Dünyanın en büyük iktisadı olan ABD, uzun süren bir ekonomik büyüme sürecinin akabinde Covid-19 salgınının neden olduğu krizle 2020’de derin bir resesyona girdi.
ABD iktisadı, geçen yıl yeni tip corona virüs (Covid-19) salgınının neden olduğu derin bir ekonomik gerilemeyle karşı karşıya kalırken, salgının tesirlerinin ülke iktisadında kalıcı bir hasar bırakıp bırakmayacağı ve iktisattaki toparlanmanın nasıl olacağı belirsizliğini koruyor.
Geçen yılın ocak ayında birinci Covid-19 olayının tespit edildiği ABD’de, mart ve nisanda artan salgınla 21,4 trilyon dolarlık büyüklüğe sahip ülke iktisadı altüst oldu.
Ülkede salgını denetim altına almaya yönelik kısıtlamaların tesiriyle ekonomik faaliyet neredeyse durma noktasına geldi. Alınan tedbirlerle hadise sayılarındaki artış yaz devrinde azalırken, ülkedeki ekonomik faaliyet de toparlanma sinyalleri vermeye başladı.
Covid-19 olay sayılarının eylül ayı prestijiyle tekrar yükselmesi ve salgına karşı alınan tedbirlerin yine uygulamaya başlanmasıyla Amerikan iktisadının görünümüne ait belirsizlik de arttı.
ÜLKE İKTİSADI TARİHİ DÜZEYDE DARALDI
ABD iktisadı, uzun bir ekonomik büyümenin akabinde Kovid-19 salgınının neden olduğu krizle 2020’de derin bir resesyon yaşadı.
2019’da yüzde 2,2 büyüyen ABD iktisadı, salgının tesiriyle 2020’nin birinci çeyreğinde 5 daraldı.
Ülke iktisadı, salgının tesirlerinin ağır formda hissedildiği 2020’nin ikinci çeyreğinde ise yüzde 31,4 ile tarihi bir daralma yaşadı.
Salgını denetim altına almaya yönelik tedbirlerin gevşetilmesi ve ekonomik faaliyetin kademeli bir halde olağana dönmeye başlamasıyla ülke iktisadı, geçen yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 33,4 ile rekor bir büyüme kaydetti.
ABD Merkez Bankası ise (Fed) ülke iktisadının 2020’de yüzde 2,4 küçüleceği iddiasında bulundu. Fed, ABD iktisadının 2021’de yüzde 4,2, 2022’de yüze 3,2 ve 2023’te ise yüzde 2,4 büyüyeceğini öngördü.
IMF ise ABD iktisadının 2020’de yüzde 4,3 daralacağı, 2021’de yüzde 3,1 büyüyeceği kestiriminde bulundu.
BÜTÇE AÇIĞI 3,1 TRİLYON DOLARA ÇIKTI
Ülkede federal hükümetin bütçe açığı da 2020 mali yılında Covid-19 salgınının tesiriyle toplam 3,1 trilyon dolarlık rekor düzeye ulaştı. Kelam konusu açık, 2019’un birebir devrinde 984 milyar dolar düzeyinde gerçekleşirken, 2020 mali yılında bu düzeyin neredeyse 3 katına çıktı.
Hükümetin bütçe açığının 2020 mali yılında rekor düzeye ulaşmasında, Covid-19 salgınının yarattığı kriz tesirli oldu. Bu periyotta federal hükümetin gelirleri ekonomik faaliyetin aksamasıyla düşüş gösterirken, harcamaları da salgınla uğraş kapsamında hayata geçirilen dayanak paketleriyle arttı.
Ülkedeki şirketlerin iflas etmesine, yatırımların düşmesine ve insan sermayesinin ziyan görmesine neden olan salgının, ABD iktisadında kalıcı bir hasar bırakıp bırakmayacağı ve iktisattaki toparlanmanın nasıl olacağı ise belirsizliğini koruyor.
SALGIN ÖNCESİ YÜZDE 3,5 OLAN İŞSİZLİK, YÜZDE 14,7’YE YÜKSELDİ
Covid-19 salgını nedeniyle ABD iktisadının en sert darbeyi aldığı alanlardan biri iş gücü piyasası oldu. Salgın öncesi, Şubat 2020’de yüzde 3,5 üzere son 50 yılın en düşük düzeyinde olan işsizlik oranı, martta yüzde 4,4’e ve nisanda da yüzde 14,7’ye yükseldi.
İş gücü piyasasında Covid-19 salgınının tesirlerinin ağır bir halde hissedildiği mart ve nisanda istihdam rekor düzeyde azaldı ve 22 milyonu aşkın kişi işini kaybetti.
ABD’de Covid-19 salgını öncesi 200 bin düzeylerinde seyreden birinci defa işsizlik maaşı müracaatında bulunanların sayısı, salgının iş gücü piyasasını etkilemesiyle 28 Mart ile biten haftada 6 milyon 867 bine yükselerek rekor düzeye ulaştı.
Covid-19 salgınına karşı alınan tedbirlerin gevşetilmeye başlamasıyla işsizlik oranında da kademeli olarak düşüş kaydedildi. Ülkede işsizlik, geçen yıl mayısta yüzde 13,3’e, haziranda yüzde 11,1’e, temmuzda yüzde 10,2’ye, ağustosta yüzde 8,4’e, eylülde yüzde 7,9’a, ekimde yüzde 6,9’a ve kasımda yüzde 6,7’ye geriledi. Ülkedeki işsizlik oranı, geçen yılın aralık ayında da yüzde 6,7 düzeyini korudu.
ABD’de eylül ayı prestijiyle Covid-19 olaylarındaki artışın hızlanmasıyla iş gücü piyasasındaki toparlama da yavaşlama kaydetti.
Fed, ülkede işsizliğin 2020’de yüzde 6,7, 2021’de yüzde 5, 2022’de yüzde 4,2 ve 2023’te yüzde 3,7 olacağı iddiasında bulundu.
Salgının neden olduğu işten çıkarmalardan en çok etkilenen kesim, restoran ve perakende bölümlerinde çalışan düşük fiyatlı personeller oldu. İşten çıkarmaların en ağır olduğu Nisan 2020’de iş kayıplarının yüzde 37,3’ü cümbüş ve konaklama kesimlerinde meydana gelirken, kelam konusu kaybın yüzde 12,4’ü eğitim ve sıhhat hizmetlerinde, yüzde 10,4’ü profesyonel ve iş hizmetlerinde, yüzde 10,3’ü ise perakende ticaret kesimlerinde gerçekleşti.
ENFLASYON, YÜZDE 2 MAKSADININ ALTINDA KALDI
Covid-19 salgını nedeniyle ABD’de enflasyon ise kıymetli ölçüde düşüş kaydetti.
Fed’in Ağustos 2020’de açıkladığı yeni para siyaseti stratejisi sonrası enflasyon verisinin kıymeti artarken, Banka’nın “ortalama” yüzde 2 enflasyonu hedefleyeceği duyurulmuştu. Lakin salgın nedeniyle enflasyon Banka’nın gayesinin epeyce altında bir seyir izledi.
Salgından evvel, Şubat 2020’de yüzde 2,3 olan yıllık enflasyon, martta yüzde 1,5, nisanda yüzde 0,3 ve mayısta yüzde 0,1 olarak kaydedildi.
Salgına karşı alınan tedbirlerin gevşetilmesi ve işletmelerin yine açılarak iktisadın olağanlaşmaya başlaması sonucu haziran prestijiyle toparlanma eğilimi gösteren yıllık enflasyon, haziranda yüzde 0,6, temmuzda yüzde 1, ağustosta yüzde 1,3, eylülde yüzde 1,4, ekimde ve kasımda yüzde 1,2 oldu.
Fed ise enflasyonun 2020’de yüzde 1,2, 2021’de yüzde 1,8, 2022’de yüzde 1,9 ve 2023’te yüzde 2 olacağı öngörüsünde bulundu.
DIŞ TİCARET AÇIĞI YÜZDE 13,8 ARTTI
Covid-19 salgınını denetim altına almaya yönelik tedbirler kapsamında memleketler arası hareketliliğin kısıtlanması ve tedarik zincirinde yaşanan aksamalar, ülkelerin dış ticaretini de kesintiye uğrattı.
Salgın nedeniyle ticaret akışında yaşanan aksamalar, ABD’nin dış ticaret istikrarını de olumsuz etkiledi.
ABD’nin 2019’da 576,9 milyar dolar olan dış ticaret açığı, 2020’nin birinci 11 ayında 604,8 milyar dolar olarak hesaplandı. Dış ticaret açığı, Ocak-Kasım 2020’de bir evvelki yılın birebir devrine nazaran yüzde 13,8 artış kaydetti.
Ülkenin ihracatı Ocak-Kasım 2020’de bir evvelki yılın tıpkı periyoduna kıyasla yüzde 17,3 azalarak 1,9 trilyon dolar, ithalatı da yüzde 10,7 gerileme ile 2,5 trilyon dolar oldu.
SALGININ EKONOMİK TESİRLERİNE GİBİSİ GÖRÜLMEMİŞ SÜRATTE MÜDAHALE
Covid-19 salgınından sert bir formda etkilenen dünyanın en büyük iktisadı ABD, salgının ekonomik tesirlerine karşı gibisi görülmemiş süratte, epey kıymetli mali ve nakdî tedbirler hayata geçirdi.
Salgının hanehalkları ve işletmeler üzerindeki ekonomik tesirini sınırlamak için ABD Kongresi, yalnızca mart ayında 3 takviye paketini onaylandı.
Kelam konusu 3 mali pakete ek olarak, bu paketler kapsamındaki programların aktifliğini artırmak için daha sonraki aylarda da 2 ek önlem hayata geçirildi.
Bu kapsamda birinci olarak 6 Mart’ta federal, eyalet ve mahallî halk sıhhat kurumlarının salgına karşı tedavi geliştirmesi, laboratuvar testleri, enfeksiyon denetimi ve enfekte şahıslarla temas etmiş olabilecek şahısların izlenmesi için 8,3 milyar dolarlık acil durum kaynağı ayrıldı.
İkinci olarak, 18 Mart’ta ABD’liler için fiyatsız Covid-19 testi, fiyatlı hastalık müsaadesinin yanı sıra muhtaçlık sahiplerine besin yardımı, işsizlik sigortasının genişletilmesi, eyaletlere tıbbi yardımın artırılması üzere düzenlemeleri öngören ve ABD bütçesine 104 milyar dolara mal olması beklenen tedbir paketi hayata geçirildi.
ABD TARİHİNİN EN BÜYÜK EKONOMİK YARDIM PAKETİ GEÇİRİLDİ
Covid-19 salgınıyla gayret ve salgın nedeniyle ziyana uğrayan kişi ve işletmelerin desteklenmesini öngören 2,3 trilyon dolarlık ekonomik teşvik paketi ise 27 Mart’ta onaylandı.
“ABD tarihinin en büyük ekonomik yardım paketi” olarak nitelendirilen teşvik paketi kapsamında, Covid-19 ile çaba kapsamında toplum sıhhat merkezleri, klinikler ve huzurevlerinin muhtaçlık duyduğu maske, teneffüs aygıtları ve şahsî gözetici ekipman tedarikinin yanı sıra ekonomik ziyana uğrayan küçük işletmeler ve gelir kaybı yaşayan Amerikan vatandaşlarına kredi imkanı ile direkt ödeme yapıldı.
Bu kapsamda, gelir konusunda muhakkak kriterlerin altında kalan vatandaşlara bir sefere mahsus 1.200’er dolar nakit yardımı yapılırken, küçük işletmelerin çalışanlarının maaşlarını karşılayabilmesine yönelik 349 milyar dolarlık kredi programı başlatıldı.
Tasarıda, büyük ölçekli firmalara personel çıkarmamaları, çalışanların özlük haklarında geriye gitmemeleri yahut üretimlerini öteki ülkelere kaydırmamaları için 500 milyar dolarlık kaynak sağlandı.
Küçük işletmelere yönelik paketin kısa müddette tükenmesinin akabinde bu işletmeler ve sıhhat merkezlerine daha fazla dayanak sunulması hedefiyle 484 milyar dolarlık ek bütçe tasarısı kabul edildi.
SON TAKVİYE PAKETİ UZUN MÜZAKERELERİN AKABİNDE ONAYLANDI
ABD Lideri Donald Trump, 8 Ağustos’ta ise öğrenci kredileri, işsizlik yardımları, bordro vergileri ve mesken sahiplerinin kiracılarını meskenden çıkarma yasağına yönelik 4 farklı kararname imzaladı. Kararnameler kapsamında, bordro vergileri ile birçok kişiyi ilgilendiren işsizlik yardımları yıl sonuna kadar uzatılırken, öğrenci kredisi borçları ve gecikme faizleri de ikinci bir ihtara kadar ertelendi ve konut sahiplerinin kiracıları konuttan çıkarmasına yönelik yasak uzatıldı.
Son olarak, Cumhuriyetçiler ile Demokratlar ortasında aylarca süren müzakereler sonucu Covid-19 salgınının ekonomik tesirlerine yönelik yaklaşık 900 milyar dolarlık dayanak paketi 27 Aralık’ta onaylandı.
ABD Lideri Trump, birinci olarak “rezalet” diye nitelendirdiği ve pakette yer alan 600 dolarlık nakit yardımının 2 bin dolara çıkarılması da dahil kimi değişiklikler yapılmasını istediği tasarıyı, daha sonra beklenmedik biçimde imzaladı.
Ülkede 2021 mali yılı için öngörülen 1,4 trilyon dolarlık bütçeye eklenen paket, ABD tarihinin ikinci en büyük dayanak paketi oldu. Kelam konusu paketle gelir kaybı yaşayan Amerikalılar ve küçük işletmelerin yanı sıra pek çok alana takviye sağlanması öngörülüyor.
Böylelikle ABD’de Covid-19 salgınının tesirleriyle gayret kapsamında bu vakte kadar toplamda 4 trilyon dolara yakın mali takviye sağlandı.
Salgının ekonomik tesirlerine yönelik dayanağın ABD Başkanlığı’na seçilen Joe Biden idaresinde de devam etmesi bekleniyor. 20 Ocak’ta idaresi devralacak Biden’ın acil siyaset önceliğinin, salgının ekonomik sonuçlarına yönelik müdahaleyi desteklemek olacağı belirtildi.
Amerikan halkına daha fazla dayanak kelamı veren Biden, idaresinde sağlanacak dayanak paketinin “trilyon dolar” büyüklüğünde olacağını tabir etmişti.
FED, SİYASET FAİZİNİ SIFIRA ÇEKTİ VE NAKDÎ GENİŞLEME BAŞLATTI
Para siyaseti kapsamında ise Fed, finansal piyasaların işleyişini sürdürmek için eski ve yeni siyaset araçlarını devreye soktu. Faiz oranlarını sıfıra indiren Banka, sınırsız nakdî genişleme başlattı.
Fed, 3 Mart’ta Covid-19 salgınının ekonomik tesirlerine ait kaygıların artmasıyla sürpriz faiz indirimine gitti ve siyaset faiz oranını 50 baz puan indirerek yüzde 1-1,25 aralığına çekti.
Banka, 15 Mart’ta ikinci sefer acil faiz indirimine giderek siyaset faizini yüzde 1,00-1,25 aralığından yüzde 0-0,25 aralığına çekti ve 700 milyar dolarlık nakdî genişleme başlattı.
Global ölçekte dolar likiditesi sağlanmasını teminat altına almak için dünyanın 14 büyük merkez bankasıyla swap sınırları oluşturma kararı alan Fed, son olarak bu sınırları Eylül 2021’e kadar uzattı.
Banka, 23 Mart’ta ise iktisada takviye sağlamak emeliyle sınırsız varlık alımı dahil bir dizi önlem açıklarken, 9 Nisan’da, 2,3 trilyon dolara kadar kredi sağlayacak kredi programlarını duyurdu.
Fed, Federal Açık Piyasa Komitesi’nin (FOMC) 2020 yılındaki son toplantısında ise iktisadın gidişatının büyük ölçüde virüsün seyrine bağlı olacağını vurgulayarak, halk sıhhati krizinin yakın devirde ekonomik faaliyet, istihdam ve enflasyon üzerinde baskı yaratmaya devam edeceğine ve orta vadede ekonomik görünüm üzerinde kıymetli riskler oluşturacağına dikkati çekti.
Banka, varlık alımının süreceğinin ve 2023 yılına kadar faiz oranlarında değişikliğe gidilmeyeceğinin de sinyalini verdi.
NTV
