Anayasa Mahkemesi, Toplu İş Sözleşmesi’ne (TİS) taraf sendika üyesi olmayan emekçilerin, kontrattan doğan geçmişe dönük haklardan yararlanabileceğine hükmetti.
Resmi Gazete’de yer alan karara nazaran, İstanbul’da bir iş yerinde, TİS tarafı olmayan sendikanın avukatı, vekili olduğu çalışanların, toplu iş kontratı kararlarından geçmişe dönük yararlanmaları talebiyle dava açtı.
Davaya bakan Bakırköy 16. İş Mahkemesi, Sendikalar ve Toplu İş Mukavelesi Kanunu’nun 39. Hususundaki “imza tarihinden evvelki talepler, imza tarihi prestijiyle karar doğurur” tabirinin Anayasa’ya alışılmamış olduğu kanısına vararak, iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurdu.
Kararın, taraf sendika üyesi olmayan personellerin, toplu iş mukavelesi kararlarından yararlanmalarını engellediğini belirten lokal mahkeme, itiraz konusu kuralla sendikaya üye olmayan emekçiler bakımından kelam konusu talebin geçerlilik tarihinin TİS’in imza tarihi olarak belirlendiğini, bu suretle emekçilerin TİS’i imzalayan sendikaya üye olmaya zorlandıklarını öne sürdü.
OY ÇOKLUĞUYLA KARAR VERİLDİ
İtirazı kıymetlendiren Anayasa Mahkemesi, Toplu İş Mukavelesi Kanunu’nun 39. unsurunda geçen “imza tarihinden evvelki talepler, imza tarihi prestijiyle karar doğurur” sözünün Anayasa’ya ters olduğuna ve iptaline oy çokluğuyla karar verdi.
Yüksek Mahkeme’nin münasebetinde, Anayasa’nın 51. hususunda garantiye bağlanan sendika hakkının çalışanları, istedikleri sendikayı kurma ve bunlara müsaade almaksızın üye olma haklarıyla devlete ve iş verene karşı koruduğu belirtildi.
Münasebette, sendika hakkının çalışanları, istediklerinde sendika üyeliğinden ayrılma ve isterlerse hiç bir sendikaya üye olmama haklarıyla sendikalara karşı da koruduğu vurgulandı.
İtiraza husus kuralın, “TİS’e taraf sendikanın üyesi olmayıp dayanışma aidatı ödemek suretiyle toplu iş mukavelesi kararlarından yararlanmak isteyen emekçiler tarafından imza tarihi prestijiyle karar doğurduğu” aktarılan münasebette, şunlar kaydedildi:
“Bu nedenle toplu görüşme ve pazarlık sürecinde toplu iş mukavelesi kapsamındaki iş yerinde çalışan, müddetinde talepte bulunan ve dayanışma aidatı ödeyen taraf sendikası olmayan personellerin TİS’te yer alan ve toplu görüşme ve pazarlık süreçleri nedeniyle geçmişe yönelik mali haklar bahşeden kararlardan yararlanmaları mümkün olmayacaktır. Bu sonuçla karşılaşmak istemeyen çalışanların ise TİS öncesinde taraf sendikaya üye olmaları gerekmektedir. Hasebiyle kural, hem sendika hakkını hem de TİS hakkını sınırlamaktadır.”
“ÇOĞULCULUĞUN ZEDELENMESİNE NEDEN OLABİLİR”
Münasebette, TİS’e taraf sendika üyesi personellerin talep gerekmeksizin üye aidatı ödeyerek, üye olmayan emekçilerin ise talebi üzerine dayanışma aidatı ödemek suretiyle kontratın mali kararlarından yararlandıkları hatırlatıldı. Yüksek Mahkemenin münasebetinde, şu tespitler yapıldı:
“TİS kararlarından dayanışma aidatıyla yararlanmada taraf sendikanın onayı aranmayarak sendika üyesi olan ve olmayan çalışanlar ortasında bir eşitlik ve istikrar sağlanmıştır. Fakat yetki alma ve toplu iş mukavelesinin hazırlık, müzakere ve pazarlık süreçlerinin devam ettiği periyotlarda sendika üyesi olmayan personellerin dayanışma aidatı ödemesi itiraz konusu kuralla engellenmektedir.
Bu sürecin ülkemizde çok uzun vakit alabildiği gözetildiğinde bu müddet boyunca dayanışma aidatı ödeyenlerin TİS’ten yararlanmasının engellenmesi bu dengeyi bozacak niteliktedir.
Kuralın TİS’in imzalandığı tarihte taraf sendika üyesi personeller lehine sonuç doğurduğu bu nedenle sendikalaşma yarışında taraf sendika lehine bir avantaj yarattığı açıktır. O denli ki üye sayısını arttırmada kolaylık elde eden taraf sendikanın bir sonraki TİS’te de üye emekçi çoğunluğunu koruma etmek suretiyle başka sendikalara üstün gelmesi ve taraf sendika statüsünü müdafaası mütemadi bir hal alabilecektir. Bu durum ise sendikalar ortasındaki yarışın, hasebiyle çoğulculuğun zedelenmesine neden olabilecektir.”
“DEMOKRATİK TOPLUM TERTİBİNİN GEREKLERİNE UYGUN DEĞİL”
TİS’e taraf sendika üyesi olmayıp, mukaveleden yararlanmaya ait başka kurallara haiz olan çalışanların TİS’in geriye dönük hak bahşeden mali kararlarından yoksun bırakılmalarının bu kapsamdaki personelleri sendikaya üye olmaya zorlayacağı tabir edilen münasebette, “Bu prestijle kuralla getirilen sınırlamanın Anayasa’nın 51. Hususu kapsamında bir toplumsal muhtaçlığı karşılamadığı, bilakis demokratik bir toplumda bulunması gereken çoğulculuğa ziyan verdiği, sendikalar ortası rekabeti taraf sendika lehine haksız formda bozduğu anlaşıldığından demokratik toplum sisteminin gereklerine uygun bir sınırlamanın varlığından kelam edilemez.” denildi.
Anayasa’nın 13. hususuna atıfta bulunulan münasebette, “Sendika ve mukavele haklarına getirilen sınırlamaların, demokratik toplum tertibinin gereklerine karşıt olmaması gerektiğine vurgu yapıldı.
Münasebette, “Sendikalar ortası haksız rekabet oluşturacak, emekçi örgütlenmeleri ortasındaki çoğulculuğu zedeleyecek formda kamusal müdahaleler, toplu iş hukukunun geliştirilmesi hedefiyle izah edilemez. Hasebiyle Anayasal haklara sınırlama getiren kamusal tercihler kullanılırken demokratik toplum bedelleri ortasındaki ahengi gözeten bir istikrarla hareket edilmelidir” sözlerini kullandı.
NTV
