Baykar Teknik Müdürü Selçuk Bayraktar idaresinde gerçekleştirilen Cezeri Uçan Otomobil’in uçuş testleri, 11 Eylül Cuma günü başladı. Birinci testlerde güvenlik halatlarına bağlı havalanan Cezeri, 14 Eylül’ü 15 Eylül’e bağlayan gece güvenlik halatlarıyla yapılan test uçuşlarının başarılı ilerlemesi üzerine halatsız olarak havaya kalktı.
CEZERİ NE DEMEK?
Cizre’de dünyaya gelen alim Cezeri, ismini yaşadığı kent olan Cizre’den almıştır. Asıl adı İsmail Ebul İz Bin Rezzaz olarak bilinen mucit isim, El-Cezeri lakabıyla anılmaya başlanmıştır.
EL-CEZERİ KİMDİR?
1136 yılında Cizre’nin Tor mahallesinde doğmuştur. Sibernetik alanın kurucusu kabul edilen, fizikçi, robot ve matrix ustası bilim insanı El-Cezeri 1206’te Cizre’de öldü. Lakabını yaşadığı kentten alan El Cezeri, tahsilini Topluluk Medresesi’nde tamamlayarak, fizik ve mekanik alanlarında ağırlaştı ve pek çok prensip ve buluşa imza attı.
Batı yazınında M.Ö. 300 yıllarında Yunan matematikçi Archytas tarafından buharla çalışan bir güvercin yapılmış olduğu belirtilse de, robotikle ilgili bilinen en eski yazılı kayıt, Cezeri’ye aittir.
Bir çalışmaya nazaran El-Cezeri bir zanaatkâr geleneğinin kesimiydi ve bu nedenle bir mucitten daha çok, aygıtların teknolojisinden çok işçiliğine ilgi duyan, pratik bir mühendisdi ve makineleri çoklukla teorik hesaplama yerine deneme yanılma yoluyla ortaya çıkardı. Otto Mayr’a nazaran kitapların biçimi çağdaş manada “kendin yap” kitaplarına benziyor.
Dünya bilim tarihi açısından bugünkü sibernetik ve robot biliminde çalışmalar yapan birinci bilim insanı olan Cezeri’nin yaptığı otomatik makineler günümüz mekanik ve sibernetik bilimlerinin temel taşlarını oluşturmaktadır.”Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap” (El Câmi-u’l Beyn’el İlmî ve El-Amelî’en Nâfi fî Sınâ’ati’l Hiyel, isimli yapıtında ortaya koydu. 50’den fazla aygıtın kullanım asıllarını, yararlanma imkanlarını çizimlerle gösterdiği bu kitapta Cezeri, tatbikata çevrilmeyen her teknik ilmin, yanlışsız ile yanlış ortasında kalacağını söyler. Bu kitabın özgün kopyası günümüze kadar ulaşamadıysa da, bilinen 15 kopyasından 10’u Avrupa’nın farklı müzelerinde, 5 tanesi Topkapı ve Süleymaniye kütüphanelerinde yer almaktadır.
Cezeri, otomatik denetimli makinelerin birincisi sayılan Jacquard’ın otomatik dokuma tezgâhından 600 yıl evvel değişik haznelerdeki suyun düzeyine nazaran ne vakit su dökeceğine, ne vakit meyve ve içecek sunacağına karar veren otomatik hizmetçiyi geliştirdi. Kimi makinelerinde hidro mekanik tesirlerle istikrar kurma ve harekette bulunma sistemine yönelen Cezeri, kimilerinde ise şamandıra ve palangalar ortasında dişli çarklar kullanarak karşılıklı etkileme sistemini kurmaya çalıştı. Bizatihi çalışan otomatik sistemlerden sonra su gücü ve basınç tesirinden yararlanarak kendi kendine istikrar kuran ve ayarlama yapan dengeyi oluşturması, Cezeri’nin otomasyon konusundaki en değerli katkısıdır.
Fizikçi ve mekanikçi El Cezeri’nin öbür bir yapıtı de Diyarbakır Ulu Camii’nin ünlü güneş saatidir.
NTV
