Eski Ulusal Eğitim Bakanı, Köy Enstitüleri’nin kurucusu ve öğretmen Hasan Ali Yücel’in oğlu, Canan Yücel Eronat’ın ikiz kardeşi ve ressam Su Yücel’in babası Can Yücel, 21 Ağustos 1926’da İstanbul’da dünyaya geldi. Mevlanakapı Tekkesi müridlerinden telgraf nazırı Ali Istek Beyin torunu olan ve birinci şiirini 10 yaşında kaleme alan Can Yücel, ironik istikameti ağır basan şiirlerinde, halk ağzına, halk türkülerinin deyişlerine ve argo kelamlara de yer verdiği için zahmetli vakitler geçirdi.
YALIN LISANIYLA DİKKAT ÇEKTİ
Şairin ilham kaynağı ve şiirlerinin bahisleri tabiat, beşerler, hadiseler, kavramlar, heyecanlar, duyumlar ve hisler üzerine şekillendi. Yücel, taşlama ve toplumsal hassaslığın ağır bastığı şiirlerinde kullandığı yalın lisanı ve buluşlarıyla edebiyatseverlerin dikkatini çekti.
CAMBRIDGE’DE EĞİTİM ALDI
Usta şair, Ankara Üniversitesi Lisan ve Tarih Coğrafya Fakültesi Klasik Filoloji Bölümü’ndeki eğitiminin akabinde İngiltere’de Cambridge Üniversitesi’nde Latince ve Yunanca eğitimi aldı.
SPİKERLİK VE ÇEVİRMENLİK YAPTI
Yücel, Londra’da BBC Radyo’nun Türkçe kısmında spikerlik yaptı ve çeşitli elçiliklerde çevirmenlik misyonu üstlendi.
BODRUM’DA TURİST REHBERİ OLARAK ÇALIŞTI
Askerliğini Kore’de tamamlayan ve Güler Hanım ile 1956’da evlenen Can Yücel’in bu evlilikten kızları Hoş ve Su ile oğlu Hasan dünyaya geldi. Türkiye’ye 1958’de dönen Yücel, bir mühlet Bodrum’da turist rehberi olarak çalıştıktan sonra bağımsız tercüman ve şair olarak ömrünü İstanbul’da sürdürdü.
FARKLI BIÇIMIYLE BEĞENİ KAZANDI
Birinci şiirlerini, 1950’de yayımlanan ‘Yazma kitabında toplayan Yücel, 1945-1965’te Yenilikler, Bir arada, Seçilmiş Öyküler, Dost, Toplumsal Adalet, Şiir Sanatı, Periyot, Tarafa, Ant, İmece, Papirus isimli mecmualarda yazdı.
Usta şairin, 1962’de İngiltere’deyken, 1709 yılından kalma, Latin harfleriyle taş baskısı olarak basılmış bir Türkçe dilbilgisi kitabı bulması geniş yankı uyandırdı.
1965’ten sonra siyasal bahislerde da yapıtlara imza atan Yücel, Yeni Mecmua, Birikim, Sanat Emeği, Yazko Edebiyat ve Yeni Düşün mecmualarında yayımladığı şiir, yazı ve çeviri şiirleriyle tanındı.
SEVDİĞİ İNSANLARI TANIM ETTİĞİ ŞİİRLER
Can Yücel, birçoklarında sevdiği insanları tanım ettiği şiirlerinde eşine, çocuklarına, torunlarına ve babasına olan sevgisini yansıttı. Maaile isimli bir yapıtı de bulunan Yücel’in, Küçük Kızım Su’ya, Güzel’e, Yeni Hasan’a Yolluk, Hayatta Ben En Çok Babamı Sevdim isimli şiirleri, ailesine yazdığı şiirler ortasında yer aldı.
“BİR İHTİMAL DAHA VAR O DA ÖLMEK Mİ DERSİN”
Lorca, Shakespeare, Brecht’in oyunlarını da çeviren şair Yücel, Shakespeare’in Olmak ya da olmamak manasındaki To be or not to be cümlesini, “Bir ihtimal daha var, o da ölmek mi dersin” formunda Türkçeleştirmesiyle de dikkati çekti.
15 YIL MAHPUSA MAHKUM OLDU
Che Guevara ve evvelki Çin Komünist Partisi Lideri Mao Zedong’dan çeviriler yaptığı gerekçesiyle 12 Mart 1971’de 15 yıl mahpusa mahkum olan Yücel, 1974’deki genel afla dışarı çıktı. Dışarı çıkışının akabinde mahpusta yazdığı Bir Politiğin Şiirleri isimli kitabını yayımladı.
SÜLEYMAN DEMİREL’E HAKARETTEN CEZA
Can Yücel’in 12 Eylül 1980 sonrasında kaleme aldığı Rengahenk isimli kitabı, müstehcen olduğu savıyla toplatıldı. 1998’de devrin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e hakaret ettiği gerekçesiyle Ankara 14. Asliye Ceza Duruşması’nda yargılanan Yücel, bir yıl iki ay mahpus cezasına mahkum edilirken, Yargıtay 9. Ceza Dairesi bu kararı, cezanın ertelenmesi gerektiği görüşüyle bozdu.
DÜNYA ŞAİRLERİNİN ÇEVİRİLERİNİ KİTAPTA TOPLADI
Kendine has samimi ve yalın lisanı, muhalif bakış açısı, derin mizah hissiyle kaleme aldığı yapıtlarıyla Türk edebiyatının özgün şairleri ortasındaki yerini alan Yücel, ünlü dünya şairlerinden çevirdiği şiirleri bir ortaya getirdiği Her Uzunluktan isimli yapıtını 1959’da yayımladı.
Yücel, yapıtlarını Yazma, Sevgi DuvarI, Bir Siyasalın Şiirleri, Mevt ve Oğlum, Şiir Alayı, Rengahenk, Gökyokuş, Canfeda, Çok bi Çocuk, Kısadevre ve Kuzgunun Yavrusu isimli kitaplarda topladı.
“İNSANLAR KAİNAT ISMINE YAZARLAR”
Zeynep Oral’ın Kelamdan Kelama kitabında yayınladığı Can Yücel röportajında, Yücel şiir hakkında fikirlerini şöyle söz ediyor:
“Şiir gürültüden müziğe geçmektir. Şiir kozmosun -bak kainatın demiyorum- içinde büyük seslerin, molekül ve atomlardan başlayan bütünlüğü, bu bütünlüğün müziğidir. Şairin misyonu bu musikiyi kurmaktır. Kozmostan aşağı şiir yazılmaz. Üst tarafı minördür… Olağanüstü o ki, beşerler kendi isimlerine değil, kainat ismine müellifler. Bütünselliğin dışında şiir yoktur. Hayat ve mevt de bütündür. Şiir bu bütünden çıkan büyük çılgınlıktır.”
“KENDİMİ BİLDİM BİLELİ BIR ARADA GİDERDİK”
Nebil Özgentürk’ün hazırladığı Bir Yudum İnsan belgeselinde ikiz kardeşi Canan Yücel Eronat ise bir anne karnında iki minik yavrunun bir dünyayı paylaşmasını dayanılmaz bir tesadüf olarak tanımlayarak, “Kardeşlik, paylaşmak, kucaklaşmak oradan başlıyor. Tesadüflerin en hoşu bence. Daha sonra kendimi bildim bileli bir arada giderdik. Hatta erkek kardeş olduğu için müdafaa ve himaye vazifesiyle yüklüydü bana karşı” yorumunda bulunuyor.
“DAHA ÂLÂ ANLAŞILDI”
Geçtiğimiz yıllarda Buca Belediyesi’nin Babalar ve Kızları söyleşisine katılan Can Yücel’in kızı Hoş Yücel, “Babam yaşarken de seviliyordu, artık daha çok sevilme nedeni daha iyi anlaşılması” tabirlerini kullanıyor.
“AİLESİ ÇOK ÖNEMLİYDİ”
Babasının kendilerine de aşıladığı deniz tutkusunu, yaptığı mükemmel yemekleri ve ailesine olan sevgisini aktaran Hoş Yücel, “Babam için ailesi çok kıymetliydi. Bizlerle olan sevgi dolu hayatını şiirlerine de yansıttı. ‘Küçük Kızım Su’ya’, ‘Güzel’e’, ‘Yeni Hasan’a Yolluk’, ‘Hayatta Ben En Çok Babamı Sevdim’ bu sevgi şiirlerinden kimileri. Yokluğuna alışmak çok güç, hasreti hiç dinmiyor” kelamlarıyla hasretini lisana getiriyor.
“GÜNEBAKAN ÇİÇEKLERİYLE UĞURLANDI”
İstanbul’da Kuzguncuk’ta yaşayan ve ömrünün son devirlerinde Muğla’nın Datça ilçesine yerleşen usta şair, İzmir’de Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde bademcik kanseri tedavisi görürken 12 Ağustos 1999’da, 73 yaşında hayata gözlerini yumdu. Can Yücel en sevdiği günebakan çiçekleriyle uğurlanarak Datça’da toprağa verildi.
KONUTU MÜZE HALİNE GETİRİLDİ
Şairin vefatından sonra Datça Belediyesi ve ailesi tarafından, anısına edebiyat ve kültür-sanat şenlikleri düzenlenirken, Datça’daki meskeni müze haline getirildi.
NTV