Nobel Fizik Mükafatı, bu yıl, kara deliklerin keşfine katkı sağlayan çalışmalarından ötürü İngiliz matematiksel fizikçi Roger Penrose, Alman astrofizikçi Reinhard Genzel ve Amerikalı gök bilimci Andrea Ghez ortasında paylaştırıldı.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisinden yapılan açıklamada, mükafatın yarısının “kara deliklerin oluşumunun genel görelilik teorisinin öngörüsü olduğuna ait keşfinden ötürü” Penrose’a, öteki yarısının ise “Samanyolu Galaksisi’nin merkezindeki dev kara deliğin keşfine yönelik çalışmalarından ötürü” Genzel ve Ghez’e verildiği belirtildi.
Açıklamada, bu yılın ödül sahiplerinin kainatın en gizemli fenomenlerinden biri olan kara deliklerle ilgili keşiflerin öncüleri olduğu vurgulandı.
Penrose, genel görelilik teorisinin varsayımlarının kara deliklerin oluşumu gerektirdiği fikrini birinci sefer ortaya koyarken, Genzel ve Ghez, Samanyolu Galaksisi’nin merkezindeki çok yükteki kütle çekim merkezinin yıldızların yörüngelerini etkileyen bir kara delik olduğunun keşfine götüren çalışmalara öncülük etti.
ROGER PENROSE
İngiliz matematiksel fizikçi, matematikçi ve bilim felsefecisi Roger Penrose, 1931’de İngiltere’nin Colchester kentinde dünyaya geldi. Londra Üniversitesi Akademisinde matematik eğitimi gördü. Geometri ve astronomi alanında araştırmalar yapan Penrose, Albert Einstein’in genel görelilik teorisine yaptığı matematiksel katkılarla tanındı.
Penrose, özgün matematiksel yollar kullanarak kara deliklerin Einstein’in genel görelilik teorisinin direkt sonucu olacağını ortaya koydu. Einstein’ın kendisi, içine aldığı her şeyi yutup yok eden, ışığın bile kaçamayacağı süper-dev kara delikleri bir varsayım olarak kabul etmekle birlikte, gerçekte var olduklarına inanmıyordu.
Penrose, Ocak 1965’te, Einstein’ın vefatından 10 yıl sonra yazdığı makaleyle kara deliklerin gerçekte oluşabileceğini ispatlamakla kalmayıp ayrıntılı bir tarifini yaptı. Buna nazaran kara delikler, tabiatın bilinen maddelerinin işlerliğini kaybettiği bir “tekilliği” içinde barındırıyordu.
Penrose’un makalesi hala bilim dünyası tarafından Einstein’in teorisine kendisinden sonra yapılan en değerli katkı olarak bedellendiriliyor.
REİNHARD GENZEL VE ANDREA GHEZ
1952 yılında Almanya’da doğan Reinhard Genzel, Bonn Üniversitesindeki fizik tahsilinin akabinde, tıpkı kentteki Max Planck Enstitüsünde radyo astronomi alanında çalışmalar yaptı. Burada 1990’lı yıllardan itibaren Samanyolu Galaksisi’nin merkezindeki çok parlak ve ağır astronomik radyo kaynağı olan “Sagittarius A” bölgesi üzerine yapılan müşahede ve araştırmalara öncülük etti.
1965 yılında ABD’nin New York kentinde doğan Andrea Ghez de birinci bayan astronot olma hayaliyle başladığı bilim seyahatinde Massachusetts Teknoloji Enstitüsünde (MIT) fizik kolunda lisans ve Kaliforniya Teknoloji Üniversitesinde (Caltech) yüksek lisans dereceleri aldı. Ghez, Hawaii eyaletindeki W. M. Keck Gözlemevindeki optik ve kızılötesi teleskoplarla Sagittarius A bölgesini incelemek üzere çalışmalar yürüttü.
Genzel ve Ghez, öncülük ettikleri çalışmalarda, bölgedeki yıldızların devinimlerinde hareketle yaptıkları tahlillerde, bu bölgeye yakın yıldızların görünmez ve çok ağır bir kütlenin çekim tesirinde olduklarını ortaya koydu. Güneş Sistemi’nden daha küçük bir alanda Güneş’ten 4 milyon kat daha güçlü bir çekim alanı oluşturan bu kütlenin bir süper-dev kara delik olduğunu güçlü delillerle ortaya koydu.
GHEZ, MÜKAFATI KAZANAN 4’ÜNCÜ BAYAN OLDU
Ödül sahiplerinden Amerikalı gökbilimci Ghez, 1901’den bu yana mükafatı kazanan dördüncü bayan oldu.
1903’te Marie Curie, 1963’te Maria Goeppert-Mayer ve 2018’de Dana Strickland mükafatın sahibi olmuştu.
Penrose, Genzel ve Ghez, mükafatın yanı sıra 10 milyon İsveç Kronu (1 milyon 122 bin 45 dolar) para armağanını da paylaşacak.
Ödül geçen yıl, “evrenin yapısının ve geçmişinin anlaşılmasına yardımcı olan keşiflerinden ötürü” Kanadalı fizikçi ve teorik kozmolog James Peebles, İsviçreli astrofizikçi Michel Mayor ile İsviçreli gök bilimci Didier Queloz’e verilmişti.
NOBEL FİZİK MÜKAFATI
Nobel Fizik Mükafatı, 1901’den bu yana her yıl fizik alanında insanlığa değerli katkı sunan bireylere veriliyor.
Ödül, 1901 ile 2019 yılları ortasında 113 sefer verilmişti. Toplam 212 kişinin layık görüldüğü ödüllerden 32’si 2 kişi, 34’ü ise 3 kişi ortasında paylaştırılmıştı.
NTV
