Engin Yeşil/ntv.com.tr
Verem haftası her yıl olduğu üzere bu yıl da ocak ayının birinci pazar gününden itibaren kutlanıyor.
Emeli, toplumu bir akciğer hastalığı olan tüberküloz (verem) konusunda bilinçlendirmek olan Verem Haftası, bu yıl Covid-19 salgını nedeniyle başka bir kıymet kazandı.
Salgın korkusu nedeniyle hastaneye müracaatların ve teşhis sayısının azaldığını söyleyen uzmanlar, tüberküloz kaynaklı ölümlerin 1.85 milyon ile 2012 yılındaki sayılara dönebileceği konusunda ihtarda bulunuyor.
Türkiye Ulusal Verem Savaşı Dernekleri Federasyonu Lideri Prof. Dr. Zeki Kılıçaslan, hususla ilgili ntv.com.tr’ye özel açıklamalarda bulundu.
Veremle uğraşın aksamadan sürdürülmesinin ehemmiyetine işaret eden Kılıçaslan, “Veremle çabada bir iki yıllık aksamalar çabanın seviyesini 5-10 yıla varan geri seviyelere düşürebilir” dedi.
Kılıçaslan, “Her ne olursa olsun veremle uğraştaki temel faaliyetlerin aksamasına müsaade verilmemelidir. Toplam olarak sıhhate ayrılan maddi kaynak artırılmalı ileri eğitim gerektirmeyen yardımcı hizmetlerde çalışmak üzere süreksiz işçi istihdam edilmelidir. Bilhassa verem çabası ile uğraşan verem savaşı dispanseri üzere yerlerdeki kilit elemanların (bunlar çoğunlukla tecrübeli dispanser hemşireleridir) diğer kurumlarda görevlendirilmemeleri gereklidir” diye konuştu.
TEŞHİS AZALINCA YAYILIM ARTIYOR
Hafif öksürük, halsizlik üzere hastalık kuşkusu olan insanların Covid korkusu nedeniyle sıhhat kurumlarına gitmekten çekindiğini söyleyen Kılıçaslan, şöyle devam etti:
“Tüberkülozlu hasta yakınlarının da sıhhat kurumlarında taranması gereklidir. Salgın nedeniyle bu temaslı şahısların taramaları da aksamaktadır. Bu nedenle teşhis konulan hasta sayısı azalmakta teşhis edilip tedavi başlanması gerekebilecek hastaların bir kısmı toplum içinde hastalığı yaymaya devam etmesi kelam konusu olmaktadır. Öteki yandan hastaların merkezlere giderek olmaları gereken rutin denetimlerinde zorluklar yaşanmakta bu da tedavide problemleri gündeme getirmektedir.”
TEHDİT ALTINDAKİ ÜLKELER
Kılıçaslan, bilhassa kaynakları hudutlu olan ülkelerde tehdidin daha büyük olduğuna dikkat çekti. “Tüberküloz sıklığı yüksek olan Hindistan, Güneydoğu Asya ülkeleri, Afrika üzere bölgelerde bu tesir daha çok görülecek” diyen Kılıçaslan, şunları kaydetti:
“Hasta yahut hastalık kuşkulu şahıslardan kaynaklanabilecek bu meseleler dışında sıhhat kurumları istikametinden de değerli bir sorun gündemdedir. Bilhassa maddi yahut insan kaynakları sonlu olan yerlerde bu imkanlar aciliyeti nedeniyle Covid ile gayrete kaydırılmak zorunda kalınmaktadır. Bu da veremle uğraşan kurumlarda insan gücü kaybına, laboratuvar üzere birtakım hizmetlerin gerilemesine, genel olarak teşhis ve takip hizmetlerin kalitesinin düşmesine yol açabilmektedir. Dünya’da şimdi tüm 2020 yılının tüm sonuçlarını tahlil eden raporlar yayınlanmadı lakin 2020’nin aşikâr aylarını 2019 ile karşılaştıran ve buna dayanarak yapılan bulgular varsayımlar vardır.
KAPANMA TESİRİ
Hindistan’da yapılan bir tahlilde 3 aylık kapanma tedbirinin bu ülkeye gelecek 5 yıl içinde 1.65 milyon ek tüberküloz hastasına ve 438 bin ek tüberküloz vefatına yol açacağı iddia edilmiştir. 2020 yılının ocak-mayıs ayları ortası devir evvelki yıllarla karşılaştırıldığında hasta kayıt sayısında yüzde 36-52 oranlarında azalma görülmüştür. Hasta tedavi tamamlama oranları 2019 mayısında yüzde 61 iken 2020 mayısında yüzde 51 olmuştur. Tekrar dirençli tüberkülozlularda mevt oranının nisan ve mayıs 2020’de yüzde 12.5 ve yüzde 25 üzere yüksek sayılara ulaştığı gösterilmiştir. Hasta sayılarındaki azalma Nijerya’da yüzde 35, Kore’de ise yüzde 24 olarak bulunmuştur.
“TÜRKİYE’DE DE DURUM FARKLI DEĞİL”
Dünyaya paralel olarak Türkiye’de de olay tespit sayılarında düşüş var. 2020 dataları şimdi yayımlanmadı lakin Türk Toraks Derneği’nin yaptığı bası açıklamasına nazaran, geçen yıla nazaran muayene sayısı ve hami tedaviye alınan kişi sayısında yaklaşık yüzde 40 seviyesinde azalma oldu. Bu doğrultuda yeni kaydedilen tüberkülozlu hasta sayısının yıllık yüzde 3-5 civarında azalması bekleniyor. Bu sayı 2020 yılının birinci 8 ayı için ise yüzde 26 civarında oldu.
BELİRTİLER MİSAL
Tüberküloz misal belirtiler nedeniyle birçok vakit Covid ile de karıştırılabiliyor. Bu nedenle tüberküloz hastalarına da Covid tanısı ile yaklaşılabildiğini belirten Prof. Dr. Zeki Kılıçaslan, şu bilgileri verdi:
“Tüberkülozlu hastaların hem şikayetleri hem de bazen radyolojik manzaraları tecrübeli olmayan sıhhat çalışanları tarafından Covid olarak yorumlanabilir. Bu durum hastaların teşhis ve tedavisini geciktirmekte yattığı hastanede yahut meskeninde bulaştırıcı olmaya devam etmesine yol açmaktadır.
COVID İLE BİRLİKTE DAHA ÖLÜMCÜL
Tüberkülozlu hastalar birçoğu karaciğer üzerine yan tesir yapabilen ilaçlar kullanmak durumundadır. Bu şahıslar tıpkı vakitte hastası olurlarsa bu hastalığın tedavisinde kullanılan ana ilaç olan Favipiravir’in de karaciğer üzerine yan tesir yapabilmesinden ötürü ek zorluklar ortaya çıkabilmekte ve bu durum bazen tedavilerde gecikmeye neden olmaktadır. Yaygın, ağır tüberkülozu olan yahut eski geçirilen yaygın tüberküloza bağlı akciğerinde ileri derecede sekel kalmış olan bireylerde Covid daha ağır seyredebilmekte ve vefata neden olabilmektedir.”
TÜBERKÜLOZ NEDİR?
Tüberküloz, “mycobacterium tuberculosis” bakterisinin neden olduğu bulaşıcı bir hastalık. Teneffüs yoluyla havaya saçılan mikroplarla bulaşığ akciğerlere yerleşiyor. En sık akciğeri tutan mikrop başka organlarda da hastalığa neden olabiliyor. Tedavisi olan hastalıkta teşhis konulan hastalar çok büyük oranda iyileşiyor.
EN ÖLÜMCÜL BULAŞICI HASTALIK
Dünyada her yıl ortalama 1,2 milyon insan tüberküloz nedeniyle hayatını kaybediyor. Her yıl 10 milyon yeni hasta ortaya çıkıyor lakin bunların yüzde 71’inin kayda geçtiği biliniyor. Her yıl dünyada yarım milyon “dirençli tüberküloz” hastası ortaya çıkıyor. Sistemli takip ve tedavisi yapılmayan hastalar hayatını kaybediyor. Sonuçta dünyada en çok öldüren bulaşıcı hastalık olan verem, bütün vefatlar içinde de onuncu sırada yer alıyor.
ASYA VE AFRİKA’DA HALA BÜYÜK BİR SALGIN
Verem günümüzde Güneydoğu Asya’da ve Afrika’nın Güney yarısında hala büyük bir salgın halinde varlığını sürdürüyor. Dünyadaki bütün hastaların yüzde 26 Hindistan’da bulunuyor. Endonezya, Çin, Filipinler, Pakistan, Nijerya, Bangladeş ve Güney Afrika, sırasıyla en çok hastanın ülkeler.
TÜRKİYE’NİN KAHRAMANI VEREM SAVAŞ DİSPANSERLERİ
Türkiye ise veremle çabayı muvaffakiyetle yürüten ülkeler ortasında. Hasta sayısı her yıl sistemli olarak azalıyor. Türk TORAKS Derneği bilgilerine nazaran; 2005 yılında 20 bin 535 olan toplam olay sayısı, 2019 yılında 11 bin 401 olarak gerçekleşti. Artan nüfusa karşın kelam konusu yıllar ortasında olgu suratı yüz binde 29,8’den 13,7’e gerilemiş durumda. Bu başarılı gayretin kahramanı ise erken teşhis, tedavi, hasta temaslılarının muayenesi ve risk taşıyanlara hami tedavi verilmesini kapsayan bütünlüklü bir programla çalışan verem savaş dispanserleri…
NTV