Kuraklığın sürmesi ve yaşı ilerleyen doğalgaz santrallerinin bakım muhtaçlığı, beklenmedik arıza durumlarında elektrik arzında risk ihtimalini ortaya çıkardı.
Yeni tip corona virüs (Covid-19) salgınıyla uğraş devrinin birinci aylarında ekonomik aktivitenin yavaşlaması nedeniyle elektrik talebinde düşüş görüldü.
Talebin karşılanmasında yenilenebilir kaynaklar öne çıkarken linyit ve hidroelektrik santrallerinin elektrik üretimi ise çarpıcı formda geriledi.
Hidroelektrik haricindeki yenilenebilir güç kaynaklarının elektrik üretimindeki hissesi geçen yıl 2019’a nazaran yüzde 13, doğalgazdan elektrik üretimi ise birebir periyotta yüzde 18 arttı.
Buna karşılık, linyit ve hidroelektrik santrallerinin elektrik üretimi sırasıyla yüzde 18 ve yüzde 11,5 düştü.
Kuraklık, elektrik üretimindeki bu değişime neden olan birinci etken olarak öne çıktı. Ana havza barajlarına gelen toplam su ölçüsü 2019’da 80,4 milyar metreküp düzeyinde bulunurken, bu sayı yüzde 27’lik düşüşle geçen yıl 58,5 milyar metreküpe geriledi ve hidroelektrik santrallerinden elektrik üretimi olumsuz etkilendi.
Değişimdeki ikinci etken ise 2020 başında etraf mevzuatına ahenk için gerekli yatırımları yapmayan 5 linyit santralinde büsbütün, bir öteki linyit santralinde ise kısmen üretimin durması 3 bin 400 megavatlık kapasitenin 6 aylık mühletle devre dışı kalması oldu. Kelam konusu santrallerin devre dışı kalmasıyla, linyitten elektrik üretiminde büyük bir düşüş görüldü.
DOĞALGAZDAN ELEKTRİK ÜRETİMİ 2017’YE NAZARAN YÜZDE 37 DÜŞTÜ
Elektrik Üreticileri Derneği (EÜD) Lideri Cem Aşık, hidroelektrik ve linyitten elektrik üretiminde yaşanan bu düşüşlerin öncelikle yenilenebilir kaynaklardan, ikincil olarak da doğalgazla telafi edildiğini belirterek, “Ancak bunun ötesinde doğalgaz santrallerinin sistemi dengeleme rolleri de bulunmaktadır. Gün içinde tüketimdeki beklenmedik değişiklikler, yenilenebilir üretimdeki kaynağın tabiatı gereği oluşan dalgalanmalar yahut üretimdeki beklenmeyen arızalar nedenleriyle birçok vakit doğalgaz santralleri hazır yahut çalışır vaziyette tutuluyor ve Türkiye Elektrik Üretim AŞ (TEİAŞ) tarafından verilen talimatlarla üretimlerini artırıyor yahut azaltıyorlar” diye konuştu.
Aşık, doğalgazdan elektrik üretim ölçüsünün sadece son birkaç yıla bakarak değerlendirilmemesi gerektiğine işaret ederek, şu bilgileri paylaştı:
“Aslında doğalgazdan elektrik üretimi önemli ölçüde azalıyor. 2017’de doğalgazdan üretim 108 milyar kilovatsaat iken, 2018’de 91 milyar ve 2019’da 57 milyar ve 2020’de yaklaşık 68 milyar kilovatsaat oldu. Geçen yıl 2019’a nazaran yükseliş kelam konusu olmasına karşın, doğalgazdan elektrik üretimi 2017’ye nazaran yüzde 37 geriledi. Bu kapsamda, kesim açısından bu yıla ait net bir fotoğraf çizmek kolay değil. Salgının bu yıl nasıl seyredeceği çok kritik bir faktör. İktisat genelinde bir müddettir devam eden toparlanma emareleri dalımız için olumlu sinyaller oluştururken, elektrik tüketimindeki artışların istikrarlı bir biçimde devam etmesi değer taşıyor.”
DOĞALGAZ SANTRALLERİNİN BAKIMLARI YAKLAŞIYOR
Öte yandan, son birkaç aydır tesirini hissettiren kuraklığın seyrinin en kıymetli gündem hususları ortasında yer aldığını lisana getiren Aşık, “Uzun periyotlu meteorolojik kestirimlerde bulunmak aldatıcı olabilir ancak şu anki tabloya nazaran kıymetlendirecek olursak, hidroelektrik üretiminin ileriki aylarda kayda bedel bir yükseliş göstermemesiyle birlikte elektrik tüketiminde bariz bir artış olursa, yılın muhakkak devirlerinde kimi saatlerde arz istikametli meşakkatler yaşayabiliriz. Bu türlü bir senede genelde termik santrallerin daha yüksek oranda çalışması beklenir” değerlendirmesinde bulundu.
Aşık, kapasite açısından bir sorun yaşanmaması için öngörülü hareket edilmesi gerektiğine dikkati çekti ama kuraklık açısından panik havası oluşturmanın da yanlışsız olmadığının altını çizdi.
Türkiye’nin elektrik üretim filosunun artık eskisi kadar genç olmadığını anlatan Aşık, doğal gaz santrallerinde büyük bakımların yaklaştığını söz ederek, “Ancak bu santrallerin birden fazla geçtiğimiz yıllarda bakımlarını yaptıracak parayı biriktiremedi. Münasebetiyle, bu bakımlar yapılmazsa, oluşabilecek ani arıza mümkünlüğü ülkemizin önünde bir risk olarak duruyor.” dedi.
EN BÜYÜK KAPASİTE ARTIŞI RÜZGAR VE GÜNEŞTE
Türkiye’de son yıllarda devreye giren yeni elektrik kapasitesini de pahalandıran Aşık, 2020’nin 10 aylık devrinde devreye giren 3 bin megavatlık toplam kapasitenin 2 bin 500 megavatını yenilenebilir santrallerin oluşturduğunu söyledi.
Aşık, inşaatı ilerlemiş ve yakın vakitte devreye girmesi beklenen projelerin büyük kısmının da yenilenebilir santrallerden oluştuğunu belirterek, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Yenilenebilir alanda en büyük kapasite artışının rüzgar ve güneşten gelmesi bekleniyor. Güneş, büyük projelerin yanında, dağıtık kurulumlarla da artış trendi gösterecek. Bu da bilhassa şebekenin işletiminde öğrenilmiş kuralların tekrar yazılmasını gerektiriyor. Türkiye’de rüzgar kapasitesinde de gidebileceğimiz kıymetli bir yol var. Burada teknoloji çok daha olgun bir hale geldi.
Bu projelerin hızlandırılması için en yararlı çalışma, bürokrasinin azaltılması ve kurumlar ortasındaki uyumun arttırılması olabilir. Yenilenebilir kaynaklardan üretilen elektrik uzun vadede ucuz güç arzı sağlayacak ve Avrupa Yeşil Mutabakatı üzere yaptırımlara karşı rekabet gücümüzü artıracak en kıymetli silah olacak.”
NTV
