Sıhhat Bakanlığı Bilim Konseyi Üyesi Doç. Dr. Afşin Emre Kayıpmaz Hürriyet gazetesinde vatadanşlardan gelen sorulara cevapları.
AŞI OLANLARDA BİRKAÇ YIL SONRA HİÇ AKLA GELMEYEN YAN TESİRLER ÇIKABİLİR Mİ?
“Şu ana kadar binlerce istekli üzerinde yapılmış, faz çalışmaları hakemli mecmualarda yayınlanmış aşılara baktığımızda en sık istenmeyen tesirleri aşının uygulandığı bölgede ağrı, yorgunluk, baş ağrısı, kas-eklem ağrısı, ateş yüksekliği, titreme olarak görüyoruz. Bu tesirlerin de süreksiz olduğu ve çoklukla 48 saat içinde sonlandığı belirtiliyor. İnaktive virüs aşıları aslında hastalık yapan tesiri ortadan kaldırılmış virüslerden oluşuyor. Bu yüzden uzun periyotta beklenmedik bir tesir beklemiyoruz.”
HER YIL AŞI MI OLUNACAK?
“Bu, aşılara bedenimizin bağışıklık sisteminin geliştirdiği cevabın müddetine bağlı olarak değişecek. Tıpkı grip aşılarında olduğu üzere corona virüsler için de her yıl aşılanmamız gerekebilir.”
AŞILAR DNA’MIZI DEĞİŞTİRİR Mİ?
“Böyle bir durumu beklemiyoruz. mRNA aşıları aracılığıyla bedene verilen bildirici RNA, hücrenin sitoplazmasında kalıp, hücreye virüsün diken proteinini sentezlettirme iletisini verdikten sonra esasen hücre tarafından yok ediliyor. Hücrenin genetik bilgiyi içeren kısmı ise çekirdektir. Bildirici RNA’ların çekirdek üzerine bir tesiri yoktur.”
AŞI MI İLAÇ MI DAHA KIYMETLİ?
“Elbette ki aşı kıymetlidir. Bunu aslında hami hekimliğin tedavi edici hekimlikten üstün olması prensibi ile de açıklayabiliriz. Siz doktor olarak bir insanı hasta olmadan hastalıktan koruyabiliyorsanız başarılı olmuşsunuz demektir. Bizim de pandemi müddetince bütün uğraşımız bunun içindi. Kişi hastalandıktan sonra ilaçlarla tedavi de çok değerlidir lakin gözetici hekimliğin akabinde gelir. Ayrıyeten şu anda COVID-19’a karşı yüzde yüz faal olduğu gösterilmiş bir ilaç da ne yazık ki yok.”
YENİ İLAÇLAR DA GÜNDEMDE Mİ?
“Evet ilaçlarla ilgili de çalışmalar bir yandan devam ediyor. ABD’de dağ gelincikleri üzerinde yapılan bir deneysel çalışmada molnupravir (MK-4482 / EIDD-2801) isimli casusun enfekte hayvanlarda üst teneffüs yolundaki virüs yükünü azalttığı ve etrafa virüs saçılımını önlediği bulundu. Ayrıyeten monoklonal antikor tedavilerinden bamlanivimab ile casirivimab + imdevimab kombinasyonu FDA’den acil kullanım müsaadesi aldı.”
VATANDAŞ FİYATI İLE ECZANEDEN NE VAKİT AŞI OLMAYA BAŞLAR?
“Henüz bunları konuşmak için erken bir devirdeyiz. Aşılama risk kümelerine nazaran evre basamak yapılacaktır. Aslında şu anda Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu’nda (TİTCK) incelemeleri süren inaktive aşı da fiyatsız olarak uygulanacaktır.”
ADRES DEĞİŞİKLİĞİ YAPAN VATANDAŞLARA NE ÖNERİRSİNİZ?
“Herhangi bir karışıklığa yol açmaması ismine adres değiştiren şahısların taşındıkları ilçedeki aile doktorlarına kaydolması gerekiyor.”
Farklı hastalıklara sahip, örneğin Sjögren Sendromu (kuru göz ve kuru ağıza neden olan otoimmun) hastalarının COVID-19 aşısı olmalarında rastgele bir sakınca var mı?
“Covid-19’un kronik hastalıkları olan şahıslarda daha ağır seyrettiğini biliyoruz. Bu nedenle özellikle kronik hastalığı olan bireylerin aşı olmasında büyük fayda var.”
MODERNA VE OXFORD AŞISI DA ÜLKEYE GELECEK Mİ?
Şu evrede Moderna’nın sonlu üretim kapasitesi nedeniyle kısa-orta vadede ülkemize gelmesini beklemiyorum. Oxford/AstraZeneca’nın geliştirdiği aşı için görüşmeler ileride olabilir. Şu anda onlar da Rusya’nın emsal teknolojiyle, vektör temelli olarak üretilen Sputnik V aşısı ile ortak aşı geliştirme çalışmaları içindeler.
NTV
