Ulusal güç ve maden siyaseti kapsamında en kıymetli politik ve stratejik maksatlarından birisinin daha çok yerli kaynak kullanarak Türkiye’yi dışa bağımlılıktan kurtarmak olduğunu belirten Dönmez, “Denizlerdeki hidrokarbon aramalarımıza son yıllarda yük verdik. 5-6 yıl evvel Barbaros Hayreddin Paşa Sismik Gemisiyle başladık. Daha sonra filomuza MTA’nın Oruç Reis sismik araştırma gemisi katıldı. Fatih, Yavuz ve bu yıl da Kanuni ismini verdiğimiz üçüncü derin deniz sondaj gemimizle filomuzu genişlettik. İki sismik araştırma gemimiz, üç de derin sondaj gemimizle teknik kapasitemizi artırdık. Sismik araştırma ve sondaj gemilerini almadan evvel TPAO, bu işleri memleketler arası yabancı ortaklarla yapıyordu. Biz istedik ki hem kendi insan kaynağımızla hem de kendi teknik imkanlarımızla bu işleri kendimiz yapar hale gelelim. Mahsusen petrol, doğalgaz, güç üzere çok stratejik emtialarda vakit zaman bu tip hizmetleri paranız olsa bile alamadığınız periyotlar olur. Birtakım diplomatik bariyerlerle karşılaşabiliyorsunuz. Şirketler size o servisi veremez hale gelebiliyor. O açıdan biz bunu mümkün mertebe millileştirelim istedik. Şu anda son aşama isabetli bir karar aldığımızı daha rahat ve daha net görüyoruz. Bugüne kadar hem Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bize vermiş olduğu yerlerde hem de kendi yerlerimizde keşif maksatlı altı sondaj yaptık. Yedincisi de şu anda adanın batısında devam ediyor. Sismik araştırma devri bitti. Keşif emelli sondaj sürecindeyiz. Ekonomik bir keşif yakaladığımızda o alanda üretim maksatlı farklı kuyular da açacağız. Sonrasında platformun yapılması ve boru hattıyla en yakın karaya nakli gerekiyor. Bunlar uzun vakit gerektiren işler. Biraz sabırlı olmayı gerektiriyor” diye konuştu.
“Oradaki çalışmalarımızı Libya ulusal petrol şirketiyle birlikte yapmayı planlıyoruz”
Geçtiğimiz yıl Kasım ayında Libya ile iki değerli muahede yaptıklarını anımsatan Dönmez, bunlardan birisinin güvenlikle ilgili meydanlarda iş birliği, oburunun de deniz salahiyet sahalarının hudutlarının belirlenmesine ait olduğunu söyledi.
Sürecin ulusal parlamentolardan geçtiğini, şu anda Birleşmiş Milletler’de tescille alakalı sürecin devam ettiğini bildiren Dönmez, “Bu arada Libya hükümetiyle çeşitli içtimalar yapıldı. Sayın Serrac buraya geldi. Sonrasında Dışişleri Bakanımız, Kaynak ve Maliye Bakanımız ve bizim Bakanlığımızdan bürokrat arkadaşlarımız geçtiğimiz günlerde bir ziyaret yaptı. Serrac Türkiye’ye geldiğinde, hem sayın Cumhurbaşkanımız hem sayın Serrac güç, petrol, doğal gaz konusunda iş birliğinin karşılıklı artırılması, geliştirilmesi konusunda bir iradenin olduğunu karşılıklı ilan etmişlerdi. Bu kapsamda Libya’da bu iş birliği nasıl geliştirilebilir, attırılabilir, ona bakıyoruz. Fakat şu anda Libya’da öncelikli mevzu ve gaye orada kalıcı bir barışın, huzurun sağlanması. Türkiye Petrolleri’nin 2000’li yıllara kadar giden süreçte Libya’da kimi faaliyetleri oldu. İki kıymetli petrol alanı var. Birisi Libya’nın güney ve batısına düşen Murzuk’taki petrol üretim meydanları. Bir de Sirte’de Libya’nın üretim alanları. Biz her iki tarafta da arama ve üretimle alakalı birtakım faaliyetler yürüttük. Bir kısmı arama safhasından sonra keşif olmadığı için sonlanmış. Bir kısmı üretime geçmiş. Ama 2011’de iç savaşın başlamasıyla birlikte faaliyetlerimize ara verdik. Biz oradaki çalışmalarımızı Libya ulusal petrol şirketiyle birlikte yapmayı planlıyoruz. Geçmişte de bu halde ilerlemiş. Bu arada birlikte hareket edebileceğimiz milletlerarası petrol şirketleri de olabilir. Onu vakit gösterecek” diye konuştu.
Oradaki petrol ve doğal kaynaklarının Libya halkının refahı ve kalkınması için olduğunu lisana getiren Dönmez, “Biz orada kazan-kazan formülüne dayalı daha evvel de olduğu üzere alanlarda iştirak yapmayı planlıyoruz. Onlardan da sıcak bir yaklaşım laf konusu. Yalnızca petrol değil elektrik alt yapısıyla alakalı şahsi şirketlerimizin üstlendiği büyük girişimler de var. Faaliyete geçecek iki büyük santral var. Bu da bilhassa Trablus ve etrafının elektrik arz güvenliği konusundaki sıkıntıları büyük orantıda çözecek iki girişim. Bunların da yüklenicisi iki şahsi firmamız. Libya’da iç savaştan evvel de gerek altyapı gerekse üst yapı da önemli manada müteahhitlerimizin aldığı girişimler vardı. O coğrafyayı hem çalışanımız hem iş kişilerimiz yakinen biliyor. Tecrübe edinilmiş sahalar” biçiminde konuştu.
“Karadeniz’e birinci kez kendi ulusal sondaj gemimizle bu operasyonu yapacağız”
Dönmez, Karadeniz’de en çok deniz salahiyet sahasına sahip memleketin kıyı uzunluğu münasebetiyle Türkiye olduğunu anlattı. Karadeniz’deki problemlerin çok evvelce çözüldüğü için Akdeniz’deki üzere tartışmalı bir ortamın olmadığını kaydeden Dönmez, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Türkiye Petrolleri, Karadeniz’de daha evvel milletlerarası ortaklarıyla birlikte yaklaşık 5-6 tane derin deniz sondajı, 10 tane de sığ deniz sondajı yaptı. Türkiye Petrolleri’nin kendi sondajıyla Akçakoca’da bir doğalgaz keşfi oldu. Rezerv yakaladılar. Üretim de yapılıyor. Garp Karadeniz tarafında bu türlü bir keşfimiz ve üretimimiz var. Karadeniz’den o açıdan biraz daha ümitliyiz. Karadeniz’e birinci kere kendi ulusal sondaj gemimizle bu operasyonu yapacağız. Zonguldak açıklarında planlıyoruz. Tuna-1 ismini verdiğimiz lokasyonda. Fatih’in şu anda Trabzon Limanında kule dikim süreçleri tamamlandı. Temmuz ayının birinci yarısında oradaki birinci operasyona başlamış olacağız. Türkiye Petrolleri’ndeki bilirkişiler meydandan elde edilen sismik olguların umut var olduğunu söylüyorlar. Karadeniz’de Romanya’da mesela birtakım keşifler oldu bize yakın meydanlarda. Bulgaristan’da bu tip sismik araştırmalar devam ediyor. Ukrayna tarafında kimi çalışmalar var.”
“Bu sene Türkiye Petrolleri günlük yurt içi üretimde 53 bin varil seviyesine ulaştı”
Geçtiğimiz yıl yaklaşık 120 tane hem keşif hem de üretim emelli kuyu açtıklarını aktaran Dönmez, “Bunlar Türkiye Petrolleri tarihinde rekor seviyedeki kuyularımız. Bu sene de içinden geçtiğimiz sürece karşın şu ana kadar 44 kuyu açtık. Yeni keşiflerimiz de oluyor. Bu sene Türkiye Petrolleri günlük yurt içi üretimde 53 bin varil seviyesine ulaştı. Yurt dışındaki iştiraklerle birlikte Türkiye Petrolleri’nin günlük üretimi 150 bin varile ulaşmış oldu. Şahsi kesimin 10-12 bin varillik üretimiyle birlikte yekun 65 bin varillik yurt içi üretim ortalamamız mevcut. Türkiye gereksiniminin yüzde 5-6’sına denk geliyor. Son yıllarda kayaçların içerisine sıkışmış gaz yahut petrolü nasıl çıkartırız bunun teknolojik araştırmaları içindeyiz. Güneydoğu’da petrol var lakin ağır ve sıkışmış bir petrolden bahsediyoruz. Diyarbakır, Adıyaman, Batman. Buralar yıllardır keşif yaptığımız, üretim yaptığımız alanlar. Körfez memleketleriyle karşılaştırıldığında, alanlarımızda görece maliyeti daha yüksek operasyonlardan bahsediyoruz. Petrol üretiminde yeni teknolojileri kullanıyoruz” tabirlerini kullandı.
“Elektrik kesimine yapılan yatırımın meblağı 100 milyar dolara ulaştı”
Dönmez, yerli ve yenilenebilir güce ait şu değerlendirmelerde bulundu:
“Daha çok yerli, daha çok yenilenebilir derken yalnızca doğal kaynaklarda değil elektrik tarafında da mümkün mertebe yerli kaynakları daha fazla kullanma gayemiz var. Yıllık ortalama 40 milyar dolar civarında bir güç ithalatımız var. Bunu azaltmamız lazım. Bu yüzden petrol arıyoruz, gaz arıyoruz, kömürlerimizi daha fazla iktisada kazandırmak için uğraş sarf ediyoruz. Güçte bağımsızlığın güçlü Türkiye olmanın en büyük ögelerinden birisi olduğunu düşünüyoruz ve tüm ekibimizi de o formda motive etmeye çalışıyoruz. Mahsusen hidrolik kaynaklar açısından memleketimiz varlıklı bir potansiyele sahip. AK Parti hükümetleri periyodunda, son 18 yılda piyasanın bağımsızlaşmasıyla birlikte yerli ve yabancı yatırımcı Türkiye’ye güvendi, geleceğine güvendi, hukukuna güvendi ve burada yatırım yaptı. Son 18 yılda gerek üretim tesisleri, gerekse iletim-dağıtım tarafında elektrik bölümüne yapılan yatırımın meblağı 100 milyar dolara ulaştı. Bunun büyük bir kısmı kişisel kol eliyle yapıldı. Bunun da meyvelerini almaya başladık. Geçtiğimiz yıl yerli ve yenilenebilir kaynakların elektrik üretimindeki hakkını yüzde 62’yle kapatmıştık. Bir evvelki yıl yüzde 51’ler seviyesindeydi. 10 puan daha yükseltmiş olduk. Bu seneni birinci 5 ayında yerli ve yenilenebilir elektriğin üretimdeki hissesi yüzde 66’lar seviyesine geldi. Her 1 puanlık yerli ve yenilenebilir kaynaklardan üretimimizin yaklaşık 100 milyon dolarlık cari açığımıza olumlu eği olduğunu görüyoruz. Başka türlü bunları gaz yahut kömür yoluyla ikame etmek zorunda kalacaktık. 24 Mayıs’ta günlük üretimde yüzde 90’a ulaşarak kıymetli bir muvaffakiyete imza attık. Alt kırılımlarına baktığımızda yerli kömürde yüzde 16,5, rüzgârda yüzde 14,5, jeotermalde yüzde 5,3, hidrolikte yüzde 43,7, güneşte yüzde 7, biyokütle ve başkalarıyla birlikte yüzde 90’lık hissesi görebiliyoruz. Hidrolikte Avrupa’da kurucu güç açısından 2., jeotermalde birinciyiz. Lisanssız üretimde de son periyotta önemli bir gelişim gösterdik. Şu anda lisanssız da 6 bin megavatları geçmiş durumdayız ve bu son iki-üç yılda gerçekleşti.”
“2020 maksadımız 45 ton”
Türkiye’de 2002’den evvel altın üretiminin çabucak hemen yok üzere olduğunu, 2000’li yılların başı itibariyle altın arama ruhsatlarının hem kamu hem kişisel kola açıldığını ve burada üretim artışlarının başladığını lisana getiren Dönmez, “2001, 2002’den itibaren, yıllar içinde 33 ton üretime kadar geldik. 2019’da 38 ton üretim gerçekleştirdik. 2020 maksadımız 45 ton. Pandemi binaenaleyh bir ölçü üretimde kayıplar, azalmalar var lakin 2. yarıyılda kesim o açığı telafi edecek biçimde çalışmalarını sürdürüyor. Geçen yılki üretimin karşılığı yaklaşık 2 milyar dolar civarıydı. Üretmeseydik bunu da ithal edecektik. Son yıllar ortalamasına baktığımızda 130-150 ton civarında altın tüketimimiz var. Yurt dışında ithal edilen altına yaklaşık 7-8 milyar dolar ödüyoruz. Altın üretiminde gayemiz bunu üçlü hanelere getirmek en kısa müddette. Ama altında yatırım devri çok meşakkatli ve uzun. Bir sahanın keşfiyle birlikte üretime geçmesi için en az 5-6, velev 8-10 yıla gereksinim oluyor. Yatırım meblağları da çok yüksek bu tip tesisleri yapmak için. En az 100 milyon dolarlık yatırımdan bahsediyoruz. Mekanına nazaran 1 milyar dolara kadar çıkabilen bir yatırım fiyatı kelam konusu. Tenör dediğimiz nispet değerli. Yani hangi alanda ne kadar altın var. Piyasada altının kıymeti arttıkça da bu tenör bedelleri tahminen 0,5 grama kadar ekonomik olabilecek. Bazen altının bedeli düşüyor. O vakit o meydanlar ekonomik olmaktan çıkıyor ve üretim durduruluyor. Bu daha çok fiyat ve maliyet ilgisi. Altını yalnızca vatandaşlarımız değil, dünyadaki merkez bankaları da adeta bir rezerv para üzere stoklarında tutma eğilimindeler. Türkiye’de 6 bin 500 ton civarında bir potansiyelimiz var. Lakin bunun bin 500 tonu rezerv olarak elimizde duruyor” dedi.
Dönmez, Akkuyu Nüklere Nükleer Güç Santrali’ne ait, “Akkuyu’nun temelini 2 yıl evvel sayın Cumhurbaşkanımız ve sayın Putin birlikte atmışlardı. Türkiye’nin asırlık girişimlerinden birisi bu vesileyle gerçeğe dönüşecek. Çalışmalar devam ediyor. Pandemi periyodunda yurt dışından birtakım eksperlerin geliş-gidişinde izolasyon, tecrit ve karantinayla alakalı birtakım yavaşlamalar oldu ancak onları da en kısa vadede aştık. Şu anda tam kapasite alanda çalışma devam ediyor. Dört ünite, her biri 1200 megavat. Bittiğinde 4800 megavatlık bir nükleer güç santralimiz olacak. Şu anda bir numara ünitenin sızdırmazlık kabı montajı devam ediyor. 2. ünitenin temeli atıldı. Lisanslama çalışmaları tamamlandı. Bir taraftan da üçüncü ve dördüncü üniteyle ilgili lisanslama ve inşaat öncesi hazırlıklar tekrar devam ediyor. 2023’te inşallah birinci üniteyi devreye almayı planlıyoruz. Santral tam kapasite devreye girdiğinde bugünkü elektrik tüketiminin yaklaşık yüzde 8-10’unu karşılayacak” sözlerini kullandı.
NTV
