İran’da muaf döviz piyasasını takip eden “Bonbast.com”a nazaran, serbest piyasada doların satış kuru 19 bin 80 tümene kadar çıktı.
Euronun 21 bin 325 tümene kadar yükseldiği memlekette, 1 Türk lirası ise 2 bin 785 tümenden süreç görüyor.
İran’da 1 ABD doları, ocak ayında 13 bin 350 tümen civarında süreç görüyordu. Buna nazaran, İran’ın para ünitesi yıl başından bu yana dolar önünde yüzde 42 kıymet kaybetti.
ABD’nin nükleer mutabakattan çekilmesinden sonraki 25 aylık süreçte ise tümenin dolara karşı paha kaybı yüzde 190’ı aştı.
Öte yandan İran Merkez Bankası Abdunnasır Himmeti, dolar kurundaki dalgalanmalara ait çevre medya hesabından paylaştığı iletisinde, Mali Fiil Vazife Gücü’nün (FATF) İran’ı kara listeye alması, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını ve petrol fiyatlarındaki düşüşler üzere gelişmelerin doların artışına neden olduğuna dikkati çekti.
Buna karşılık geçen yıl olduğu üzere dolardaki artışın denetim altına alınabileceğini vurgulayan Himmeti, “Doların gerçek pahası, ekonomik, siyasi ve ruhsal değişkenler dikkate alınarak bugün piyasadaki fiyatıyla kıyaslandığında katiyetle daha düşüktür.” değerlendirmesinde bulundu.
Himmeti, ABD’nin tek taraflı yaptırımları nedeniyle petrolden elde edilen döviz ölçüsünün azaldığını lakin memleketin döviz istikrarının iyi durumda olduğunu belirtti.
İran’da 1 ABD dolarının Nisan 2018’de 4 bin tümen seviyelerinden 6 bin 100 tümene çıkması Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani hükümetini harekete geçirmişti. İran Merkez Bankası, tümenin döviz kurlarına karşı kıymet kaybını önlemek gayesiyle 10 Nisan 2018’de doları 4 bin 200 tümen olarak sabitlemiş ve memlekette devlet kuru ve hür piyasa kuru olarak iki münferit döviz kuru ortaya çıkmıştı. Devletteki ithalatçılara devlet kurundan döviz tahsisi yapılmıştı.
ABD idaresinin Mayıs 2018’de Kapsamlı Ortak Hareket Planı (KOEP) olarak isimlendirilen nükleer mutabakattan tek taraflı çekilerek, İran’a yönelik yaptırımları geri getirmesinin akabinde, 26 Eylül 2018’de 19 bin tümene çıkarak tarihi seviyesini gören dolar, daha sonraki süreçte 10 bin 300 tümene kadar inmişti. İran’da dolar kuru, Eylül 2018’de gördüğü tarihi doruğun akabinde 18 Haziran’da birinci sefer yine 19 bin tümen hududuna yaklaşmıştı.
DIREKT YABANCI YATIRIMLAR GEÇEN YIL 1,5 MİLYAR DOLARA İNDİ
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın (UNCTAD) 16 Haziran’da yayımladığı raporda, İran’daki direkt yabancı yatırımların geçen yıl 1,5 milyar dolara gerilediği belirtilmişti. Devlete direkt yabancı yatırımlar 2017’de 5 milyar doları aşmış 2018’de ise 2,3 milyar dolara inmişti.
İran Cumhurbaşkanı Ruhani, yaptırımların İran’a döviz gelirleri ve yabancı yatırımlar açısından 200 milyar dolara mal olduğunu söylemişti. Bütçe ve Planlama Kurumu Yöneticisi Muhammed Bakır Nobaht ise 2 Haziran’da mecliste yaptığı sunumda, memleketinin 2011’de 119 milyar dolar olan yıllık petrol ve doğalgaz gelirlerinin geçen yıl 8,9 milyar dolara kadar indiğini açıklamıştı.
NTV
