İstanbul’da tarihi yapılardaki hareketler Kandilli’den takip ediliyor. Proje kapsamında Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi, Süleymaniye Camii, Sultanahmet Camii, Fatih Camii ve Mihrimah Sultan Camii’ne sensörler yerleştirildi. Yapılardaki yapısal hareketlilik Boğaziçi Üniversitesi (BOUN) Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü, Sarsıntı Mühendisliği Ana Bilim Kolu’nun, Kandilli’de bulunan Yapı Sıhhati İzleme Laboratuvarı’nda anbean izleniyor. Mescitlerin makul noktalarına yerleştirilen sensörler ile, 7 gün 24 saat boyunca datalar kaydediliyor. Böylelikle yapıların rastgele bir sarsıntıda gösterdikleri zelzele davranışları takip ve tahlil edilebiliyor. Ayrıyeten özel yapılar olan Ayasofya Cami’nin ve Maltepe Cami’nin minareleri de sensörler ile takip ediliyor.
Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü, Sarsıntı Mühendisliği Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Eser Çaktı, “Ayasofya’da Eylül ayında gözle görülür bir etkilenme olmadı lakin nümerik olarak çok az bir şey, farklılaşma var. Gözle görülür bir hasar değil fakat mühendislik açısından baktığımız için bizim aklımızda yer eden bir durum. Bundan sonraki zelzelelerde, Ayasofya’ya biraz daha dikkatle bakarız” dedi.
DATALARI KAYDEDEREK YAPILARI İZLİYORLAR
Prof. Dr. Eser Çaktı, yapı izlemelerle ilgili olarak şunları söyledi: “Yapı izleme bir binanın mühendislik yapısı olabilir, eski yapı olabilir, rastgele bir fizikî ünite yahut varlık olabilir, bu yapının aşikâr noktalarına titreşime hassas aşikâr sensörler yerleştirmek ve bu noktalardan daima olarak veriyi kaydetmek, bir yerde biriktirmek, tahlil etmek ve tahlil çerçevesinde o yapının zelzele davranışını, yoksa öbür bir kaynağa karşı yansısını incelemek ve buradan o binanın yapısal özellikleri hakkında bilgi edinmek demek. Bunun dışında doğal yapı sıhhati izleme epey geniş bir kavram. Biz evvelden beri, noktasal titreşim ölçümleri ile başladık. Ancak yapı sıhhati geniş olduğu için materyalin sıhhatini da izleyebiliyoruz, binanın 3 boyutlu geometrisini periyodik halde ölçümleri tekrarlayarak, lazer taranma metoduyla izleyebiliyoruz. Ve birçok farklı prosedürü birbiriyle birleştirip, birlikte yorumlayarak o binanın içinde bulunduğu durum hakkında kimi bilgiler elde ediyoruz, yorumlar yapıyoruz, öngörülerde bulunuyoruz”
BEŞ BÜYÜK CAMİ VE İKİ MİNARE İZLENİYOR
İzledikleri yapılar ortasında en büyük kümesi tarihi yapıların oluşturduğunu lisana getiren Prof. Dr. Çaktı, “Beş büyük camiyi izliyoruz. Bunlar Ayasofya, Süleymaniye, Fatih, Mihrimah Sultan ve Sultanahmet Mescitleri. Onun dışında iki tane minare izliyoruz. Ayasofya’nın minarelerinden birini ve daha çağdaş bir yapı olan, Maltepe Caminin minarelerinden birini izliyoruz. Minareler çok özel yapılar olduğu için ve uzun müddettir de çalıştığımız bir husus olduğu için, davranışlarını izliyoruz. Büyük yapıların hem tarihi özellikleri var, hem kültürel özellikleri var. Dini bakımdan çok değerliler ve kültürümüz için, dünya kültürü için çok değerliler. Her tarafıyla çok da kompleks yapılar. Yani yapılış sistemi, inşa metodu, gereç özellikleri olarak bunların davranışlarını bilmemiz, anlamamız kıymetli ki bu binalarla ilgili bir şeyler söyleyebilelim” dedi.
EN ESKİ YAPI İZLEME SİSTEMLERİNDEN BİRİ
Tarihi yapıların sensörler aracılığı ile nasıl izlendiğini ise Prof. Dr. Çaktı şöyle anlattı: “Bir yapı düşünün, bu yapının aşikâr noktalarına mühendislik olarak o yapının davranışı hakkında bilgileri optimum halde sağlayacak, değer arz eden noktalara koyuyoruz. Aşikâr noktalara sarsıntı sensörleri yerleştiriliyor. Bu sensörler bulundukları noktanın titreşimlerini daima hissediyorlar ve içinde bulunduğumuz bu laboratuvara iletiyorlar. Bu gelen bilgi burada biriktiriliyor, tahlil ediliyor. Bir sarsıntı sırasında izlediğimiz yapısal parametreler ayrıştırılıyor ve zelzele bazında davranış özelliklerini anlayabiliyoruz. Ayasofya bunlardan en eskisi. 1990 ya da 1991’de yanılmıyorsam birinci sefer sistem kuruldu ve muhtemelen dünyadaki en eski yapı izleme sistemlerinden biri. Türkiye’deki birinci olduğu kesin. Natürel her biri, birbirinden farklı davranıyor bir sefer. Emsal yapısal nizama sahip olsa da birbirlerinden farklı davranıyorlar. Bunun çeşitli sebepleri olabiliyor. Yaşları, binaların geçirdiği sarsıntılar, zelzelelerde aldığı hasarlar ve gördükleri tamirler var. Bunları günümüzdeki betonarme yapılar üzere düşünmemek lazım. Betonarme yapılar tasarlanıyor ve homojen bir halde üretiliyor. Bunlar o denli değiller. Bunların farkı yapısal elemanlarında, farklı materyaller ve metotlar kullanılıyor. Yıllar içinde de yaşlanmaya ve çevresel tesirlere bağlı olarak değişikliğe veyahut hasarlara uğrayabiliyor.”
“BİR AYAĞI, BAŞKALARINA NAZARAN DAHA FAZLA TİTREŞİYOR “
Prof. Dr. Çaktı, “Mesela Mihrimah Sultan ve Fatih Camii, Ayasofya’nın yer şartlarına nazaran, şartların daha makus olduğu yerlerde. Bu şartların o binalar üzerinde yarattığı birtakım tesirler var. Bu binalar için bazen iyi, bazen makus. Yapısal bütünlük müdahalelerle vakit içinde değişikliğe uğradığı için, olağanda daha simetrik olarak beklediğiniz bir davranış, farklılaşabiliyor. Mesela Ayasofya’nın aşikâr bir ayağının başkalarına nazaran daha fazla titreştiğini ve bu titreşimin de üst düzeylere iletildiğini biliyoruz. Kaydettiğimiz sarsıntılar kapsamında konuşabilirim, şu ana kadar incelemesini yaptığımız sarsıntılarda, Ayasofya’nın bu durumdan bilhassa negatif etkilendiğini, hasar aldığını gösteren bir bilgi elimizde yok. Yalnızca Eylül ayında olan zelzelede bir ölçü etkilenme görüyoruz lakin bu bizim bilgilerden elde ettiğimiz, gözle görülmeyen şeyler. Doğal bu ne biçimde ileriye taşınır? Taşınır mı? O detaylı bir biçimde bakmamız gereken bir mevzu.” diye konuştu.
“AYASOFYA’DA UFAK BİR ETKİLENME OLDU”
Şu ana kadar elde ettikleri datalar doğrultusunda, bu beş tarihi yapıda meydana gelen etkilenmelerden bahseden Prof. Dr. Çaktı, şunları söyledi: “Sultanahmet Mescidi için söyleyebileceğim, bizim için şöyle bir güzelliği ve değeri var. 2015 Ocak ayında, hipodromda bir hücum oldu. Bombalı bir akındı, bu bizim için bir titreşim kaynağı ve Sultanahmet’teki sistem tarafından kaydedildi. Muhtemelen bir patlama sırasında bu boyutta bir yapının, patlamaya ne biçimde reaksiyon verdiğiyle ilgili dünyadaki birinci kayıt tahminen de. Bizim için enteresandı, binaya bir şey olmadı lakin bizim için öğretici oldu. Mihrimah Sultan ise hassas bir yapı. Tarih boyunca sarsıntılardan etkileniyor. 2014 yılındaki Gökçeada sarsıntısı biraz etkiledi. Ona biraz daha itina gösterilmesi yerinde olur. Vakıfların bu bahiste çalışmalar yaptığını biliyorum. Bu datalar bize geliyor, nispeten büyük sarsıntılarda bunlara yakından bakıyoruz, izliyoruz. Bizi rahatsız eden, bilgi vermek durumunda hissettiğimiz birtakım çıkarımlarımız olursa, bunu bir rapor kapsamında bu yapıdan sorumlu olan kuruma yolluyoruz natürel. Bunu 2014’te Mihrimah Sultan için yapmıştık, keza Silivri sarsıntısından sonra da kelamlı olarak bildirdik. Biraz etkilenme vardı. Sonrasında da kimi planlamalar yapıldı vakıflar tarafından lakin şu an çalışmalar hangi etapta bilmiyoruz. Ayasofya’da Eylül ayında gözle görülür bir etkilenme olmadı lakin nümerik olarak çok az bir şey, farklılaşma var. Gözle görülür bir hasar değil fakat mühendislik açısından baktığımız için bizim aklımızda yer eden bir durum. Bundan sonraki zelzelelerde, Ayasofya’ya biraz daha dikkatle bakarız. Mesela Gökçeada sarsıntısı sırasında Ayasofya’da bu türlü bir etkilenme görmemiştik, Eylül ayında gördük”
Abone Ol
NTV
