TBMM Genel Konseyinde kabul edilen Türkiye Etraf Ajansının Kurulması ile Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanunu’na nazaran, 2020’de tüm dünyada ve Türkiye’de yaşanan Covid-19 salgını nedeniyle depozito idare sistemine yönelik çalışmalarda yaşanan vakit kaybının telafisi için depozito idare sistemi uygulamasının başlangıcı bir yıl müddetle ertelenecek. Buna ek olarak eserlerin de depozito uygulaması kapsamına alınması ve uygulamaya tabi tutulan ambalaj ve eser üreticileri, ithalatçıları ve piyasaya sürenlerin, bu kapsamdaki yükümlülüklerini yerine getirmek zorunda oldukları karar altına alınıyor. Ayrıyeten depozito sistemine ait teminatlar ve fiyatlar, Etraf ve Şehircilik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.
Sürdürülebilir etraf amaçları doğrultusunda, eser yahut hizmetlerin doğal kaynak kullanımı ve ham husus temini evresinden başlamak üzere ömür döngüsünün bütün süreçlerinde, tiplerin ve habitatların ziyan görmesini ve ekosistemlerin bozulmasını önlemek, etraf, insan, sıhhat, iklim ve doğal ömrün üzerindeki olumsuz tesirleri azaltmak için gönüllülük temelli etraf etiket sisteminin oluşturulması ve uygulanmasına ait tarz ve asıllar Bakanlıkça tespit edilecek. Bakanlık haricinde “çevre etiketi” ismi altında rastgele bir faaliyet yürütülemeyecek.
Motor yağı değişimlerinin Bakanlıkça yetki verilen işletmeler tarafından yapılması yahut atık motor yağlarının bu yerlere teslim edilmesi mecburî olacak.
15 YAŞINDAN KÜÇÜKLER SCOOTER KULLANAMAYACAK
Kanunla Karayolları Trafik Kanunu’nda değişikliğe gidiliyor. “Bisiklet yolu”, bisiklet ve e-scooter sürüşüne ayrılan, taşıt yolu ve yaya alanları ile kesişim noktaları hariç başka araç ve yaya trafiğine kapalı yol; “e-scooter”, suratı en fazla saatte 25 kilometreye ulaşan, tekerlekli, ayak tahtası ve tutamağı olabilen, dikey bir direksiyon sistemi içerebilen ve ayakta kullanılan taşıtlar, “bisiklet şeridi” ise yol düzeyinde bisiklet ve e-scooter kullanımı için özel olarak belirlenmiş ve yer işaretlemesiyle ayrılmış yol biçiminde tanımlanıyor.
Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM), kara yollarındaki gürültü kirliliği ve bisiklet master planlarını göz önünde bulundurup, Etraf ve Şehircilik Bakanlığının görüşünü de alarak trafik güvenliğinin ve teknik şartların sağlandığı mevcut yollarda, yeni yapılacak imal, bakımından sorumlu olduğu karayollarının kenarına, bisiklet yoluyla gürültü bariyeri yapacak. Trafik güvenliğinin ve teknik şartların sağlandığı yerlerde, banketleri bisiklet şeridi olarak işaretleyerek bisiklet ve e-scooter kullanımına uygun hale getirecek.
Kara yollarındaki bisiklet yol ve şeritlerinde 15 yaşını bitirmiş olanlar elektrikli bisiklet ve e-scooter kullanabilecek. Şoförler, sağa ve sola dönüşlerde, bisiklet yolundaki ve şeridindeki bisiklet ve e-scooter kullananlara birinci geçiş hakkını vermek zorunda olacak. Başka bisiklet yolu yahut şeridi varsa e-scooterlar taşıt yolunda, motorlu bisikletler ise bisiklet yolunda sürülemeyecek. İki elle sürülmesi mecburî olacak e-scooterlarda sırtta taşınabilen şahsî eşya harici yük ve yolcu taşınamayacak.
E-scooterlar, otoyol, şehirlerarası kara yolları ve azami sürat sonu saatte 50 kilometre üzerinde olan kara yollarında kullanılamayacak. Yayalar bisiklet trafiğine pürüz olmamak kaidesiyle yahut yaya yolu bulunmayan yerlerde bisiklet şeridini kullanabilecek. Elektrikli scooter ve kullanımına ait öteki konular İçişleri, Etraf ve Şehircilik ile Ulaştırma ve Altyapı bakanlıkları tarafından ortaklaşa çıkarılan yönetmelikle belirlenecek.
Belediye Gelirleri Kanunu’nda değişiklik yapılarak inançlı, sağlıklı ve çevreci ulaşım araçlarından biri olan elektrikli skuterlerin teşvik edilmesi ve kullanımının yaygınlaştırılması için paylaşımlı elektrikli skuterlerden alınacak işgal harcı bedeli en az tarife üzerinden hesaplanacak. Bu kapsamda belediyelerce bir e-skuterden günlük 16 kuruş işgal harcı alınacak.
Düzenlemeyle etrafın korunmasına ve iyileştirilmesine yönelik unsurlara sıfır atığın yaygınlaştırılması, motorsuz ve elektrikli araçların yaygınlaştırılması ve plastik içerikli ambalajların azaltılması prensipleri eklenecek.
BELEDİYELER, OTOPARK GELİRLERİNİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNE AKTARMAYACAK
Kanunla Kamu İhale Kanunu’nda düzenlemeye gidiliyor. Buna nazaran, Türkiye Etraf Ajansının depozito idare sisteminin kurulması ve işletilmesi faaliyetlerine ait olarak yapacağı mal ve hizmet alımları, “ceza ve ihalelerden yasaklama” kararları hariç Kamu İhale Kanunu kararlarına tabi olmayacak.
Ajansın depozito idare sisteminin kurulması ve işletilmesi faaliyetlerine ait olarak yapacağı mal ve hizmet alımlarına yönelik ihalelerinin tarz ve temelleri Cumhurbaşkanınca belirlenecek.
Kanunla, büyükşehir belediyelerine bisiklet ve e-scooterların yol, şerit, park ve şarj istasyonlarını yapma misyonu verilecek. İlçe belediyeleri ise bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapma, işletme ve bunlara ruhsat verme misyonuna sahip olacak.
Ulaşımdan kaynaklanan emisyonların azaltılması hedefiyle bisikletli ulaşımın yaygınlaştırılması için hazırlanacak ulaşım ana planlarında bisikletli ulaşıma yer verilmesi yahut bisikletli ulaşım ana planının hazırlanması temel olacak.
Düzenlemeyle bölge otoparkı yapma yetkisi ilçe belediyelerine verildiğinden, imar mevzuatı uyarınca belediyelerin otoparkla ilgili olarak elde ettikleri gelirlerin büyükşehir belediyesine aktarılması uygulamasına son veriliyor. İmar mevzuatı uyarınca belediyelerin otoparkla ilgili olarak elde ettikleri gelirler 5 yıllık imar programına nazaran hazırlanan kamulaştırma projesi karşılığında bölge otoparkı için gerekli arsa alımları ile inşasında kullanılacak, bu gelirler kelam konusu maksat dışında kullanılamayacak.
Vilayet Özel Yönetimi Kanunu’nda yapılan değişiklikle vilayet özel yönetimlerine, Belediye Kanunu’nda yapılan düzenlenmeyle ise belediyelere yaya yolu, bisiklet ve e-skuterlerin yol, şerit, park ve şarj istasyonlarını yapma vazifesi veriliyor.
Türkiye Etraf Ajansının faaliyetlerine başladığı tarihten itibaren 5 yıl müddetle 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin “Kurumlar ortası süreksiz görevlendirme” başlıklı hususu kararlarına nazaran kamu kurum ve kuruluşlarının çalışanı, ajansta süreksiz olarak görevlendirilebilecek.
1 Ocak 2021’den 31 Aralık 2025’e kadar Etraf Kanunu uyarınca tahsil edilen geri kazanım iştirak hisselerinin yüzde 25’i tahsil edildiği ayı izleyen ayın sonuna kadar Türkiye Etraf Ajansı hesabına aktarılacak. Aktarılacak meblağlar karşılığında bakanlık bütçesinde gerekli ödenek öngörülecek.
BAKANLIK, KONTROL YETKİSİNİ DEVREDEBİLECEK
Genel Konseyde kabul edilen önergelerle düzenlemede birtakım değişikliklere gidildi. Buna nazaran, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, etraf mevzuatına ait kontrol yetkisini, Türkiye Etraf Ajansına, Emniyet Genel Müdürlüğüne, Jandarma Genel Komutanlığına ve Kıyı Güvenlik Komutanlığına devredebilecek.
Canlı müzik yapabilecek cümbüş yerlerine, ilgili mevzuat kararlarına nazaran belirlenen tedbirlerin yanı sıra gerekli müsaadeleri alma mecburiliği getirildi.
Plastik poşetlerin elektronik ortamda satışını yapanlara 3 bin liradan 30 bin liraya kadar idari para cezası kesilecek.
Yetki dokümanı bulunmaksızın motor yağı değişimi yapan işletmelere 60 gün içinde yetki dokümanı alınması için yazılı ihtarda bulunulacak. Yazılı ihtara karşın yetki dokümanı bulunmaksızın motor yağı değişimi yapan işletmelere 10 bin lira idari para cezası kesilecek.
Elektrikli skuter ve kullanımına ait öbür konular İçişleri, Etraf ve Şehircilik ile Ulaştırma ve Altyapı bakanlıkları tarafından ortaklaşa çıkarılan yönetmelikle belirlenecek.
AJANS İDARE HEYETİ 7 ÜYEDEN OLUŞACAK
Maddeyle etraf kirliliğini önlemek ve yeşil alanların korunmasına, iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlamak, döngüsel iktisat ve sıfır atık yaklaşımı doğrultusunda kaynak verimliliğini artırmak ile ulusal ölçekte depozito idare sistemi kurulmasına, işletilmesine, izlenmesine ve kontrolüne yönelik faaliyetlerde bulunmak üzere Türkiye Etraf Ajansı kurulacak.
Ajansın, Etraf ve Şehircilik Bakanlığınca belirlenen ve belli bir depozito bedeli alınarak piyasaya sürülen eserlerin tüketilmesi sonrasında iade alınması ve depozito bedelinin geri ödenmesine dayalı sistem üzerinden çalışması öngörülüyor.
Ajans, Bakanlıkça belirlenen etraf strateji ve siyasetleri doğrultusunda depozito idare sistemini kuracak ya da kurduracak. İlgili tarafların depozito idare sistemine dahil olmasını sağlayacak Ajans, Bakanlıkça belirlenen depozito bedeli, fiyat, teminat ve iadeleri alacak.
Depozito uygulamasına tabi tutulan eserlere yönelik depozito idare sistemi altyapısını oluşturacak. Ajans, geri kazanılabilir eserlerin kullanımları sonrası ülke iktisadına kazandırılmasına ve geri kazanılabilir atıkların idaresine ait faaliyetlere katkı sağlayacak.
Kanunla Etraf ve Şehircilik Bakanınca 3 yıl mühletle görevlendirilecek Türkiye Etraf Ajansının İdare Konseyi 7 üyeden oluşacak.
Ajansın İdare Heyeti, en az 4 yıllık yükseköğretim gören, meslekleriyle ilgili hususlarda kamu kurum ve kuruluşları yahut özel kuruluşlarda en az 5 yıl müddetle vazife yapan, mesleksel açıdan kâfi bilgiye, tecrübeye ve devlet memuru olma niteliğine sahip şahıslar ortasından, Etraf ve Şehircilik Bakanı tarafından 3 yıl mühletle görevlendirilecek. İdare konseyi üyeleri, gerektiğinde vazife müddetleri dolmadan misyondan alınabilecek.
Ajans organlarıyla hizmet ünitelerinin misyon ve yetkileri, üyelerinin atanması, teşkilat yapısı ile çalışmasına ait tarz ve temeller, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığının görüşü alınarak Etraf ve Şehircilik Bakanlığınca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenecek.
Ajans liderine, yardımcılarına ve işçisine mali ve toplumsal hak ve yardımlar kapsamında yapılan bütün birebir ve nakdi ödemelerin bir aylık toplam net meblağı; 375 sayılı Kanun Kararında Kararnamenin ilgili unsuru uyarınca belirlenen emsali işçiye mali ve toplumsal hak ve yardımlar kapsamında yapılması öngörülen ödemelerin bir aylık toplam net fiyatını geçmemek üzere cumhurbaşkanı yahut yetkilendireceği makam tarafından belirlenecek.
Ajans’ın geliri, genel bütçeden aktarılan fiyatların yanı sıra her türlü bağış ve yardımlar, Ajans’ın faaliyetlerinden elde edilen gelirler ve sair gelirlerden oluşacak. Ajans’ın gelirlerinin genel idare masrafları haricinde kalan kısmının tamamı Ajans faaliyetleri için kullanılacak.
Ajans, yapılan bağış ve yardımlar nedeniyle veraset ve intikal vergisinden, faaliyetleri hasebiyle yaptığı süreçler istikametinden harçlardan, bu kapsamda düzenlenen kağıtlar nedeniyle damga vergisinden, kiraya verilmemek koşuluyla sahip olduğu taşınmazları hasebiyle emlak vergisinden, tapu ve kadastro süreçleri bakımından, döner sermaye hizmet bedelinden, her türlü dava ve icra sürecinde teminat yatırma mükellefiyetlerinden de muaf tutulacak.
ATIKLARIN ÜRETİMİNİN VE ZİYANLARININ ÖNLENMESİ
Kanunla atık su altyapı idare sorumlusu olarak sayılanlardan en az ikisinin bir ortaya gelerek de atık su altyapı kooperatifi kurabilmelerine yönelik düzenleme yapılacak.
Atık üreticileri, atıklarının idaresini atık idare sorumlusu olarak yetki verilmiş firmalar aracılığıyla da yerine getirebilecek. Lakin Bakanlıkça nitelikleri belirlenen atık üreticilerinin atıklarının idaresini atık idare sorumlusu firmalar aracılığıyla yerine getirmeleri mecburî olacak. Atık üreticilerinin sorumlulukları ile atık idare sorumlusu firmaların yetkilendirilmesine ve yükümlülüklerine ait yöntem ve temeller Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle düzenlenecek.
Atıkların üretiminin ve ziyanlarının önlenmesi yahut azaltılması ile atıkların geri kazanılması ve geri kazanılabilen atıkların kaynağında başka toplanması temel olacak. Sıfır atık idare sistemini kurarak doküman alanlar, cinslerine nazaran kaynağında başka biriktirdikleri atıklarını, Bakanlıktan etraf lisansı almış atık sürece tesislerine geri kazanımı sağlanmak üzere verebilecek. Atık idare planlarının hazırlanmasına ve sıfır atık idare sistemine ait yöntem ve temeller Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek ve bu çerçevede sıfır atık idare sisteminin kurulması ve işletilmesi zarurî olacak.
Atıkların, doğal kaynak ve ham husus kullanımının azaltılması ve geri kazanımın artırılması maksadıyla kullanılması temel olacak. Atıkların yahut atıklardan elde edilen geri dönüştürülmüş materyallerin kullanımına yönelik düzenlemeler ile zarurî kullanıma ait temeller Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenecek. Geri kazanım imkanı olmayan atıklar, yönetmeliklerle belirlenen uygun sistemlerle bertaraf edilecek.
Lisans almakla yükümlü gerçek yahut hükmî bireyler ile atık idare sorumlusu firmalardan alınacak teminatlar için idaresinden sorumlu oldukları atıkların çeşidi, ölçüsü ve bertaraf maliyeti temel alınacak ve bu teminatlara ait asıllar Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenecek.
İDARİ PARA CEZALARI
Kanunla Etraf Kanunu’nda yer alan idari para cezalarının bir kısmı yine düzenleniyor. “ÇED olumlu kararı” almadan faaliyete geçenlere proje bedelinin yüzde 2’si oranında idari para cezası verilecek. Cezaya mevzu olan durumlarda ÇED olumlu kararı alınmazsa yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle yükümlü olacak.
Akaryakıt ve naftanın depolanması, dolumu ve tankerlerle nakliyesine ait terminaller, dolum adaları yahut akaryakıt istasyonlarında kullanılan her türlü düzenek, tesis ile tankerlerden salınan uçucu organik bileşiklerin denetimine ait Bakanlıkça belirlenen temel ve kriterlere uymayan; terminaller yahut dolum adaları için 60 bin lira, akaryakıt istasyonları için 30 bin lira, tankerler için 3 bin lira idari para cezası verilecek.
Katı atık bırakan yahut evsel atık su deşarjı yapan tanker, gemi ve öteki deniz araçlarından bin grostona kadar olanlar için groston başına 100 lira, 1000 ila 5 bin groston ortasında olanlara bu ölçü ve ek her groston başına 20 lira, 5 bin grostondan fazla olanlara ise üstteki ölçüler ve ek her groston başına 10 lira idari para cezası verilecek.
Ülkenin egemenlik alanındaki denizlere ve yargılama yetkisine tabi olan deniz yetki alanlarına, içme ve kullanma suyu sağlama gayesine yönelik olmayan sulara atık boşaltanlara, su kirliliği nedeni ile kurulması yahut işletilmesi yönetmelikle müsaadeye tabi tutulan tesisleri, yetkili makamlardan müsaade almadan kuran, işleten yahut müsaadesi iptal edilmesine karşın kurmaya yahut işletmeye devam eden yahut bu tesislerde müsaade almaksızın sonradan değişiklik yapan yahut yetkili makamların gerekli gördükleri değişiklikleri tanınan müddette yapmayanlara 24 bin lira idari para cezası verilecek.
Denizlerden, akar ve kuru dere yataklarından, göl yataklarından ve tarım yerlerinden kum, çakıl ve gibisi hususların alınması ile ilgili temellere muhalif olarak faaliyet gösterenlere 100 bin liradan 300 bin liraya kadar, bu faaliyetlerin sanat yapılarına ziyan vermesi yahut akar suyun akış rejimini bozması halinde 300 bin lira, kum, çakıl ve gibisi unsurları alanlara ise metreküp başına 450 lira idari para cezası verilecek.
Canlı müzik yapabilecek cümbüş yerlerine, ilgili mevzuat kararlarına nazaran belirlenen tedbirlerin yanı sıra gerekli müsaadeleri alma mecburiliği getiriliyor.
Plastik poşetleri fiyatsız verdiği yahut Bakanlıkça belirlenen yöntem ve temellere muhalif olarak plastik poşet verdiği tespit edilen satış noktalarına depo alanı hariç kapalı satış alanının her metrekaresi için 15,16 lira, elektronik ortamda satış yapanlara ise 3 bin liradan 30 bin liraya kadar, Bakanlıkça belirlenen yöntem ve asıllara karşıt olarak plastik poşetleri üretene, tedarik edene; üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen temsilciye yahut ithalatçıya 15 bin lira, geri kazanım iştirak hissesine ait belirlenen asıllara uymayanlara 1500 lira idari para cezası verilecek.
Yetki dokümanı bulunmaksızın motor yağı değişimi yapan işletmelere 60 gün içinde yetki evrakı alınması için yazılı ihtarda bulunulacak. Yazılı ihtara karşın yetki evrakı bulunmaksızın motor yağı değişimi yapan işletmelere 10 bin lira idari para cezası kesilecek.
Sıfır atık idare sistemini kurmayanlara yahut kurduğunu belgeleyemeyenlere 20 bin lira idari para cezası uygulanacak.
Sera gazı emisyonlarının takibine ait yasaklara yahut sınırlamalara ters olarak; sera gazı emisyonu izleme planını sunmayanlara yahut müddeti içerisinde güncellemeyenlere 24 bin lira, doğrulanmış sera gazı emisyonu raporunu müddeti içerisinde sunmayanlara 36 bin lira para cezası verilecek.
NTV
