Dünya genelinde 90 milyonu aşkın kişinin enfekte olmasına ve 2 milyonu aşkın kişinin hayatını kaybetmesine neden olan yeni tip corona virüs pandemisi birden fazla insanı şaşırttı, fakat herkesi değil. Bilim insanları yıllardır, salgın bir hastalığın ortaya çıkacağına dair uyardılar.
Yeni ortaya çıkan hastalıkların yüzde 75’i hayvanlardan insanlara geçiyor, yani birden fazla zoonatik. Çin’deki bir hayvan marketinde satılan pangolinlerden kaynaklandığı düşünülen Covid-19 da farklı değildi. Lakin Covid-19 üzere, zoonotik hastalıklar da kendi aksiyonlarımız nedeniyle beşerler için daha riskli hale geliyor. İklim, yaban hayatı ömür alanlarına tecavüz ve global seyahat üzerindeki tesirimiz, hayvan kaynaklı hastalıkların sirkülasyonuna yardımcı oldu. Kentleşme, çok nüfus ve global ticaret ile birleştiğinde, bilim insanları gelecek yıllarda bizi farklı pandemilerin beklediği görüşünde.
NİPAH VİRÜSÜ POTANSİYEL BİR SALGINA NEDEN OLABİLİR
Araştırmacılar, Güneydoğu Asya’da tespit edilen Nipah virüsünün (NiV) gelecek yıllarda yeni bir salgının başlatabilme potansiyeli olduğunu düşünüyor. Vefat oranı yüzde 75’e kadar çıkan hastalığın aşısı bulunmuyor.
Wuhan’daki yeni tip corona virüs örnekleri birinci inceleyenlerden bir olan Taylandlı virolog, Supaporn Wacharapluesadee, Bangkok’taki Thai Kızılhaçı Gelişen Bulaşıcı Hastalık-Sağlık Bilimleri Merkezini yönetiyor. Son 10 yıldır ise hayvanlardan insanlara sıçrayabilen hastalıkları tespit etmek ve durdurmak için dünya çapındaki Predict projesinde yer alıyor. Lakin, dünya Covid-19 ile boğuşurken bile, Wacharapluesadee şimdiden bir sonraki salgının peşinde…
Binlerce yarasayı incelediği mesleği oyunca, Wacharapluesadee ve meslektaşları birçok yeni corona virüs virüs çeşidi keşfetti. Lakin, bilim insanı bunlar ortasında kendisini en çok endişendireninin Nipah virüsü olduğunu açıkladı.
MEVT ORANI YÜZDE 40-75 ORTASINDA DEĞİŞİYOR
Meyve yarasalarının Nipah virüsünün doğal konağı olduğunu belirten Wacharapluesadee, “Nipah virüsünün tedavisi yok ve yüksek mevt oranına neden oluyor. Salgının nerede meydana geldiğine bağlı olarak vefat oranı yüzde 40 ile yüzde 75 ortasında değişiyor” sözlerini kullandı.
Wacharapluesadee, şu anda dünyada yaklaşık 700 insanın Nipah virüse yakalandığının iddia edildiğini ve enfekte olanların yüzde 50 ile 75’inin öldüğünü açıkladı.
DSÖ’NÜN LİSTESİNDE BİRİNCİ 10’DA
Bununla birlikte, Wacharapluesadee kaygısında yalnız değil. Her yıl, Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) araştırma ve geliştirme fonlarına nasıl öncelik verileceğine karar vermek için halk sıhhati acil durumlarına neden olabilecek geniş bir bulaşıcı hastalık listesini kıymetlendiriyor. Nipah virüsü ise listenin birinci 10’unda yer alıyor.
UZUN KULUÇKA MÜDDETİ YAYILMA SURATINI ARTIRIYOR
Nipah virüsünün bu kadar kıymetli ve enşice uyandırıcı olmasının birkaç nedeni var: Hastalığın uzun kuluçka müddeti (45 gün), enfekte bir kişinin hasta olduğunu fark etmeden onu yayması için çokça fırsat olduğu manasına geliyor. İkincisi, farklı cinsteki hayvanları enfekte ediyor ve bu da hastalığın yayılma mümkünlüğünü artırıyor. Ayrıyeten direkt temas yoluyla ya da kontamine yiyecek tüketilerek hastalık bulaşabiliyor.
Bunun birlikte, Nipah virüsüne yakalanan biri öksürük, boğaz ağrısı, ağrı, yorgunluk ve nöbetlere ve mevte neden olabilen beyin şişmesi üzere teneffüs semptomları yaşıyor.
SALGIN HASTALIKLARIN NEDENİ HABİTAT YIKIMI
1998’de Malezya’daki bir Nipah virüsü salgını 100’den fazla kişiyi öldürdü. Araştırmacılar, orman yangınlarının ve mahallî kuraklığın yarasaları doğal ortamlarından çıkardığı ve onları meyve ağaçlarına ve domuzlarla birebir çiftliklerde yetişen ağaçlara yanlışsız yönlendirdiği sonucuna vardı. Gerilim altındaki yarasaların ise daha fazla virüs yaydığı görüldü. Yer değiştirmeye zorlanma ve olağanda etkileşime girmeyecekleri bir tıpla yakın temas halinde olma durumu, virüsün yaralardan domuzlara ve daha sonra çiftçilere sıçramasına müsaade verdi.
Öteki taraftan Asya, dünyadaki tropikal ormanların yaklaşık yüzde 15’ine konut sahipliği yapıyor, ve kıtada biyoçeşitlilik kaybı ve ormansızlaşma had safhada yaşanıyor. Yıkımın birçok, ormanların hurma yağı üzere eserler tahrip edilmesi ve yeni kentsel alanların oluşturulmasından kaynaklanıyor.
Ömür alanları tahrip edilen yarasalar ise bir meskenin çatısı üzere yeni barınma alanları buluyor. Virolog Veasna Duong, “Yarasa habitatının yok edilmesi ve avlanma yoluyla insanların müdahalesi, onları yeni tünekler aramaya itiyor. Yarasalar bir meyve aramak için 100 kilometreye kadar ziyaret edebilir. Lakin yarasalar, Nipah, Ebola, Sars ve Covid-19 üzere bir dizi makûs hastalık barındırıyor” dedi.
YARASALARI ÖLDÜRMEK TAHLİL DEĞİL
Pekala yarasalar bu kadar tehlikeli hastalıklar barındırıyorlarsa onları yok etsek sorun çözülmez mi? Predict Projesi’nin laboratuvar müdürü Tracey Goldstein, “Yarasalar çok değerli ekolojik roller oynuyor. 500’den fazla bitki çeşidini tozlaştırıyorlar. Ayrıyeten böcekleri denetim altında tutmaya yardımcı oluyorlar, örneğin sivrisinek yiyerek sıtmayı azaltarak insanlarda hastalık denetiminde çok kıymetli bir rol oynuyorlar” sözlerinin kullanarak yarasaların biyoçeşitlik ve insan sapğlığındaki ehemmiyetine dikkat çekti.
Ayrıyeten, yarasaların öldürülmesinin çok tehlikeli sonuçlarını olacağını vurgulayan Golstein, “Sayıları azalttığınızda bir popülasyonun yaptığı şey daha fazla yavruya sahip olmaktır. Hayvanları öldürerek riski artırırsınız, zira virüs yayan canlıların sayısını artırırsınız” dedi.
Öte yandan, Nipah virüsü çok tehlikeli olduğu için dünyanın dört bir yanındaki hükümetler tarafından biyoterörizm potansiyeline sahip olduğu düşünülüyor ve sırf bir avuç laboratuvarın onu kültürlemesine, büyütmesine ve depolamasına müsaade veriliyor.
CORONA VİRÜS DÜNYAYA BU TÜRLÜ YAYILDI
NTV
