Ali Asgar Çabuk/NTV Tahran
ABD’de Başkanlık seçimleri yaklaşırken, İran siyasetinde Donald Trump ve Jone Biden tartışması daha bariz olmaya başladı.
Donald Trump’ın, Barack Obama devrinde imzalanan nükleer muahededen tek taraflı ayrılması ve akabinde iki ülke ortasında başlayan ekonomik ve askeri gerginlikler, İran için kayda paha bir Trump deneyimi oluşturdu. İran açısından Trump’ın bir devir daha hükumette kalması kesin bir felaket olarak görülüyor.
ABD Başkanlık yarışının öteki bir ismi Biden ise bilhassa İran içerisinde, rahat nefes almak ve dünya ile irtibat kurmak isteyen kısma umut vadediyor. Nükleer muahedenin devam etmesini ve İran’ın dünyaya açılmasını isteyenler için Biden, mutlak bir tahlil değil fakat kullanılabilir bir argüman.
Biden’ın ABD Lideri olması halinde nükleer muahedeye döneceğini açıklaması, reformistlere ilişkin Donya-e eqtesad gazetesinde “Demokratların seçilmesiyle birlikte, İran iktisadı üzerinde baskıların azaldığı yeni bir yıla gireceğiz. Daha fazla petrol satacağız ve iktisattaki kara bulutlar gidecek” formunda yorumlanmıştı. Bu yorum İran’da Trump’a alternatif her aday için doğal ve haklı bulunabilir.
TÜMEN TARİHİN EN DÜŞÜĞÜNDE
Ülkede an itibariyle dolar 27 bin tümenden süreç görmekte. İran tarihinde bu daha evvel görülmemiş bir sayı. ABD yaptırımları ve corona virüs nedeniyle iktisat ve toplum güç bir devirden geçiyor. İran için tüm bu berbatlığın sorumlusu ise Donald Trump. Bu türlü bir ülkeden ABD seçimlerine baktığınızda, Trump dışındaki her aday bir umut ve talih demektir.
İran’ın eski Dışişleri Sözcüsü Hamid Istek Asfi, ABD seçimlerinin İran için büyük manalar taşımadığını söylese de Biden’ın başkanlığı ile ülkenin rahatlayabileceğini, en azından olumlu bir ruhsal hava yaratabileceğini savunuyor.
İranlı diplomat ve ABD ile nükleer müzakere heyeti içerisinde olan Hüseyin Museviyan ise Biden ile birlikte gerginliğin azalabileceğini ve bu bahtın kayda bedel olduğuna inanmakta. Elbette Museviyan’ı bu kanıya iten şey, süreksiz de olsa İran’ın rahat bir nefes alabileceğini düşünmesi.
İran içerisinden ABD seçimlerine baktığınızda, Trump ile birlikte felaketin artarak devam edeceği ve Biden’ın ise yalnızca süreksiz bir yol haritası olduğu görülüyor. Elbette burada ABD seçimleri sonrasında İran’dan hangi gözün Washington’a bakacağı da değerli. Zira İran, 18 Haziran 2021’de Cumhurbaşkanlığı seçimlerine gidecek. İran’da yeni kurulacak olan hükumet, ABD ile bağlantılarda belirleyici öge olacaktır.
BIDEN İKİNCİ TRUMP OLABİLİR
Biden’ın nükleer mutabakata dönme vaadini İran’daki tüm siyasi kümeler bir talih yahut umut olarak görmedi. Muhafazakarlar açısında İran konusunda fillerin ve eşeklerin birbirinden farkı yok. Mevzu İran olduğunda azamî güç kullanan fillere karşı, akıllı olmaya çalışan eşekler. Muhafazakarlarda şimdiden Biden takıntısı Trump’ı geride bırakmış durumda.
İranlılar Trump deneyimini uzun yıllar hafızalarından silemeyecektir. Son 10 yıl içerisinde İranlılar açısından Trump, Kasım Süleymani’nin mevt buyruğunu veren ve ülkeyi ağır ekonomik yaptırımlara mahkum eden bir isim.
Lakin İran’da ağır Trump deneyimine karşın Biden’ı daha tehlikeli bulan muhafazakar bir kesim bulunuyor. Kelam konusu bu kesim Biden ismini Museviyan üzere bir talih olarak değil, ikinci Trump tehdidi olarak görüyor. Artık ülkede Biden’ı süreksiz bir güzergah olarak görenlerin sesleri fazla çıkmıyor. Bunun bir nedeni ise Biden’ın İran hakkında Foreign Affairs’te yayımlanan son makalesi oldu.
Biden bu makalesinde her ne kadar nükleer muahedeye döneceğini belirtse de, İran konusunda Trump’tan daha akılcı davranacağını yazdı. Ayrıyeten nükleer muahedeye ait Trump’ın öne sürdüğü müzakere kurallarına işaret etmesi, İranlı muhafazakarları rahatsız etti. Muhafazakarlar için Biden, Trump’tan farklı ve yeni bir şey söylemiyor. O da İran’ın balistik füze faaliyetleri ve bölgedeki pozisyonuna işaret ederek, gerektiğinde askeri güç kullanılmasının masada olduğunu belirtiyor. Birebir vakitte Biden, İran’a karşı memleketler arası toplumu ikna etmede Trump’tan daha inandırıcı olabilir.
Keyhan gazetesinde ”Fil ve eşeğin eyer özlemi” başlığıyla yayımlanan bir yazıda ülke içerisindeki birtakım kümeler Biden’ın seçim kampanyasını yürüttükleri için eleştirilmiş ve Biden’ın ABD Lideri olmasının hiçbir şey değiştirmeyeceği belirtilmişti.
NÜKLEER MUTABAKATA DÖNÜŞ BEKLENMİYOR
İranlılar Biden’ın nükleer muahedeye geri döneceğine yahut Trump’ın seçilmesi halinde İran ile iki hafta içerisinde yeni bir mutabakat yapacağını inanmıyor. Trump’ın nükleer mutabakata verdiği ziyan düşünüldüğünde müzakere masasının tekrar kurulması sıkıntı bir ihtimal. Bunu İranlılar da biliyor. O nedenle İran, ABD seçimleri sonuçlanana kadar stratejik sabır siyasetine devam edecek görünüyor.
NTV