Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, istekli bir araştırma ağı olarak Antalya’da 2012 yılında kurulan YÜCİTA’nın, Türkiye’de ülkü bir coğrafik işaret sistemi oluşturulması misyonuyla gayret gösterdiğini söyledi. Prof. Dr. Tekelioğlu, her yıl memleketler arası iki çalıştay yaptıklarını, şu ana kadar 3’ü Fransızca, birer de İngilizce ve Türkçe, toplam 5 kitap yayımladıklarını açıkladı.
TESCİL REKORU
Türkiye’de coğrafik işaret tescili açısından 2020’nin çok verimli geçtiğini belirten Prof. Dr. Tekelioğlu, 31 Aralık 2020 tarihi prestijiyle tescil edilen 631, müracaatta 695 eser bulunduğunu belirterek, “695 müracaatın 448’i 2020’de yapıldı. 2020’de 162 eserin coğrafik işaret tescili gerçekleşti. 2017’deki 117 tescil sayısı rekoru geçilmiş oldu. Lakin maalesef tescillerde üreticilerimizin hissesi fazla değil. 2017’de 117 tescilden biri, 2020’de 162 tescilden 5’i üretici birliklerine ait” dedi.
TESCİLLERİN YÜZDE 80’İNİ KURUMLAR OLUŞTURUYOR
Sistemin üreticiler için geliştirildiğini, maddede üreticilere öncelik tanındığı halde, üreticilerin örgütlü olmadığı için sistemde yer almadıklarını vurgulayan Prof. Dr. Tekelioğlu, “Tescillerin yüzde 80’ini oda, borsa, belediye, kaymakamlık ve özel yönetimler alıyor. Bunlar üretici kurumlar değiller, fakat bu uğraşlarını destekliyoruz. En azından ulusal kıymetlerimize sahip çıkmak açısından. Zira eser, tescil edilerek, haksız rekabete karşı korunuyor. Lakin sonraki basamaklarda maalesef Türkiye sınıfta kaldı” diye konuştu.
TESCİLLER KATMA PAHA YARATMIYOR
Türkiye’de tescillerin katma kıymet yaratmadığını açıklayan Prof. Dr. Tekelioğlu, coğrafik işaretlerde yönetişimin tanınmadığını, alınan tescillerin büyük oranda duvarlara asılı kaldığını anlattı. Prof. Dr. Tekelioğlu, “Örneğin Malatya kayısısı 7 Temmuz 2017’de AB tescili aldı. Ancak birebir yıl fiyatı yüzde 35 düştü. Yani ortada katma bedel yok. Zira yönetişim bilinmiyor, yönetişim ve kontrol coğrafik işaretlerde çok kıymetli. Coğrafik işaretler bir sac ayağına misal. Tescil, yönetişim ve kontrolden oluşur” diye konuştu.
Yöresel Eserler ve Coğrafik İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜCİTA) Lideri Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu YÖNETİŞİM VE KONTROL EVRELERİ
Coğrafik işaretlerde birinci etap olan tescilin en kolay ve sistemin en fazla yüzde 10’unu kapsadığını belirten Prof. Dr. Tekelioğlu, temel hissenin yönetişim ve kontrolde olduğunu vurguladı. Tekelioğlu, “Denetimsiz bir coğrafik işaret sistemi düşünülemez. Kontrol coğrafik işaretlerin meşruiyetidir. 2019’da çok olumlu bir gelişme oldu ve Tarım Orman Şurası sonuçlarında 38’inci hususta, coğrafik işaretlerde yönetişim ve kontrol konusunda gerekli yasal düzenlemelerin yapılacağı bahsediliyordu. Bir yıldan fazla vakit geçti rastgele bir gelişme yok. Hasebiyle sistemi oturtamadık” dedi.
1995’ten beri bütün gayretlere karşın sistemde başarılı olunamadığını lisana getiren Prof. Dr. Tekelioğlu, “Onun için coğrafik işaretlerde Türkiye maalesef sınıfta kaldı diyorum. Bu yıl çok şey bekliyoruz. En azından yönetişim ve kontrolde gerekli adımların atılması lazım. Aksi takdirde sistem yürümez. Yapılması gereken çok kıymetli bir mevzuda üreticileri sisteme entegre etmek durumundayız. 10 Ocak 2018’de coğrafik işaretlerde amblem kullanma mecburiliği getirildi. Tüketicilerimiz hala coğrafik işaretleri ve amblemleri tanımıyor” diye konuştu.
AB TESCİLİNE KARŞIN FİYATI DÜŞTÜ
Bu hususta hiçbir kamu spotu olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Tekelioğlu, “Böyle giderse zati coğrafik işaretler doğmadan ölmüş olacak. Tüketiciler coğrafik işaretlere itimadını yitirecek ve vahim bir itibarsızlaştırma olacak. Bu memleketler arası seviyede de olacak. Malatya kayısısının fiyatının hem de AB tescilinden sonra yüzde 35 düşmesi, bir manada AB logosunun da itibarsızlaştırılması demek. O yüzden yönetişimi kesinlikle gündeme almak lazım. Maddede tescil sahibinin tescilden doğan hakları belirtildiği halde sorumlulukları hiçbir kararda yer almıyor. Bir husus halinde yasaya ek edilmeli” dedi.
NTV
