaya başlandığını görüyoruz. Artık Libya’da da ‘Doğu ile batıyı bir araya getirmek mümkün değil, Trablus’la Bingazi, Tobruk bunlar iki farklı şeye dönüştü’, bu yaklaşımlar tehlikeli yaklaşımlar. Libya’nın toprak bütünlüğü ve siyasi birliği çerçevesinde bir tahlil üretilmesi gerekiyor.
Libya elbette aşiret yapılarının güçlü olduğu bir memleket lakin bir aşirete mensup olmak illa ayrılıkçılık yapmak mealine gelmiyor. Aşiretler diğer topluluklarda da var, bunlar olabilir. Geçmişte olduğu üzere aşiretler tekrar barış ve huzur içerisinde yaşayabilir. Esasen şu anda oradaki bölünme aşiretler temelinde yahut mezhep, diyanet temelinde velev coğrafya temelinde bir bölünme değil, siyasi bir kısma var orada ve bunu da empoze eden zahir aktörler var. Kendi çıkarları için bir tarafı tutmak suretiyle bu ayrışmayı derinleştirmeye çalışan birtakım yaklaşımlar var. Biz bunları tehlikeli görüyoruz, Libya’nın toprak bütünlüğünün, siyasi birliğinin korunması son aşama kıymetli.
SORU: Bu noktada Türkiye, yasal Trablus idaresine olan desteği sonuna kadar sürdürecek herhalde, onu anlıyoruz.
KARŞILIK: Saf, yani bizim yasal Trablus hükümetine desteğimiz bundan sonra da devam edecek, siyasi tahlilin ilerletilmesi için diplomatik gayretlerimiz devam edecek. Sayın Cumhurbaşkanımızın bu hususta çok ağır bir diploması trafiği var. İlgili bütün aktörlerle görüşüyor. Bildiğiniz üzere Berlin Konferansı’na Cumhurbaşkanımız bunun için gitti ve Libya problemini bu yüzden derinlemesine görüştü ve görüşmeye de devam ediyor.
“VATİYYE SALDIRISI KİMİN BARIŞ VE İSTİKRAR İSTEDİĞİNİ KİMİN ÇATIŞMALARIN DEVAMINI İSTEDİĞİNİ ORTAYA KOYUYOR”
Libya hükümetinin, Trablus hükümetinin nefsi müdafaa çerçevesinde de kendi önlemlerini alması pek olağan. Artık birkaç gün evvel bildiğiniz üzere Vatiyye Havalimanı civarında bir taarruz gerçekleşti ve bunu Hafter tarafının yaptırdığı biliniyor. Bununla ilgili ‘şu devlet kaynaklı, bu memleket kaynaklı’ üzere haberler de çıkıyor, onlara girmeyeceğim ancak bu akında ortaya çıkan bir gerçek daha var; kimin nitekim orada barış ve istikrar istediği kimin çatışmaların devam etmesini istediği açık bir biçimde ortada. Hücuma uğrayan Serrac tarafıdır, Vatiyye Havalimanı Trablus kenti içindedir. Yani bir taraftan ateşkes daveti yapan, ‘BM çatısı altında 5+5 görüşmelerine gidelim’ diye davet yapan tarafın birebir vakitte gelip Trablus’u bu biçimde bombalaması hem memleketler arası hukuka karşıttır hem bütün bu süreçlerle ilgili gerçek niyetlerini ortaya koymaktadır. Münasebetiyle burada Serrac hükümetinin vaziyetinin ne kadar sahih olduğu bir sefer daha ortaya çıktı, öbür tarafa güvenmeleri mümkün değil. Bununla ilgili natürel ki kendileri de gerekli önlemleri alacaklar. Biz de Türkiye olarak yasal hükümetin yanında olmaya devam edeceğiz. Bu mevzuda kararlılığımızda en ufak bir gerileme laf konusu değil.
“ALMANLAR ARTIK TABLOYU DAHA NET OKUYORLAR”
SORU: Libya’da Fransa’nın tavrı muayyen, Avrupa’nın başka devletleri, İtalya daha Türkiye’ye müzahir bir yaklaşım içerisinde. Öteki devletlerinden bir destek görüyor musunuz? Mesela Almanya ne durumda?
YANIT: Almanya yapıcı bir rol oynuyor. Berlin Konferansı iyi bir adımdı, o unsurlar çerçevesinde sürecin ilerletilmesinde biz yarar görüyoruz fakat tekrar burada oyunbozan tarafın Hafter olduğunu gördük. Almanlar da bunu çok net bir formda gördüler, velev biz o devir uyarmıştık. Sayın Cumhurbaşkanımız şahsen kendisi Sayın Merkel’i de bu hususta bilgilendirdi, ‘Bakın bu adam 2019’daki Abu Dabi Mutabakatı’nı da birinci ihlal eden adamdır ve ondan sonra pek çok barış teşebbüsünü, Moskova dahil, sabote eden kişi oldu. Moskova’ya gitmedi, oradan kaçtı, Berlin’de de misal bir vaziyet sergiledi. Hasebiyle bu kimseye güvenemeyiz, bu mevzuda dikkatli olmalıyız’ diye kendisi de söyledi. Almanlar da zannediyorum artık bu tabloyu daha açık ve net bir biçimde okuyorlar.
SORU: Bir sair bahis Şark Akdeniz problemi. Şark Akdeniz’de hareketlilik geçtiğimiz aylarda çok daha ağırdı, artık biraz daha sakin bir periyot yaşıyoruz. Türkiye’nin Libya ile yaptığı deniz salahiyet meydanlarının sonlandırılması mutabakatı oradaki birçok dengeyi bozdu. Biz bu mutabakatla ne yaptık? Türkiyesiz bir Şark Akdeniz olmayacağını mı gösterdik, oradaki tavrımız ve bu ittifakın kıymeti nedir?
YANIT: Öncelikle Cumhurbaşkanımızın büyük bir siyasi vizyon göstererek talimatını verdiği bu deniz salahiyet mutabakatı Libya ile imzaladığımız tarihi bir adımdır. Zira bugüne kadar Akdeniz’de bizim komşularımızla bu cihette imzaladığımız bir itilaf yok. Bununla ilgili memleketler arası bir müktesebat da oluşmuş değil yani BM kuralları çerçevesinde diyelim ki kesin olarak ortaya konmuş bir kurallar manzumesi yok. Aslında memleketler arası deniz hukuku, deniz salahiyet sahası, kıta sahanlığı, münhasır ekonomik yer üzere sorunları tarafların kendi aralarında itilaf yolu ile çözmesini salık veriyor, bir numara teamül bu. İhtilaf olduğunda bunlar duruşmalara götürülebilir, gayrı noktalara götürülebilir. Lakin umumî olarak tercih edilen 1. yol devletlerin ikili, üçlü, çoklu bir halde bu problemleri kendi aralarında çözmeleri. Bu manada biz aslında geçmişten beri Yunanistan’la, Mısır’la, Libya ile kısmen ve Şark Akdeniz’e komşu öteki devletlerle bu istikamette bir çalışma yapılması davetinde daima bulunduk lakin bir karşılık alamadık. Birinci kez Libya’da bunun ismi kondu ve bu ittifak yapıldı. Bu üçüncü tarafları direkt ilgilendiren, onların haklarını ihlal eden bir muahede değil. Yunanistan’ın kimi itirazları var ‘Bu çizgi bizim kıta sahanlığımızdan geçiyor’ diye lakin Yunanistan’ın argümanları da tartışmalı. O mevzuda da memleketler arası hukuk açısından, deniz hukuku açısından bakıldığında çok kesin, vazıh kurallar yok. Bunlar dediğim üzere biraz ikili, üçlü tarafların kendi aralarında müzakere yoluyla çözebileceği problemler.
“TÜRKİYE’Yİ YOK SAYARAK ŞARK AKDENİZ’DE GÜÇ HARİTASI VE SİYASİ İSTİKRAR İNŞA ETMEK MÜMKÜN DEĞİL”
Mesela geçenlerde Yunanistan’la İtalya kendi aralarında bir kıta sahanlığı mutabakatı yaptı, biz bunu memnuniyetle karşıladık. Direkt bizi ilgilendiren bir husus değil, iki memleket bir araya gelerek kendi deniz salahiyet yerlerini belirlediler. Birebir formda biz bunu Libya ile yaptık. Libya ile deniz komşusu olduğumuzu da bu mutabakat ile teyit etmiş olduk. Artık bu Libya ile Türkiye arasında bir kazan-kazan alakası geliştirecek, yani yarın siyasi kaideler da olgunlaştığında bu yer içerisinde arama tarama çalışmaları yapılacak, bir şey bulunduğunda da bu Türkiye ve Libya arasında bir ortak gelir olarak paylaşılacak. Biz Şark Akdeniz’in tamamının bu türlü bir barış gölü olmasını arzuluyoruz. Türkiye’yi dışarıda bırakan EastMed üzere teşebbüslerin başarısız olacağını eksperler da söz ediyorlar. Şark Akdeniz’e en uzun sahili olan Türkiye’yi yok sayarak sizin Şark Akdeniz’de bir güç haritası oluşturmanız, bir siyasi istikrar inşa etmeniz mümkün değil. Ekonomik olarak da baktıklarında Şark Akdeniz’de çıkacak rastgele bir zenginliğin, doğalgazın, petrolün ama Türkiye üzerinden Avrupa piyasalarına ulaştırılmasının en fizibil girişim olduğunu bütün mütehassıslar söz ediyorlar. Türkiye’yi baypas ederek siyasi münasebetlerle birtakım planlar yapmak, boru hatları vesaire üzerinde çalışmak netice vermeyecek, bunu kendileri de aslında görüyorlar. Bizim de davetimiz hem burada hem Kıbrıs’ta, bütün Şark Akdeniz’in doğal kaynaklarını herkesin, adil paylaşım unsuru çerçevesinde sahiplenmesi, bölüşmesi, paylaşması ve bu zenginlikten herkesin istifade etmesi. Bunun yolu var lakin bunu Türkiye’yi yok sayarak elde edemezsiniz. Gereksiz, pahalı ve eninde ahir başarısızlıkla sonuçlanacak girişimlere yönelmek bölgesine Türkiye ile bu bahislerin konuşulması, Türkiye’nin içinde olduğu planlarla birlikte hareket edilmesi herkesin menfaatine olacaktır. Bizim yaklaşımımız baştan beri daima bu oldu lakin bizi Antalya Körfezi’ne hapsetmeye çalışan teşebbüslere de alışılmış ki bizim bigane kalmamız, reaksiyonsuz kalmamız mümkün değil.
SORU: Avrupa Birliği Dış Siyaset ve Güvenlik İşleri Yüksek Temsilcisi Josep Borrell Ankara’daydı, Sayın Çavuşoğlu’yla da görüştüler. Basın toplantısını dinlediğimizde, yaklaşımlarına bakıldığında güya Yunanistan’ın Şark Akdeniz’deki çıkarlarını korumak merkezli bir ziyaret üzere algılandı. Siz nasıl görüyorsunuz? Bizim Avrupa Birliği ile olan bağlarımızı, Avrupa’nın Türkiye ile olan bağlantılarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Bundan sonraki süreçler nasıl gidecek? Avrupa Birliği’nin de bu noktada Şark Akdeniz konusundaki yaklaşımını nasıl değerlendiriyorsunuz?
“AB’NİN TÜRKİYE’SİZ ADIM ATAMAYACAĞINI GÖRDÜK”
YANIT: Almanya’nın periyot başkanlığı Türkiye-AB ilgileri için bir fırsat olabilir. Bu tarafta Sayın Şansölye’nin de bir iradesinin olduğunu, bunu bize, Sayın Cumhurbaşkanımıza ilettiğini biliyorum. Gümrük Birliği ve gayri hususlarda, Schengen’de olabilir, birtakım ilerlemelerin sağlanması elbet herkesin menfaatine olacaktır fakat bunun hangi koşullarda yapıldığı da değerli, ne halde yapıldığı da son nokta kıymetli. Türkiye’nin AB ile bağlantılarında bugüne kadar beis olarak ortaya konan problemlerin aslında o kadar da aşılamayacak meseleler olmadığını hepimiz görüyoruz. Bugüne kadar daima siyasi münasebetlerle bazen Fransa tarafından, bazen Kıbrıs Rum Kısmı tarafından, bazen öteki devletler tarafından çeşitli fasılların açılmasına, müzakerelerin yapılmasını blokaj konulmuştu. Bunların bir kısmı aşıldı, kaldırıldı. Lakin diğer siyasi münasebetlerle bazen bir üye devlet kendi problemini, Türkiye ile olan bir konusunu AB üzerinden çözmeye çalıştı ve bunlardan ötürü daima gecikmeler yaşandı. Aslında buna gerek yok. Yani Türkiye üzere bir devletin AB ile Avrupa ile olan alakaları açısından bakıldığında bu münasebetlerin müspet bir gündemle yürütülmesi iki tarafın da menfaatinedir. Biz yakın periyotta bunun pek çok örneğini gördük. Mesela Suriye kaynaklı mülteci bunalımında Avrupa’nın Türkiye’ye gereksinimi olduğunu gördük. Terörle uğraş konusunda, güç güvenliği konusunda Türkiye’siz bir adım atamayacaklarını açık ve net bir halde gördük. Avrupa bizim için hem kıymetli bir ekonomik pazar hem orada 5 milyona yakın vatandaşımız yaşıyor hem bizim güvenliğimiz açısından da yani Güney Avrupa, Balkanlar ve başka ortamların güvenliği açısından da iş birliği yapmamız herkesin yararınadır ancak bunu yapmak ismine Türkiye’nin ulusal hak ve menfaatlerinden taviz vermesi elbette mümkün değil. Bu iki tarafın birlikte sahiplenmesi gereken bir süreçtir.
Artık Almanya’nın periyot başkanlığında birtakım adımlar atılabilir, umarız bu yanda birtakım ilerlemeler olur. Lakin kimi memleketlerin, açıkça isim de vereyim, Fransa üzere memleketlerin blokaja devam ettiğini de görüyoruz, negatif bir tavır içerisinde olmaya devam ettiğini de görüyoruz. Halbuki bizim direkt Fransa ile de bu yanda bir çatışma, tansiyon cihetinde bir arayışımız kelam konusu değil. Görüş ayrılıklarımız yok mu? Elbette var, Suriye’de Fransa’nın PKK’nın Suriye kolu olan YPG ve PYD’ye destek vermesini bizim kabullenmemiz mümkün değil. Libya’da biz Fransa’nın baştan beri daima yanlış tarafta olduğunu söz ediyoruz, Hafter’i desteklemek suretiyle Libya’nın barış ve istikrarına ek sunmamaktadırlar. Buna karşın ikili bahislerde, AB hususlarında bir çalışma yeri elbette bulunabilir lakin bunun için bir iradenin olması lazım, hakikat bir bakış açısının, vizyonun olması lazım. Şark Akdeniz sıkıntısı yalnızca bir memleketin ya da AB’nin sorunu değil, oraya komşu olan bütün memleketlerin problemi. Bir ya da birkaç üyenin bu mevzuyu AB üzerinden Türkiye’ye dayatma yoluyla tahlile kavuşturmaya çalışması netice vermez. Bunun alanına bizim ikili, karşılıklı, bazen çoklu muhabere kanallarını açık tutmamız, diyalog yerini güçlü tutmamız, yaratıcı birtakım fikirlerle, tekliflerle buhranların önünü açmamız herkesin yararına olacaktır.
“YUNANİSTAN’LA PROBLEMLERIN DIREKT KONUŞARAK ÇÖZEBİLİRİZ”
SORU: Bu manada bilhassa Atina idaresine bir davetiniz var mı? Libya’da akıllıca tarafta olması ve bundan sonraki ikili bağlantılar konusunda. Zira Atina görüldüğü kadarıyla başkalarına nazaran durumu takip eden, kollayan bir siyaset güdüyor. Siz en yakın komşularımızdan biri olan Yunanistan’a bu türlü bir davette bulunuyor musunuz?
KARŞILIK: Bildiğiniz üzere geçtiğimiz hafta Sayın Cumhurbaşkanımızın Yunanistan Başbakanı Sayın Miçotakis ile bir telefon görüşmesi oldu, uzun bir aradan sonra birinci kez bu türlü bir temas kuruldu. Pek de iyi içerikli bir görüşme oldu. Orada ikili hususlar, Ege, Şark Akdeniz ve gayri birçok bahis ele alındı, AB hususları da. Klasik olarak biliyorsunuz Yunanistan Türkiye’nin AB üyeliğini desteklemiş bir devlettir. İkili ilgiler konusunda birtakım görüş ayrılıkları var olagelmiştir lakin bunlar daima bir formda konuşulmuş, müzakere yoluyla yönetilmiş, kimileri tahlile kavuşturulmuş, kimileri da süreç içerisinde yönetilebilir hale gelmiştir. Bizim saf ki beklentimiz de bir komşumuz olarak Yunanistan’la bu ilgileri her yerde mümkün olan en olumlu yaklaşımla tahlile kavuşturmaya çalışmak olacaktır. Bu istikamette Yunanistan’ın Türkiye’nin AB üyeliğine destek vermesi değerli. Ege üzere bahislerde direkt konuşmamız ve bu hususlardaki görüş ayrılıklarını yahut devir zaman ortaya çıkan ihtilafları çözmemiz mümkündür. Bu kanallar geçmişte açıktı, bundan sonra da tekrar açık olabilir. Bizim orada yaşayan Türk kökenli Müslüman vatandaşlarımız var, Garp Trakya’da yaşayan Türk Müslüman azınlık var, onların sıkıntıları var ve öteki bahisler var. Bütün bunlarla ilgili bizim müzakere yoluyla, karşılıklı konuşarak uzaklık almamız her vakit mümkün. İki başkan son telefon görüşmesinde bu cihette bir irade aslında ortaya koydular. Artık istek edilen, beklentimiz bu istikamette adımların atılması ve gerek ikili münasebetler bağlamında gerek AB bağlamında gerekse Şark Akdeniz ve Ege hususlarında sahiden herkesin hak ve menfaatlerini gözeten adil bir nahiye sisteminin inşa edilmesi olmalıdır.
NTV
