Alman BioNTech ve Pfizer’ın geliştirdiği COVID-19 aşısının ABD ve Avrupa ülkelerinde ruhsat başvurusu yapması pek çok kişiyi heyecanlandırdı. Lakin ruhsatı alsa dahi, aşının üretimi, çok sayıda ülkeye nakliyesi ve lojistik kaynakların paylaşılması çok önemli bir global seferberlik getirecek. Pekala bundan sonra bizleri ne bekliyor?
ONAY ALMA VE ÜRETİM SÜRECİ
Aşı şimdi gerekli kurumlar tarafından onaylanmış değil. Lakin hem Avrupa hem de ABD’de aşının “acil durumlarda kullanımı için” yıl sonuna yahut 2021 başına kadar üretim müsaadesi alması bekleniyor.
Aşıyı geliştirmede rolü olan BioNTech’in, üretim kapasitesini büyütmek için Pfizer’ın kaynaklarına muhtaçlığı var. İlaç şirketi Pfizer, Belçika’nın Puurs kentindeki bir üretim tesislerinde Ekim ayında yüz binlerce doz aşı üretti bile.
Farklı ülkeler de şimdiden dağıtım için şirketlerle anlaştı. Avrupa Birliği bu hafta 300 milyon doz satın almak için bir mutabakat yaptı. Aşı iki doz olarak veriliyor ve AB’nin yaptığı 300 milyon doz aşı muahedesinin, 150 milyon kişiyi aşılamada kâfi olacağı düşünülüyor. Pfizer, teslimatlara 2020’nin sonundan evvel başlamayı beklediğini söylerken 2021 başında yaklaşık 100 milyon doz, 2021 sonunda ise 1 milyardan fazla doz üretilmesini hedefliyor.
AŞININ DEPOLANMASI
Aşının depolanması için -70 santigrat derece sıcaklığa gereksinim var. Aksi takdirde aşı çözüldükten sonra 2-8 santigrat derecede yaklaşık beş gün yaşayabiliyor. Piyasadaki mevcut hiçbir aşı için bu çeşit bir derin dondurucuda saklama ihtiyacı yok. Bu da aşının depolanmasını ve nakliyesi işini karmaşıklaştırıyor.
Aslında Pfizer, kendi kısa vadeli tahlilini buldu. Her biri yaklaşık bir çanta büyüklüğünde olan ve 5 bin doz aşı depolayabilen “termal dolaplar” geliştirdi. Bu dolaplardaki aşılar, kuru buzla paketlendiğinde açılmadan yaklaşık 10 gün bozulmadan koruma edilebilir.
Termal dolaplarda bile aşının bir aşı merkezine ulaşmak için yalnızca 10 günü olacak ve bundan sonra şayet eksi 70 derecede saklayabilecek bir yer yoksa, aşının beş gün içinde kullanılması gerekiyor. Şayet eksi 70 derecede saklanabilirse aşı, çözülmeden altı ay dayanabilir. Bu tıp bir derin dondurma teknolojisi birçok hastanede olmamakla birlikte, bilhassa düşük gelirli ülkelerde neredeyse hiç yok.
LOJİSTİK MESELELER
Pfizer, Puurs ve Kalamazoo’daki merkezlerinden havalimanlarına günde kelam konusu kutularla yaklaşık 7,5 milyon doz taşıyabilmeyi umuyor. Çeşitli lojistik ve teslimat şirketleri de hazırlık basamağında. UPS, Hollanda ve ABD’de iki soğuk hava deposu kurarken DHL, Indianapolis’te yeni bir soğuk hava deposu tesisi açtı.
Bu dondurucular değerli da olsa, 10 bin ila 20 bin euro ortasında değişen bir fiyatla satın alınabilir. Almanya’nın planı yaklaşık 60 aşılama merkezini bu tıp dondurucularla donatmak.
Havacılık şirketleri de aşının dağıtımı için kolları sıvadı. Air Cargo Community’nin CEO’su Joachim von Winning, bu hafta Reuters’a verdiği demeçte havayolu sanayisinin uçakla aşı teslim etmeye hazırlık yaptığını söyledi.
FAKİR ÜLKELERE NE OLACAK?
Lakin aşı yarışının başında korkulduğu üzere bu çeşit kapasiteler neredeyse yalnızca güçlü ülkelerde mevcut. Hindistan’daki Yeni Delhi merkezli Halk Sıhhati Hareketi koordinatörü T. Sundararaman, Bloomberg’e “Bu aşıların birçoklarının eksi 70 dereceye gereksinimi var, biz bunu Hindistan’da yapamayız. Unutalım gitsin” açıklaması yaptı.
Öte yandan BioNTech aşısının standart bir buzdolabında daha uzun mühlet hayatta kalabilecek öbür bir versiyonunu geliştirmeye çalıştığını belirtiyor. Bu türlü bir durumda bile mevcut lojistik ihtiyaçlar değerli ölçüde değiştirmeyecektir.
Düşük gelirli ülkeler için gerçekçi tahlil, üçüncü faz denemelerinde umut verici sonuçlar veren öbür birçok aşıda yatmakta. Çünkü birçoğu bu tıp bir derin dondurucu depolama teknolojisine gereksinim duymayacak.
Fakat kim bilir, tahminen de aşı beklenildiğinden bile süratle yayılıp dünyanın her yerini tesiri altına alabilir; tıpkı virüs üzere.
NTV
