Hollyoaks dizisiyle yıldızı parlayan İngiliz oyuncu Stephanie Davis, corona virüse yakalandığını açıkladı. 28 yaşındaki oyuncunun anafilaksi nedeniyle aşı olmadığı ortaya çıktı.
Pekala, anafilaksi nedir, anafilaksi belirtileri ve nedenleri nelerdir?
ANAFİLAKSİ NEDİR?
Anafilaksi, çabucak tedavi edilmesi gereken önemli, potansiyel olarak hayatı tehdit eden alerjik bir tepkidir. Bu tepki alerjik bir bireyin yer fıstığı yahut arı sokması üzere alerjisi olan bir objeye maruz kalmasından birkaç saniye ya da birkaç dakika sonra ortaya çıkabilir.
Anafilaksi, bağışıklık sistemi tarafından bireyin girmesine neden olabilecek kimyasallar salması nedeniyle gerçekleşir. Bireyin tansiyonu birdenbire düşer ve teneffüs yolları daralır bu da hem nefes almayı hem de bedenin oksijen gereksinimini karşılamasını maniler.
ANAFİLAKSİ’NİN NEDENLERİ NELERDİR?
Olağan kaideler altında bağışıklık sistemi bedeni yabancı hususlara karşı savunan antikorlar üretir. Bu, beden içinde ziyanlı bakteri yahut virüsler olduğunda gerekli ve iyi bir durumdur. Lakin kimi bireylerin bağışıklık sistemleri olağanda alerjik tepkiye neden olmayan unsurlara de çok reaksiyon gösterir.
Alerji semptomları çoklukla hayatı tehdit edecek kadar bedene ziyan vermez lakin ağır bir alerjik tepki anafilaksiye yol açabilir.
Çocuklarda en yaygın anafilaksi tetikleyicileri çoklukla fıstık ve ceviz, balık, kabuklu deniz eserleri ve süt üzere besinlerden kaynaklanan besin alerjileridir.
Yetişkinlerde anafilaksi için yaygın olarak görülen tetikleyiciler ortasında, yeniden tıpkı besinlerin yanı sıra, antibiyotikler, aspirin, öbür reçetesiz ağrı kesiciler ile kimi görüntüleme testlerinde kullanılan intravenöz kontrast hususu içeren kimi ilaçlar, eşek arısı, bal arısı yahut ateş karıncası üzere böcek çeşitlerinin sokması, çeşitli örümcek zehirlenmeleri ve bilhassa lateks bulunur.
Çok nadiren görülse bile, kimi bireyler aerobik antrenmanlardan, yürüyüş üzere daha az ağır fizikî aktiviteden yahut koşudan kaynaklı anafilaksi geliştirir.
Antrenmandan evvel muhakkak yiyecekleri yemek ya da hava sıcak, soğuk yahut nemli olduğunda antrenman yapmak bununla temaslıdır. Antrenman yaparken alınacak tedbirler hakkında evvelce doktora başvurmak gereklidir.
Alerjik yansımayı neyin tetiklediği bilinmiyorsa, birtakım testler alerjen maddeyi tanımlamaya yardımcı olabilir lakin kimi olaylarda ise anafilaksinin nedeni tanımlanamaz. Bu duruma idiyopatik anafilaksi ismi verilir.
Anafilaksi riskini arttıran az sayıda faktör mevcuttur. Bunlar ortasında geçmişte anafilaksi görülmesi vardır. Şayet bir birey geçmişte anafilaktik tepkisi hafif geçirmiş olsa bile, alerjiye neden olan unsura tekrar maruz kaldıktan sonra daha şiddetli anaflaktik tepki geçirme riski vardır.
Astım ya da halihazırda var olan alerjiler bireyleri anafilaksi riski altına sokar. Bunların yanı sıra çeşitli kalp hastalıkları ve mast ismi verilen bir çeşit akyuvar hücresinin olağandışı birikimi olan mastositoz da anafilaksi riskini arttırır.
ANAFİLAKTİK TEPKİ NASIL GELİŞİR, BELİRTİLERİ NELERDİR?
Alerjik tepkiler, bedenin bir hususa karşı oluşturduğu karşılık nedeniyle meydana gelir. Örnek olarak bahar alerjileri mevsimsel geçişlerde oluşan polen ya da çimen üzere bitkisel faktörlerle tetiklenir. Bu ve gibisi alerji cinslerine nazaran daha süratli olarak dakikalar içerisinde meydana gelen anafilaksi, uygun müdahale edilmemesi halinde kısa müddette ömrü tehdit edici boyutlara ilerleyebilir.
Bu tepkisi tetikleyebilecek alerjenler ile beden, inhalasyon (soluk alıp verme sırasında) yoluyla, yutularak sindirim sisteminden, dokunma ile cilt üzerinden ya da direkt olarak enjeksiyonlar vasıtası ile temas edebilir. Temas sonrasında beden saniyeler yahut en geç dakikalar içerisinde karşılık oluşturmaya başlar. Orta seviyedeki alerjilerde birkaç saatliğine bariz bir semptom ortaya çıkmayabilir.
Anafilaktik karşılık çoklukla temastan kısa bir mühlet sonrasında başlama eğilimindedir. Bu müddet zarfında beden çok sayıda kimyasalı kan sirkülasyonuna salarak karşılık verdiği bu hususa karşı çabaya girişir. Dolaşan kimyasallar bir dizi zincir tepkileri tetikler ve böylece anafilaksinin belirtileri de oluşmaya başlar. Birçok belirti anafilaksinin erken devir semptomları ortasında yer alır:
Göğüs bölgesinde sıkışma ya da rahatsızlık hissi
Nefes darlığı
Öksürük
Bulantı ve kusma
İshal
Karın ağrısı
Yutkunma zorluğu
Kaşıntı
Konuşurken lisanın dolanması
Sersemlik
Bu başlangıç belirtileri anafilaksi tablosunun ilerlemesi ile birlikte daha da ağırlaşabilir.
Bilhassa uygun tedavinin başlanmadığı bireylerde oluşan önemli semptomlar şu biçimde özetlenebilir:
Tansiyon (kan basıncı) düşüklüğü
Halsizlik
Şuur kaybı
Kalp ritminin düzensizleşmesi
Nabızda hızlanma
Nefes alıp verme sırasında hırıltı oluşması
Teneffüs yollarında tıkanma
Ciltte kaşıntılı lezyonlar
Yüz ve göz bölgesi başta olmak üzere bedenin rastgele bir bölgesinde kendisini gösterebilen ağır ödem oluşması
Şok
Kardiyak arrest (kalbin durması)
Respiratuar arrest (Solunum sisteminin işlev kaybı)
Anafilaksinin erken periyotta tanınması ve uygun müdahale edilmesi, hastaların bu korkutucu belirtileri yaşamaması için epeyce kıymet arz eden bahislerdir.
ANAFİLAKSİ TANISI NASIL KONULUR?
Anafilaksi tanısı klinik belirtilere dayanarak gerçekleştirilir, bu nedenle rastgele bir laboratuvar çalışması ya da başka tetkiklerin başvurulmasına gerek duyulmaz. Anafilaktik şok hadiselerinde vefatlar çoklukla alerjene maruziyet sonrası birinci bir saat içerisinde meydana gelir bu nedenle olayların erken tanınması ve harekete geçilmesi hayati değer taşır.
Acil servislere anafilaksi kuşkusu ile gelen şahısların kıymetlendirilmesi sırasında doktorlar fizik muayene teknikleri ile hastaların akciğerlerini dinleyerek sıvı toplanmasına bağlı olarak ortaya çıkan rastgele bir hırıltı sesinin varlığını araştırabilirler. Birebir vakitte kişinin tıbbi hikayesi de kıymetlendirilerek belirtileri tetikleyebilecek alerjenlere karşı daha evvel hastanın rastgele bir alerjik tepki yaşayıp yaşamadığı sorgulanır.
Uygun teşhis ve müdahale sonrasında çeşitli tetkikler vasıtası ile teşhisin doğrulanması sağlanabilir. Triptaz enziminin kan seviyesi anafilaksi sonrası yaklaşık olarak 3 saat içerisinde yükselme gösterir. Bu nedenle bu enzim seviyesinin biyokimyasal olarak incelenmesi anafilaksi teşhisinin doğrulanmasında yararlı olabilir. Sonraki süreçte hastaların çeşitli deri ve kan testleri vasıtası ile hangi alerjenlere karşı hassas olduğunun incelenmesi de anafilaksi teşhisinin desteklenmesine katkıda bulunur.
ANAFİLAKSİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Alerjik tepkiler süratli bir formda anafilaksi durumuna ya da anafilaktik şok haline gelebileceği için bir tıbbi acil olarak kabul edilir. Bu durumlarda tedavi planlamasının birinci etabında hastanın hava yolunun güvenliği sağlanır ve sıvı dayanağı verilebilir. Bu basamağın tamamlanmasının akabinde hastanın bu durumunu başlatabilecek faktörler süratlice kıymetlendirilir ve maruziyetin devam etmediğinden emin olunur.
Anafilaksinin temel tedavisi epinefrin enjeksiyonudur. 1000’de 1’lik konsantrasyona sahip epinefrinin anaflaksi tedavisi hedefiyle intramüsküler (kas içi) uygulama dozu 0,3-0,5 ml ortasındadır. Küçük yaştaki hadiselerde ise uygun doz çocuğun kilosuna nazaran hesaplanır. Epinefrinin kas içi uygulanması damar içi ya da deri altı enjeksiyonlarına nazaran daha süratli sonuç verdiği için tercih edilen bir usuldür. Hastalar ekseriyetle tek enjeksiyonu takiben düzgünleşme gösterirler fakat kimi hastalarda doktorların 5-10 dakika aralıklarla epinefrin enjeksiyonunu tekrarlaması gerekli olabilir.
Ömrü tehdit edici boyuta varan semptomları nedeniyle anafilaksi erken periyotta tanınmalı ve uygun müdahale edilmelidir. Alerjik tepki yaşadığınızı ya da diğerinin yaşıyor olabileceğini düşündüğünüz vakitlerde sakin kalarak, yapılabileceklere odaklanmanız kıymet arz eder. En kısa müddette bir sıhhat kuruluşuna başvurarak kuşkunuzun kaynaklandığı alerjen ve belirtiler konusunda uzmanlardan yardım almanız önerilir.
Anafilaksi üzere ağır tepkilere ek olarak alerjik durumlar ile ilgili de şüphelenmenize neden olabilecek belirtiler hissetmeniz halinde hem bu durumun ortaya çıkarılması hem de denetim altına alınabilmesi için alerji ve immünoloji uzmanı tabiplerden dayanak almanız önerilir.
NTV