Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirası Süreksiz Listesi‘ne 2012’de dahil edilen, “İkinci Efes” olarak da nitelendirilen Aizanoi Antik Kenti’nde hafriyat ve alan araştırması, Pamukkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Elif Özer başkanlığında 9 yıldır sürüyor.
Roma devrine ilişkin 20 bin kişilik tiyatro ile bitişiğindeki 13 bin 500 kişilik stadyumun onarımı, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Kütahyalı iş insanı İstek Güral ortasında imzalanan sponsorluk protokolü kapsamında yürütülüyor.
Hafriyat Lider Yardımcısı Dr. Ahmet Türkan, bu yıl 16 Haziran’da başlayan çalışmalarda alan araştırmalarının yapıldığını ayrıyeten yazılı yapıtların de titizlikle incelendiğini söyledi.
Bugüne kadar gerçekleştirilen hafriyatlarda tiyatronun antik periyottaki kullanımıyla ilgili değerli bulgulara ulaştıklarını belirten Türkan, şöyle konuştu:
“Antik tiyatrolar toplumsal farklılığın, sınıf ayrımının epey fazla hissedildiği yerlerdir. Yani güçlü ile yoksul, bayan ile erkek, genç ile yaşlı ayrımlarının hissedildiği alanlardır. Örneğin, tiyatronun sahneyi en iyi gören yerlerinde, ön sıralarında her vakit kent meclisi üyeleri, bugün protokol dediğimiz kıymetli şahıslar oturur. Onların artlarında ise önde gelen devlet vazifelileri ve yaş kümelerine nazaran kentin ileri gelen ailelerinin bireyleri bulunur. Bunlarda önde oturanların çocukları yani daha genç kesim oturur. Tiyatronun doğu ve batı kısımları ise yani ikinci katı, toplumun alt kısımları, bayanlar, köleler ve yabancılara aittir. Bunları nereden biliyoruz? Bu kazdığımız, ortaya çıkardığımız oturma bloklarının üstünde yazılan yazılardan anlıyoruz zira o bloklar isimleri yazılan kentin kıymetli bireylerine ayrılıyordu. Bunların yanı sıra örneklerine bu sene rastladığımız, bu tiyatroda çalışmış, emeği geçmiş taş ustalarının şovları izlemesi için loca ayrıldığını, üzerlerine isimlerinin yazıldığını belirledik. Bu durum, bu türlü bir anıtsal yapıda emeği geçenlerin onurlandırılması açısından kıymetlidir.”
Türkan, bu dönem antik tiyatroda devam eden ön onarım ve hafriyat çalışmalarının, kentin toplumsal yapısına da ışık tuttuğunu vurguladı.
Anadolu’da örneği az olmakla birlikte, Aizanoi’deki tiyatronun doğusundaki birtakım oturma alanlarının, o alanın üretimine katkı sağlayan zenginler tarafından halka bağışlandığının görüldüğüne değinen Türkan, “Önemli bir bulgu da oturma alanlarının kentteki kabilelere tahsis edilmesidir. Şimdiye kadar kentin iki büyük kabilesi Hadrianis ve Asklepias için ayrılan yerler tespit edilmiştir” dedi.
‘ANADOLU’NUN EN DÜZGÜN KORUNMUŞ ZEUS TAPINAĞI’ AİZANOİ’DE
Kütahya vilayet merkezine 57 kilometre uzaklıkta yer alan ve Frigya’ya bağlı Aizanitislerin ana yerleşim merkezlerinden biri kabul edilen Aizanoi kent alanının, milattan evvel 3000’li yıllardan itibaren kullanıldığı kestirim ediliyor.
Milattan evvel 133’te Roma egemenliğine giren, bir piskoposluk merkezi de olan kentin, erken Bizans periyodunda ehemmiyetini yitirdiği belirtiliyor. 13’üncü yüzyılda Çavdar Tatarlarının üssü olan, sonraları Çavdarhisar ismini alan kent, Avrupalı gezginlerce 1824 yılında keşfedildi.
Aizanoi’de, Alman Arkeoloji Enstitüsünce 1970-2011 yıllarında yapılan hafriyatlarda “Anadolu’nun en iyi korunmuş Zeus tapınağı”, tiyatro, stadyum, iki hamam, dünyanın birinci borsa yapısı, sütunlu cadde, Kocaçay üzerinde 5 köprü, “Meter Steunene” kutsal alanı, nekropoller, bent ve su yolları gün ışığına çıkarıldı. Tapınağın etrafında milattan evvel 3000’li yıllara ilişkin yerleşim katmanları bulundu.
Antik kentte 1970’ten itibaren 41 yıl yaz aylarında çalışma yürüten Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün lisansı Bakanlar Heyeti kararıyla 2011’de iptal edilerek hafriyat vazifesi Türk arkeologlara verildi.
NTV
