Son devirde dikkat çeken bir trafik var. Ukrayna devlet yetkilileri Türkiye’ye sık sık gelir oldu. Ekim ayında Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelensky Türkiye’deydi. Bu hafta Ukrayna Başbakanı Denis Şmihal Ankara’yı ziyaret etti. Son gelen isim ise Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba.
Son periyotta iki ülke ortasında artan bir işbirliği var. Bilhassa de savunma sanayi alanında. Natürel Kafkaslar’da donmuş ancak vakit zaman çatışmaya dönen krizler de var. En son Dağlık Karabağ ve etrafındaki bölgelerde Ermenistan ve Azerbaycan çatışmalarının akabinde artık ateşkes süreci işliyor ancak Rusya’nın bölgedeki yükü arttı. Tıpkı Rusya’nın Kırım’ın ilhakını sürdürdüğünü biliyoruz.
NTV grubundan Deniz Kilislioğlu tüm bu başlıkları Türkiye’ye gelen Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba ile konuştu.
NTV: Ziyaretinizin sebebiyle başlamak istiyorum. Elbette hoşgeldiniz lakin biz son devirde Ukrayna’dan çok fazla ziyaretçi görmeye başladık. Devlet Lideri Zelenski buradaydı, daha yeni Lideriniz geldi. Artık de siz Türkyie’desiniz. Bu ziyaretlerin sebebi nedir?
Dmitro Kuleba: Ukrayna ve Türkiye ortasındaki alakalar birbirimizi ziyaret etmeye gerek kalmayacak bir düzeye ulaştı. Gündemimiz her vakit pek çok başlıkla dolu. Benim bu geliş sebebim NATO Dışişleri Bakanları toplantısının online toplantısına katılmaktı. Lakin tıpkı vakitte Ukrayna toplumunun Türkiye’deki Tatar temsilcileri ile görüştüm. Yakın dostum Mevlüt Çavuşoğlu ile biraraya geldik. Ukrayna’da yatırım yapmak isteyen Türk şirketlerin temsilcileriyle buluştum. Gündemimizi dolduran çok fazla husus var. Bu ziyaretin, bu yıl bitmeden son ziyaret olmayacağını da sizinle paylaşmak isterim. Zira Mevlüt Çavuşoğlu’nu bu yıl dolmadan Ukrayna’da ağırlamayı bekliyoruz.
NTV: İki ülke bağlantılarının detaylarına gireceğim fakat şunu da sorayım. Ukrayna’nın NATO online toplantısına katılmasının değeri nedir?
Dmitro Kuleba: Bildiğiniz üzere NATO üyeliği bekleyen iki ülke var. Ukrayna ve Gürcistan. NATO, bir gün bu iki ülkenin de aday olacağını kabul ediyor. Münasebetiyle pek çok ülkeyi endişelendiren, makul özel bahislerin konuşulduğu oturumlara katılmamız için Bakanlar toplantısına davet edildik. Karadeniz’in güvenliği konusu bunların başında geliyordu. Alışılmış husus Karadeniz’in güvenliği olunca, kıyıdaş Ukrayna ve Gürcistan olmadan bu mevzuyu tartışabilmek mümkün değil.
NTV: Güvenlik problemini konuştuğumuzda, bilhassa de bölgede, size Dağlık Karabağ krizini sormak istiyorum. Türkiye-Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan bu bahisle bir müddettir uğraşıyor. Çatışmalar vardı ve şu anda bir ateşkes sürecindeyiz. Lakin görünen o ki, Rusya bölgedeki varlığını artırıyor. Bu sizi endişelendiriyor mu?
Dmitro Kuleba: Ukrayna her vakit, memleketler arası hukuka nazaran Azerbaycan’ın toprak bütünlüğüne hürmet gösterilmesi gerektiği görüşüne sahipti. Bu prensip Türkiye tarafından da paylaşılıyor. Bizim için bölgede savaş ve kan görmek üzücü lakin mevcut teşebbüs ve Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü sağlama sürecinden mutluyuz.. Elbette Rusya’nın bölgede güçlenmesi bizi endişelendiriyor ve bu bizim için bir tehdit oluşturuyor. Lakin biz bu hususa pragmatik halde yaklaşıyoruz. Rusya hudut komşumuz, Rusya işgalci güçleri Kırım’da ve Donbas’ta. Hasebiyle bizim Rusya’nın varlığını güçlendirmesine dönük kendi tasalarımız zati var.
NTV: Bu bahse pragmatik biçimde yaklaşıyoruz derken neyi kastediyorsunuz?
Dmitro Kuleba: Şunu kastediyorum: Rusya Kafkaslar’daki çatışmaları çözmeye müdahil olduğunda, bu gelişmeler Ukrayna’nın çabucak yanıbaşında. Kafkas ülkelerinin bu tip krizlerde hususlara müdahil olduğu için Rusya ile müzakere etmelerini anlıyoruz.
NTV: Bir başka kriz Kırım. Bir röportajınızda, Kırım’da Rus saldırganlığı ile karşı karşıyayız. Hala çatışmalar oluyor. Hiçbir şey unutulmamalı.
Ukrayna, bu krizin tahlili için bir platform önerisi getirdi. Ukrayna Devlet Lideri Zelenski, Rusya’yı bu platforma davet etti. Bu teşebbüsten beklentiniz nedir? Kırım platformundan nasıl bir sonuç çıkmasını bekliyorsunuz?
Dmitro Kuleba: Rusya’nın, Kırım’ın ilhakının bitirilmesi ve Rus askerlerinin çıkarılmasını amaçlayan bu platforma katılmayacağını anlıyoruz. Şu ana kadar bu inisiyatife dönük Rusya’dan gelen reaksiyonlara baktığımızda, Moskova rahatsız olmuş durumda. Fakat uluslarrası toplum genel olarak Ukrayna’nın toprak bütünlüğünden yana. Kırım’ın Rusya tarafından ilhakını tanımıyor. Bu yüzden tüm bu ülkeler bizim inis iyatifimize dayanak veriyor. Kırım platformunun ana hedefi da, Kırım’ın geleceğini önemseyen tarafların biraraya getirilip, “Rusya’nın Kırım’dan çıkarılması, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün sağlanması ve Karadeniz bölgesinde istikrarın geliştirilmesi için” gayretlerin koordine edilmesi. Zira Kırım’da halihazırdaki Rus askeri varlığı, güvenlik açısından çok önemli bir sorun yaratıyor.
NTV: Merak ediyorum, Rusya’nın bu tip teşebbüslerle Kırım’dan çıkacağını düşünüyor musunuz? Rusya platforma bile katılmayacak dediniz.
Dmitro Kuleba: Bazen amaca ulaşmak vakit alabilir ancak yalnızca yürüyenler o noktaya ulaşabilir. Rusya’nın hususa dönük hali ile ilgili olarak bir yanılsama içinde değiliz.. Fakat bu süreçte aldığımız bu inisiyatifle çok sayıda ülkeden gelen güçlü ve ısrarlı dayanakları böylelikle cesaretlendiriyoruz.
NTV: Kaç ülke bu platforma katılacağını teyit etmiş durumda? Tam bir sayı var mı?
Dmitro Kuleba: Diplomasinin bir kuralı vardır. Herşeyde mutabakattan hiçbir şeyde muahede olmaz. Sizi Kırım Platformu birinci doruğuna davet etmekten memnuniyet duyarım. Böylelikle iştirakçilerin son listesi konusunda tepeden haber yapma imkanınız olur. Tahminen orada da bir röportaj yaparız..
NTV: Tamam. Mayıs ayında olacak değil mi?
Dmitro Kuleba: Evet, o tarihe planlıyoruz. Ancak olağan ki bu biraz da pandemi sürecine bağlı. Pandemi süreci nereye evrilecek bunu kestirebilmek güç ancak doruğun gelecek sene yapılacağını garanti edebilirim. Durum müsaade verirse bir takvim netleşecek zira biz internet üzerinden değil, yüzyüze, fizikî olarak biraraya gelinebilecek bir tepe yapılmasını istiyoruz. Platformun gelecek yıl kurulması gerekiyor..
NTV: Türkiye’nin bu plaftorma katkısı ne olabilir?
Dmitro Kuleba: Liderlik. Türkiye bu mevzuda en dengeli ve samimi ülkelerden biri. Kırım Ukraynalılar ve Türklerin her vakit kalbinde olan bir yer. Türkiye ziyaretimde burada yaşayan Kırım Tatarlarıyla da biraraya geldim. Kırım’da ilhakın sona erdirilmesine dönük uğraşlarla ilgili görüşlerimiz ortak. Bu platformun önderlerinden birinin Türkiye olmasından daha manalı bir şey olamaz.
NTV: Belli bölgelerdeki görüş ayrılıklarına karşın Türkiye ve Rusya ortasında yakın bir işbirliği var. Bu işbirliğini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Dmitro Kuleba: Kıskanç değiliz. Bizim için temel olan şu ki, Türkiye hiçbir vakit Ukrayna ile ilgilerini Rusya ile olan ilgisiyle kıyaslamamıştır. Bu, bahis Kırım konusuna gelince de bu türlü, Rusya’daki siyasi tutuklular yahut Ukrayna-Türkiye ortasındaki öbür mevzulara gelince de bu türlü.
Ben Türkiye-Rusya münasebetlerinin Ukrayna’nın çıkarları değerine geliştiğine dair rastgele bir ispat görmüyorum…
NTV: Türkiye ve Ukrayna ikili münasebetlerini konuşmak istiyorum. Bu türlü dediğimizde, savunma sanayi işbirliğini listenin en zirvesine koymamız gerekir. Savunma sanayi dediğimizde de çerçeve çok kıymetli. Bizim için bu çerçeveyi çizmenizi istiyorum. Ukrayna’nın Türkiye’den 6 insansız hava aracı ve 3 denetim istasyonu aldığını biliyoruz. Kimi haberler var, 28 İHA daha alacak biçiminde haberler var. Bu insansız hava araçları sizin bölgedeki çabanıza nasıl bir katkı veriyor?
Dmitro Kuleba: Daha fazla insansız hava aracı alma niyetimiz var. Fakat bu işbirliği aslında sayıyla ilgili bir işbirliği değil. Ukrayna bu teknolojinin geliştirilmesi konusunda Türkiye ile stratejik bir iştirak kurmak istiyor ve Türkiye bu isteği paylaştığını görüyoruz. Münasebetiyle bu İHA’ların imalinde Ukrayna teknolojisinin kullanılmasını istiyoruz. Münasebetiyle mevzu yalnızca sayılarla ilgili değil..
NTV: Motorlar kıymetli bir bahis. Bahsettiğiniz sorun bu mu?
Dmitro Kuleba: Katiyen… İHA motorları bu muahedenin yalnızca bir boyutu. Motorların tedariği bu programın değerli bir ögesi. Ancak İHA’ların üretiminde Ukrayna teknolojisinin kıymetlendirilebileceği diğer alanlar da var. Bir de bu işbirliğini yalnızca İHA’larla sınırlandırmamalıyız. Zira savunma endüstrini geliştirme konusunda Türkiye ile çok sağlam bir yoldayız… Bu işbirliği iki ülkeyi de çok güçlü ve memleketler arası piyasada rekabetçi yapacak.
NTV: Yalnızca motorlar değil, öteki alanlar da var dediniz. Biraz daha detay verebilir misiniz?
Dmitro Kuleba: Daha fazla ayrıntıya giremiyorum zira savunma sanayi uzmanlarımız bu işbirliğinin boyutlarını görüşmeye devam ediyor. Bir Dışişleri Bakanı olarak benim için değerli olan bu diyaloğun dinamik ve sağlam halde devam ediyor olması…
NTV: İki ülke Hür Ticaret muahedesi için müzakere yürütüyordu lakin şimdi imzayı göremedik. Yakın vakitte görecek miyiz? Ve müzakerelerde mahzur nedir?
Dmitro Kuleba: Hür Ticaret mutabakatı görüşmelerinde en son kademedeyiz. Lakin son cihanın biraz uzun sürdüğü konusunda size katılıyorum. Bu metnin nihayetlenmesi iki tarafa bağlı. Ticaret için istikrarlı bir tahlil bulmalıyız. Ukrayna’nın bu tahlilleri bulma iradesine sahip olduğu konusunda size garanti verebilirim. Türkiye de bu görüşü paylaşıyor. Benim beklentim özgür ticaret muahedesinin bu yıl sonunda imzalanmasıydı. Önümüzde hala 1 ay var lakin bana bu mutabakatın gelecek yıl başına imzalanması daha mümkün görünüyor. Lakin muhakkak bu doğrultuda ilerliyoruz.
NTV