Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet tarafından 1462 yılında fethedilen Midilli Adası‘nda bulunan kitabeden yola çıkarak Barbaros Hayreddin Paşa’nın soyağacına ulaşan Mehmet Tütüncü, adaya giderek Osmanlı yapıtlarını yerinde gözlemledi.
Hollanda’daki Türk ve Arap Dünyası Araştırma Merkezi Lideri Dr. Mehmet Tütüncü, Midilli Adası’nda araştırma yapan Mısırlı akademisyen Dr. Ahmed Ameen’in, 2016 yılında bir kitabenin fotoğrafını kendisine göndermesi üzerine adaya gittiğini söyledi.
Araştırmaları sonucunda kitabenin 534 yıl evvel Barbaros Hayreddin Paşa’nın babası tarafından yaptırıldığı bilgisine ulaştığını belirten Tütüncü, kitabenin Ege’deki en eski Türk yapıtı olduğunu vurguladı.
Mehmet Tütüncü, kitabede Osmanlıca “Bu mükemmel burcun yapılmasını fetihler babası Büyük Sultan ve Ulu Hakan, Sultan Mehmed Han oğlu, Sultan Bayezid emretti. Allah sultanlığını ve de devletini ebedi kılsın. Bunu Adem oğlu Buyruk Yakup 890 yılında yapmıştır” tabirlerinin yer aldığını aktardı.
Kitabede Barbaros Hayreddin Paşa’nın dedesinin isminin de yer aldığını söz eden Tütüncü, “Buradaki değerli olan bir öteki konu da Barbaros Hayreddin Paşa’nın dedesi, yani Yakup Ağa’nın babası Adem isminde bir Osmanlı sipahisinin ismini birinci kez vermesidir. Daha evvel Barbaros’un dedesi hakkında elimizde hiçbir data yoktu” dedi.
“BULDUĞUMUZ KİTABE YAKUP AĞA’NIN YAZDIRDIĞI KİTABEDİR”
Mehmet Tütüncü, kitabenin tarihini şöyle anlattı:
“Barbaros Hayreddin Paşa’nın babası Yakup, 1462’de Midilli Kalesi’nin fethine katılıyor. Yakup Ağa, fetihten sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından adaya yerleştiriliyor. Daha sonra Yakup Ağa, Midilli’de sancak beyefendisi oluyor. Ada, bilhassa tarım açısından çok varlıklı. Yakup Ağa’nın oğulları Barbaros Hayreddin Paşa ve Oruç Reis, bu adada doğuyor. Yakup Ağa, Barbaros Hayreddin Paşa ve Oruç Reis’e birer gemi yaptırarak onların Akdeniz’de ticaret yapmalarını sağlıyor. Adada, Cenevizlilerden kalma bir kale var fakat yıkık biçimde. 2. Bayezid, kaleyi tamir etme buyruğu veriyor, Yakup Ağa da tamir edip kendi ve babasının ismine bir kitabe yazdırıyor. Bulduğumuz kitabe Yakup Ağa’nın yazdırdığı kitabedir. Ege adalarındaki bizim en eski kitabemiz bu biçimdi ortaya çıkıyor.”
Midilli Adası’ndaki yapıtlara tarih kitaplarında gereğince yer verilmediğini söz eden Tütüncü, adadaki zenginliklerin bu yüzden bilinmediğini lisana getirdi.
“OSMANLI DEVRINDE YAPILMIŞ YUNANCA YAZILI ÇEŞMELER BULUNUYOR”
Midilli’nin, Osmanlı tarihi yapıtları bakımından çok güçlü bir ada olduğunu belirten Tütüncü, şu bilgileri verdi:
“Midilli Adası’nda 100’e yakın Osmanlı yapıtı var. Bunların 76’sı Midilli kentinde, öbür 24’ü ise adanın diğer yerlerinde. 14 yapı kitabesi, Valide Mescidi, Yalı Mescidi, Hacı Mehmed Ağa Medresesi, 4 çeşme, 7 kale kitabesi bulunuyor. Ayrıyeten Osmanlı periyodunda yapılmış Yunanca yazılı 54 çeşme de bulunuyor. Midilli kenti dışındaki 24 kitabenin 4’ü Sigri, 6’sı Molivos, 4’ü Mesagros, 3’ü Skalochori, 4’ü Lscopeloo ve birer tanesi de Moria, Mithymna ve Pamfila köylerinde bulunuyor. Yakup Ağa’nın onardığı adadaki kale çok değerli. Esasen Ayvalık’tan bakınca direkt karşısı. Kale, Çanakkale Boğazı’na giden kıymetli bir müdafaa sistemi.”
Rodos Adası’nda az da olsa Müslüman’ın yaşadığı için kimi yapıtlara dokunulmadığını aktaran Tütüncü, lakin Midilli’de birçok Türk yapıtın harabe formunda olduğunu belirtti.
“ÇEŞMELERDEN HALA SU AKIYOR”
Adadaki mescitlerin yıkılmak üzere olduğunu, kapılarının kilitli, ahşap kısımlarının ise çürümüş halde bulunduğunu anlatan Tütüncü, şöyle devam etti:
“Terk edilmiş bir izlenim var. Ayakta kalan mescitlerin birçok gereç deposu yahut kilise olarak kullanılıyor. Günümüzde turistler için kaleye kıymet verilmiş. Mescitler, hamamlar, medreseler perişan durumda. Kalenin haricinde Osmanlı’nın yaptırdığı çeşmelerden hala sular akıyor. Çeşmeler hala kullanıldığı için bakımlılar.
Bilhassa Midilli Kalesi kadar eski kitabelerle donatılmış öbür bir kale bölgede bulunmuyor. Bu tarihi eserler korunmalı. Ortak bir geçmişin ortak mirasıdır. UNESCO çerçevesinde bir müdafaa yapılabilir. Harabe formundaki eserler bir halde restore edilmeli.”
NTV
