Nobel Ödüllerinin internet sitesindeki bilgilere nazaran, 1901 ila 2020 yıllarında bayanlara 58 kez Nobel Ödülü verildi. Marie Curie, 1903 Nobel Fizik ve 1911 Nobel Kimya olmak üzere 2 kere mükafata layık görüldüğü için şimdiye kadar 57 bayana Nobel verildi. Kategorilere bakıldığında bayanlar 17 Barış, 15 Edebiyat, 12 Tıp, 7 Kimya, 4 Fizik ve 2 İktisat Mükafatı kazandı.
Şimdiye kadar 57 bayandan yalnızca 23’ü “temel bilimler” olan fizik, kimya ve tıp alanında Nobel’e layık görüldü. 1901-2020’deki devirde “bilim” kategorisinde 23 bayana verilen mükafattan 3’ü bu yıl verildi.
Fransız mikrobiyolog Emmanuelle Charpentier ile ABD’li biyokimyacı Jennifer A. Doudna, Crispr-Cas9 genom düzenleme tekniğinin geliştirilmesindeki emekleri için Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülürken, Nobel Fizik Mükafatı kara deliklerin keşfine katkı sağlayan çalışmalarından ötürü ortalarında Amerikalı gök bilimci Andrea Ghez’in de bulunduğu 3 araştırmacıya verildi.
Nobel Tıp Mükafatı ise Hepatit-C virüsünün keşfinden dolayı 3 erkek araştırmacı ortasında paylaştırıldı. Böylelikle 2020 Nobel Bilim Ödülleri’nde cinsiyet dağılımı 3 bayan ve 5 erkek formunda gerçekleşti.
Nobel Kimya Mükafatı bu yıl, “genom kurgulamasına imkan sağlayan tekniğin geliştirilmesine katkılarından ötürü” Fransız mikrobiyolog Emmanuelle Charpentier ile ABD’li biyokimyacı Jennifer A. Doudna’ya verildi.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisinden yapılan açıklamada, Charpentier ve Doudna’nın DNA zincirlerini kesmeye ve yine birleştirmeye imkan sağlayan “CRISPR/Cas9” sisteminin geliştirilmesine katkılarından dolayı mükafata layık görüldüğü belirtildi.
Açıklamada, “hayvanların, bitkilerin ve mikro-organizmaların DNA’larının çok hassas formda değiştirilmesine imkan sağlayan sistemin ömür bilimleri üzerinde ihtilal niteliğinde bir tesir yarattığı, kanserin ve kalıtsal hastalıkları tedavi etmeye yönelik umutlara katkı sağladığı” belirtildi.
Bu yılki Nobel Kimya Mükafatı, bayan adaylar ortasında paylaşılan birinci örnek oldu. Biyokimyacı Charpentier, mükafatla ilgili yaptığı açıklamada, “Nobel mükafatına layık görülmemin, bilim yolunda ilerlemek isteyen genç bayanlar için olumlu bir ileti olmasını ümit ediyorum.” dedi.
Charpentier, bu mükafatın bilim bayanlarının yaptıkları araştırma yoluyla da kıymetli bir tesire sahip olabileceklerini göstermesine vesile olmasını dilediğini belirtti.
Emmanuelle Charpentier, 1968’de Fransa’da dünyaya geldi. Sorbonne Üniversitesinde biyokimya, mikro biyoloji ve genetik eğitimi alan Charpentier, ABD’de New York Üniversitesi ve Viyana Üniversitesinde klinik çalışmalar yürüttü.
Charpentier, hala Almanya’da Max Planck Enstitüsünün enfeksiyon biyolojisi kısmının yöneticiliğini yapıyor.
Jennifer A. Doudna, 1964’te ABD’nin Washington kentinde dünyaya geldi. Ponoma Üniversitesindeki eğitiminin akabinde Harvard Tıp Fakültesinde doktora yaptı. RNA çalışmalarında uzmanlaşan Doudna, hala Kaliforniya Üniversitesinde öğretim üyeliği yapıyor.
Nobel Kimya Ödülü’ne Charpentier ve Doudna’dan evvel 5 bayan layık görülmüştü. Marie Curie 1911’de, kızı Irene Joliot-Curie 1935’te, Dorothy Crowfoot Hodgkin 1964’te, Ada Yonath 2009’da ve Frances H. Arnold 2018’de mükafatın sahibi olmuştu.
Andrea Ghez, Nobel Ödülü’ne layık görülmenin sorumluluğunun farkında olduğunu belirterek, “Umarım, fizik alanında çalışan başka bayanlara da ilham kaynağı olabilirim. Fizik, çok keyif alınabilecek bir alan. Şayet bilim konusunda hırslıysanız, tutkularınız varsa yapılacak çok fazla şey var.” tabirini kullandı.
1965’te ABD’nin New York kentinde doğan Andrea Ghez de birinci bayan astronot olma hayaliyle başladığı bilim seyahatinde, Massachusetts Teknoloji Enstitüsünde (MIT) fizik kısmında lisans ve Kaliforniya Teknoloji Üniversitesinde (Caltech) yüksek lisans dereceleri aldı.
Ghez, Hawaii eyaletindeki W. M. Keck Gözlemevindeki optik ve kızılötesi teleskoplarla Sagittarius A bölgesini incelemek üzere çalışmalar yürüttü.
Ödül sahiplerinden Amerikalı gökbilimci Ghez, 1901’den bu yana Fizik Ödülü’nü kazanan 4. bayan oldu. 1903’te Marie Curie, 1963’te Maria Goeppert-Mayer ve 2018’de Dana Strickland mükafatın sahibi olmuştu.
NTV
