Moğolistan’da iki insanda tespit edilen “bubonik” Türkçesiyle “hıyarcıklı” veba bu kere Çin’in kuzeyindeki İç Moğolistan Ortamı’nda bir kimsede daha tespit edildi.
Tarihin en ölümcül salgınlarından biri “Kara Veba” salgınına neden olan “hıyarcıklı veba” Pekin’in kuzeybatısında nokta alan Bayannur kentinde bir çiftçide görüldü.
Yetkililer veba alarm seviyesini bir üst seviyeye çıkardı. Bubonik veba birinci olarak temmuz ayı başında Moğolistan’ın batısındaki Hovd eyaletinde dağ sıçanı yiyen iki kardeşte görülmüştü.
Yeni tespit edilen hıyarcıklı veba vakasının da Moğolistan’ı ziyaret edip Bayannur kentine dönen bir çiftçide görüldüğü belirtiliyor. Bayannur Belediyesi yetkilileri, kentte vebanın yayılma riskinin yüksek olduğu ikazında bulundu.
BUBONİK VEBA NEDİR?
Veba, Yersinia pestis isimli bakteri tarafından meydana getirilen, öncelikle vahşi kemirgenleri etkileyen, kişilere ve öbür hayvanlara pirelerle yayılan, bulaşıcı ve öldürücü bir hastalıktır.
Bubonik veba, vebanın en sık görülen formudur. Orta çağ Avrupa’sında ‘Kara Ölüm’ olarak bilinirdi. Pirenin ısırdığı ve bakterilerin vücuda girdiği yana en yakın lenf bezlerinde ağrılı şişme ve iltihaplanma görülür.
İleri devirlerde iltihaplı lenf nodları açılarak akıntlı hal alır. Tedaviye acilen başlanmazsa bakteri vücudun her tarafına yayılarak akciğer ve septisemik forma dönüşebilir.
BUBONİK VEBA NASIL BULAŞIR?
Veba bakterisi kişilere, pire ısırmasıyla (bubonik= hıyarcıklı form), kontamine likit yahut dokularla direkt temasla ( bubonik/hıyarcıklı ve septisemik form), veba zatürresi olan kişinin öksürme esnasında havaya attığı damlacıkların sağlam şahıslar tarafından teneffüs yoluyla alınmasıyla (pnömonik form) bulaşır.
Damlacıklarla bulaşma kişiler arasında bakterinin en süratli yayıldığı yoldur. Nadiren enfekte materyalin sindirim yoluyla alınması ile de bulaşır. Son yıllarda bildirilen kedilerden sahiplerine ve veterinerlere veba bulaşması tekrar damlacıklarla meydana gelmektedir.
Veba salgını kurbanları için muvakkat hastane, Hong Kong, 1894 TEDAVİSİ VE KORUNMA YOLLARI
Hastanın hikayesi, kliniği, kan tahlilleri ve lenf bezi biyopsisi ile tanı konur. Önemli komplikasyonların ve mevtin engellenebilmesi için erken tanı ve tedavi çok değerlidir. Tedavide antibiyotikler kullanılır. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa muvaffakiyet o kadar artar. Belirtilerin ortaya çıkmasından en fazla 20 saat sonra tedaviye geçilmelidir. “Streptomisin” ve “Tetrasiklin” başvurulacak antibiyotiklerdendir.
Marazdan korunmanın en tesirli yolu marazın bulaşmasına neden olan pirelerin yaşadığı konumlardan ve hayvanlardan uzak durmaktır. Etraf sürekli nezih olmalı, güneş gören konumlar tercih edilmelidir (bakteri güneş ışınlarının tesirinde kaldığında süratle ölür) ve en değerlisi veba illeti taşıyan kişi ve hayvanlar ile temastan katiyetle kaçınılmalıdır. Kırsal sahalarda kalacaklar ve açık hava aktifliklerine katılacaklar kesinlikle DEET içeren böcek öldürücüler ve permetrinli giysi ve eşyalar kullanmalıdır. Aşı çalışmaları devam etmektedir.
ÖBÜR VEBA TIPLERI
Bakteri vücuda girdikten sonra 2-8 günlük kuluçka müddetini takiben ani bir ateş yükselmesi, baş ağrısı, vücut ağrısı, titreme, şiddetli halsizlik, bulantı ve kusma görülür.
Septisemik Veba: Bakteri vücuda girdiğinde bubon oluşturmadan direkt kan dolaşımına yayılırsa bu form gelişir. Bakteri vücuda pire ısırığı ile yahut enfekte materyalin derideki çatlaklara direk temasıyla girebilir. Başkaca ilerlemiş bubonik veba da septisemik forma dönüşebilir. Ateş, titreme, haddinden fazla zayıflama, karın ağrısı, şok, ciltte ve iç organlarda kanamalar, buna bağlı olarak parmaklarda, ayaklarda, burun üzerinde dokuların vefatına bağlı siyahlaşma görülür.
Pnömonik Veba (Akciğer vebası): Vebanın en öldürücü ve en az görülen formudur. Tedavisiz septisemik yahut ilerlemiş bubonik vebanın kan yoluyla akciğerlere ulaşmasıyla yahut enfekte partikülün teneffüs yoluyla alınmasıyla gelişebilir. Akciğer vebası gelişenler havaya saçtıkları enfekte parçacıklarla illetin başka kişilere yayılımına neden olurlar. Ateş, öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kanlı ve mukuslu balgam, teneffüs yetmezliği ve şok gelişir. Tedavi edilmeyenlerde birkaç gün içinde mevtle sonuçlanır.
NTV