Özbekistan Devlet Lideri Ş. Mirziyoyev Özbekistan‘ın salgınla ilgili aldığı tedbirlere ait açıklama yapan Taşkent Valiliği, koronavirüs salgınının başladığı birinci günlerden itibaren başka ülkelerden farklı olarak ülkede Nevruz üzere toplu merasimlerin askıya alındığını ve okulların tatil edildiğini söyledi. Öteki ülkelerle olan hava ve kara yolları kapatıldı, demir yolları durduruldu. Özbekistan Devlet Lideri Ş. Mirziyoyev, salgının başlangıcıyla birlikte vatandaşların ömür şartlarını iyileştirmeye ve ekonomik istikrarı sağlamaya yönelik toplam 14 unsurluk kararı yürürlüğe koydu.
Salgının tüm dünyada yayılmaya başlamasıyla birlikte Özbekistan hükümetinin başarılı çabası bölge ülkelere kıyasla hayli az kayıp yaşanmasını sağladı. Salgının yayılma suratı düşürüldükten sonra başlatılan olağanlaşmanın akabinde son periyotta tekrar bir yükseliş yaşanmaya başladı. Yeni hadise oranlarının artması hükümeti erken önlemler almaya yöneltti. Özbekistan hükümeti, olayların yoğunluk kazanması beklenmeden erken müdahaleyle ülkedeki salgının suratını tekrar denetim altına aldı.
Özbekistan hükümeti tarafından tahsis edilen mali kaynaklar; sıhhat sistemi potansiyelinin pekiştirilmesi, ferdi korunma araç gereçleri ile başka tıbbi teçhizatlar için harcandı.
Krize karşı alınan mali tedbirler çerçevesinde Maliye Bakanlığı nezdinde 10 trilyon somluk (1 milyar ABD doları) fon oluşturuldu. Günümüzde kelam konusu fondan 520 milyon ABD doları harcanmış durumda. Ayrıyeten koronavirüs salgınının yayılmasını önlemek maksadıyla 74 milyon dolar, ek yatırım projelerinin desteklenmesi için 170 milyon dolar, vatandaşların toplumsal korunması için 62 milyon dolar, ekonomiyi desteklemek için de 210 milyon dolar ayrıldı. Erken alınan tedbirlerden 500 binden fazla işletme ve 8 milyon vatandaş yararlandı.
Hali hazırda Özbekistan’da bölge ülkelere göre iyileşme sayısı yüksek, hadise sayısı ise nispeten taban düzeylerde bulunuyor. Özbekistan’da olay sayısı her yüz bin kişi başına 35 ile sonuncu sırada yer alırken bu sayı Rusya’da 484’e, Belarus’ta 681’e, Kazakistan’da 291’e, Kırgızistan’da 143’e ve Ermenistan’da 1.024’e ulaşıyor. 34 milyon nüfusa sahip Özbekistan’da hadise sayısı, nüfusu 18 milyon 500 bin kişi olan Kazakistan’a oranla 5 kat daha az.
Ülkede koronavirüs enfeksiyonundan vefat oranı yüzde 0,4 ile epey düşük seyrediyor. Bu da Kırgızistan ve Kazakistan üzere komşu ülkelerden 2-3 kat daha az manasına geliyor. Rusya’da bu oran %1,5, ABD’de %4, Brezilya’da %3 ve Hindistan’da %3 düzeylerinde seyrediyor.
ÖZBEKİSTAN BUNU NASIL BAŞARDI?
Özbekistan’da koronavirüsle hastalanan vatandaşları tespit etme ve onlara gereken takviyesi sağlamak büsbütün devletin sorumluluğunda. Koronavirüsle uğraşa toplam 1.7 milyar dolar tahsis edildi. Bir hasta için harcanan ortalama meblağ 3 bin 200 dolar, ağır bakımda tedavi görenler için ise 6 bin 300 dolar bütçe ayrılmış durumda. Fair Health’e nazaran ABD’de koronavirüs hastalarına sigortası yoksa 73,3 bin dolar, sigortası varsa 38 bin dolar harcanıyor.
Covid-19 sürecinde Özbekistan hükümeti, sıhhat çalışanları için 878 bin adet tulum tedarik ederken Taşkent kentinde bulunan toplam 4637 yataklı 16 sıhhat ocağının 3580 yatağını Covid-19 hastalarına tahsis etti. Vilayetlerde ise toplam 3367 yataklı 22 hastane koronavirüs hastaları için ayrıldı. Salgın sürecinde ayrıyeten 7130 adet yedek yatak devreye alınırken, Taşkent’te hizmete açılan yeni bulaşıcı hastalıklar hastanesinde yaklaşık 2.000 hastayı tedavi etme imkanı sağlandı. Tekrar ülke geneline yayılan toplam 10 bin yatak kapasitesine sahip karantina merkezlerinde de sıhhat hizmetleri sürdürülüyor.
IKTISADA VERİLEN DAYANAKLA POTANSİYEL KORUNDU
Özbekistan hükümeti ekonomiyi desteklemek üzere birinci evvel gelir vergisini sıfıra indirdi. Bilhassa pandemi mağdurlarına yönelik sıhhat ve gümrük ödemelerinde ertelemeye gidildi. Küçük ve orta ölçekli işletmeleri desteklendi. Teşebbüsçüler, arazi ve mülk vergisinden muaf tutuldu.
Bu devirde işletmelerin %60’ı hizmet alanında, %77’isi üretim alanında istihdamı korudu. Mayıs ayının ortalarından itibaren evreli olarak küçük ve orta ölçekli işletmelerin hasarının önüne geçildi.
Mevcut işletmeleri geliştirme ve yenilerini kurma yoluyla 3 ayda 374 bin vatandaşa istihdam sağlandı. 33 bin dar gelirli aileye para dayanağı, 27 bin işsiz vatandaşa 10 milyar som (1 milyon ABD doları) meblağında maddi yardım yapıldı.
Milletlerarası kurumların bilgilerine nazaran dünyanın tüm ülkesinde ekonomik büyüme yavaşlamış durumda. Özbekistan’da ise büyüme korunuyor. Dünya Bankası’nın Nisan ayındaki bilgilerine nazaran Özbekistan’da ekonomik büyüme yıl boyunca %1,6, Mayıs ayındaki bilgilerine nazaran de yüzde 1.5 olabilir.
Özetle, SEİR araştırmaları sonucuna nazaran salgın devrinde ülkede alınan önlemler sayesinde Özbekistan’da yalnızca bir ay dışında ekonomik kriz gözlemlenmedi. Ülkede kısıtlamaları esnetme ve hayatı tekrar canlandırma süreci dinamik olarak yükseliyor.
DIŞ TİCARETTE DE GÜCÜNÜ ARTTIRIYOR
Özbekistan’da dış ticaret münasebetlerinin kurulması ve geliştirilmesi büyük değer taşıyor. Ülke, genel manada demokratik değişimlerin yanı sıra ekonomik muhtaçlıkları ve talepleri karşılayan bir statüye sahip. Bu noktada Özbekistan’la ortak bağlantı kuran ülkelerin başında büyük iktisada sahip Amerika Birleşik Devletleri geliyor. Yapılan iş birliği çerçevesinde ikili ilgilerin ne düzeyde olduğu sayılara yansıyor. 2019 yılında iki ülke ortasındaki ticaret hacmi 2018 yılına göre %44, ithalat hacmi ise %49.9 oranında artış göstermiş durumda.
NTV
