AGİT Minsk Kümesi, Azerbaycan ve Ermenistan devletlerinin Karabağ sorunu için barışçıl bir tahlil bulmalarını teşvik etme hedefiyle, 1992 yılında Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı tarafından kurulmuştur.
AGİT Minsk Süreci, 24 Mart 1992 tarihinde Helsinki’de toplanan AGİT Kurulu, kurul liderinden Karabağ meselesinin bir an evvel görüşmeler yoluyla sonuçlandırılabilmesi için tahlil yolunu açması talebiyle başladı.
3-4 Haziran 1993 tarihlerinde Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konseyi’ne (AGİK) üye 9 ülkenin (ABD, Rusya, Fransa, Türkiye, İtalya, Almanya, Çek Cumhuriyeti, İsveç ve Belarus) temsilcilerinin Roma’da gerçekleştirilen görüşmesinde Ermenistan-Azerbaycan çatışmasının çözülmesine yönelik yeni bir doküman hazırlandı.
BM Güvenlik Kurulu’nin 822 sayılı kararının uygulanması ve AGİT çerçevesinde görüşmelere devam edilmesine yönelik “Acil Aksiyon Planı” kabul edilerek taraflara sunuldu. “Acil Aksiyon Planı”na nazaran 15 Haziran 1993’ten itibaren Ermeni tarafı Kelbecer’i büsbütün boşaltmaya başlamalı, 20 Haziran 1993’te boşaltılma süreci tamamlanmalı ve 1 Temmuz 1993’ten itibaren AGİK’in 50 gözlemcisi bölgeye yerleştirilmeliydi.
Akabinde, 7 Ağustos 1993 tarihinden geç olmamak kaydıyla, Minsk Konferansı çerçevesinde görüşmelerin tekrar başlaması gerekmekteydi. Azerbaycan “dokuzlar”ın bu barış planını kabul etti ve imzaladı. Ermenistan bu planı kelamda kabul etmekle birlikte Azerbaycan topraklarını işgale devam etti. 1
993 yılı sonuna kadar Ermenistan Azerbaycan topraklarını işgale, BM Güvenlik Kurulu yeni kararlar almaya, AGİK yeni “acil aksiyon planları” sunmaya devam etti. Ermenistan BM Güvenlik Kurulunun kararlarını ve AGİK’in acil aksiyon planlarını uygulamadığı halde rastgele bir yaptırıma maruz kalmamıştır.
Eşbaşkanlar 1999, 2001, 2004, 2007 yıllarında yeni teşebbüsler ortaya koydular, yeni süreçler başlatmaya çalıştılar. 29 Kasım 2007’de Azerbaycan ve Ermenistan Dışişleri Bakanları Elmar Memmedyarov ve Vardan Oskanyan İspanya’nın başşehri Madrid’de AGİT Minsk Kümesi eşbaşkanları ile görüştüler. Bu görüşmede Minsk Kümesi Eşbaşkanları, Memmedyarov ile Oskanyan’a Karabağ meselesinin tahlilinin temel prensiplerine ait yeni öneriyi (sonradan “Madrid unsurları” olarak adlandırıldı) sundular. Ama Ermenistan bu prensipleri evvel kabul etse de sonradan uygulama konusunda farklı davrandığı için süreç yeniden tıkandı. 2009 yılında taraflara sunulan yenilenmiş Madrid Unsurları de benzeri bir mukadderat yaşadı.
Nisan 2016’da Ermenistan’ın provokasyonu sonrasında iki ülke ortasında çatışmaların ağırlaşması eşbaşkanları “harekete geçirdi”, tahlile yönelik eforlar kelamda ağırlaştı ve masaya “Lavrov Planı” olarak tanımlanan yeni teklifler konuldu. Ermenistan bu plana itiraz etmese de fiiliyatta hiçbir adım atmadı ve Azerbaycan toprakları üzerindeki işgalini sürdürdü.
NTV
