20. yüzyılın kıymetli sopranolarından Leyla Gencer’in vefatının üzerinden 13 yıl geçti.
Gencer, 10 Ekim 1928’de Polonezköy’de Hasanzade İbrahim Çeyrekgil ile aslen Polonyalı olan Alexandra Angela Minakovska’nın çocukları olarak dünyaya geldi.
Köken olarak Safranbolulu olan Gencer, babasından müsamaha ve insan sarraflığının yanı sıra annesinden ise asil duruşunu, olaylar karşısındaki reaksiyonlarını, davranışsal özellikleri ile müzik tutkusunu aldı.
Gencer, Fransız bakıcısından Fransızca öğrendi ve böylelikle Fransız klasiklerini okumaya başladı. Çocukluğunda dünya edebiyatının, tiyatrosunun, müziğinin, sanat ve kültürünün her alanında geniş bilgiler edindi.
CEMAL REŞİT REY’İN ÖĞRENCİSİ OLDU
Babasını genç yaşta kaybeden Gencer, 18 yaşındayken İbrahim Gencer ile evlendi. Bu sırada eğitimine devam eden Gencer’i eşi mesleği boyunca destekledi.
Notre Dame de Sion’da başladığı tahsilini İstanbul İtalyan Lisesi’nde bitiren sanatçı, daha sonra bir müddet Beyazıt Kütüphanesi’nde çalıştı.
Gencer, İstanbul Konservatuvarı’nda şan eğitimi aldığı sırada Reine Gelenbevi, Cemal Reşit Rey ve Muhittin Sadak’ın öğrencisi oldu.
Daha konservatuvardaki birinci eğitim gününde La Scala’da sahneye çıkmayı başına koyan Gencer, 1946-1949 yıllarında İstanbul Kent Korosu’nda solo sanatkarı olarak yer aldı.
İTALYA’NIN ÜNLÜ OPERA SANATKARLARINDAN LOMBARDİ’YLE ÇALIŞTI
İtalya’nın ünlü opera sanatkarlarından olan Arangi Lombardi, Ankara Devlet Konservatuvarı’na şan eğitimi vermesi için davet edilince Leyla Gencer, sanatçıyı kendisini dinletmek için ziyaret etti ve performansıyla hocayı etkiledi.
Lombardi, Gencer’in bu performansı üzerine onun konservatuvarı bırakarak, kendisiyle Ankara’ya gelmesini isteyince usta opera sanatkarı, İstanbul Konservatuvarı’ndaki eğitimini yarıda bıraktı.
Ankara’ya giden Gencer, Lombardi’nin yanı sıra İtalyan tenor Apollo Granforte, Adolfo Camozzo, Di Ferdinando, George Reinwald ve Domenico Trizzio’nun da öğrencisi oldu.
Leyla Gencer, 1949’da Ankara’ya gittiğinde, Devlet Tiyatrosunun başında Muhsin Ertuğrul misyondaydı ve opera da devlet tiyatrosuna bağlı olarak çalışmalarını yürütmekteydi. O devirde operanın solist takımında yer olmamasından ötürü koro imtihanına başvurmak durumunda kalan Gencer, imtihanı kazanarak ve koronun takımına alındı.
MESLEĞİNE “SANTUZZA” ROLÜYLE BAŞLADI
Mesleğine 1950’de Ankara Devlet Tiyatrosu’nda Cavalleria Rusticana yapıtındaki “Santuzza” rolüyle adım atan sanatçı, İtalya’da da birinci sefer bu rolle seyirciyle buluştu.
Birçok resmi devlet resepsiyonunda sahne alan Gencer, 1953’te ABD Lideri Dwight Eisenhower için, Çankaya Köşkü’nde verilen konserde Henry Purcell’a ilişkin “Didone” aryasını söyledi.
Gencer, tekrar tıpkı devirde Fransız Parlamento Lideri ve Dışişleri Bakanı için Faust operasının “Mücevherler” aryasını seslendirdi.
Leyla Gencer’in Ankara’daki ömrü ve mesleksel hayatı, 1953’te Türkiye ile İtalya ortasında gerçekleştirilen kültür antlaşması sonucunda, Türkiye’nin kendisini Roma’da bir resital vermesi için görevlendirmesiyle farklı bir taraf kazandı.
Bu resitaldeki performansıyla büyük bir muvaffakiyet ve beğeni toplayan Gencer’i, RAI stüdyolarının genel müdürü ve müzik direktörü maistro Mairo Labroca sesini dinletmesi için Napoli’deki San Carlo Operası’na gönderdi.
Gencer, 1954’te Napoli’de “San Carlo Operası”nda rol aldı ve “Cavalleria Rusticana”da “Santuzza” rolünü yaz şenliğinde oynadı.
MADAM BUTTERFLY OPERASI İÇİN BİR SENEDE YİRMİ ÜÇ DEFA SAHNE ALDI
“San Carlo Operası”nda “Yevgeni Onegin” ve “Madam Butterfly”da başrol oynayan Gencer, Napolili Türk olarak anılmaya başladı. O sene “Madam Butterfly” operası için 23 defa sahne aldı.
Gencer ayrıyeten “La Traviata”daki Violetta rolünü, Avrupa’nın çeşitli kentlerindeki operalarda oynadı, milletlerarası şenliklere katıldı ve piyano eşliğinde resitaller verdi.
San Francisco’da rahatsızlanan Renata Tebaldi’nin yerine 1956’da “San Francesca de Rimini” operasında sahne alan Gencer, San Francisco Operası’nın bünyesinde 1957 temsil yılında “La Traviata” opera yapıtta “Violeta” karakterini oynadı. “Lucia di 74 Lammermoor” isimli opera yapıtında ise Maria Callas’ın yerine “Lucia” rolünü üstlendi.
Gencer, 26 Ocak 1957’de Milano’da “La Scala Tiyatrosu”nda sahneye çıkma gayesine ulaştı. Francis Poulenc’in “Les Dialogues de Carmelites” operasındaki başarısıyla primadonnalığa yükseldi.
Gencer, 1956 ile 1978’de ABD’de birçok opera temsili, resital ve konserde misyon aldı. 1973’te Carnegie Hall’da oynadığı ve yorumladığı, Donizetti’ye ilişkin “Caterina Cornaro” operası ABD’de birinci sefer yorumlanması açısından kıymetli bir yer teşkil etti.
DÜNYANIN BİRÇOK YERİNDE SAHNEYE ÇIKTI
Londra’da Albert Hall’de, New York’da Carnagie Hall’de orkestra eşliğinde konserler veren Leyla Gencer, “La Scala”da Verdi, Bellini, Donizetti, Mozart, Monteverdi, Gluck, Tchaikovsky, Britten, Puccini, Cherubini, Spontini, Mayr ve Pizzetti üzere bestekarların operalarını, yapıtlarını uzun yıllar muvaffakiyetle yorumladı.
Milano, Roma, Napoli, Venedik, Viyana, Paris, San Francisco, Köln, Buenos Aires, Londra, Rio de Janerio, Bilbao, Chicago’da sahneye çıkan sanatçı, Lucia, Norma, Lady Macbeth, Queen Elizabeth, Filoria Tosca, Lucrezia, Madam Butterfly, Alceste, Aida, Violetta ve Leonora’nın sesi oldu.
Gencer, 1985’te son sefer Venedik Fenice Tiyatrosu’nda opera seslendirdi. 1994’te Sevda-Cenap And Müzik Vakfı Onur Mükafatı Altın Madalyası’nı alan Gencer, 1987’de Memleketler arası İstanbul Şenliği’ne katıldı ve Aya İrini’de konser verdi.
MESLEĞİ BOYUNCA 23 BESTEKARIN 72 YAPITINI REPERTUVARINA ALDI
Mesleği boyunca 23 bestekarın 72 yapıtını repertuvarına alan sanatçı, konserlerini 1992’ye kadar sürdürdü. Sonraki yıllarda eğitimcilik mesleğine yük vererek genç sanatkarları yetiştiren Gencer, Ankara ve İstanbul’da opera sanatı üzerine seminerler verdi.
Türkiye’de opera sanatının tanınması ve gelişmesi için birçok çalışmaya da imza atan usta sanatçı, araştırmacı tarafıyla de Türk ve dünya operasına çok değerli katkılarda bulundu. Leyla Gencer, devri itibariyle unutulmuş birçok opera yapıtını tozlu opera arşivlerini tarayarak gün yüzüne çıkardı ve yorumlayarak tekrar opera dünyasına kazandırdı.
Gencer, 1988’de verilen “Devlet Sanatçısı” unvanının yanı sıra en son 2007’de İtalya’da aldığı Caruso Ödülü’ne kadar pek çok değerli mükafatın ve nişanın sahibi oldu.
1995’te düzenlenmeye başlayan “Leyla Gencer Memleketler arası Şan Yarışması” ile opera dünyasına yeni yetenekler kazandırmaya devam eden Gencer’in ismine 2004’te Türkiye’de gümüş hatıra parası basıldı.
Hakkında birçok kitap yazılan ve dünyada “Türk Divası” (Diva Turca) olarak tanınan Leyla Gencer, 10 Mayıs 2008’de Milano’daki konutunda kalp ve teneffüs yetmezliğine bağlı olarak hayata veda etti.
Tutkunun Romanı: Leyla Gencer isimli kitabı kaleme alan Zeynep Oral, usta sanatkarın vefatının akabinde verdiği bir röportajda şu sözleri kullanmıştı:
“Müzik dünyası, dünya operası büyük bir insanı kaybetti. Bunu Leyla Gencer Türk olduğu için söylemiyorum, opera tarihine çoktan geçmiş olduğu için, opera dünyasında bir ekol oluşturduğu için, bir örnek, bir referans kabul edildiği için söylüyorum. Bugün İtalya’da 20. yüzyılın en büyük divalarından biri olarak kabul ediliyor. Bu insanın Türkiye’den çıkmış olması, hayatının son gününe kadar yalnız ve yalnız Türk pasaportuyla yaşaması ki dünyanın birçok ülkesinden kendisine vatandaşlık teklifleri gelmişti. Dünyaca mükafata boğuldu o diğer. Kentlerin anahtarları teslim edildi kendisine, ‘Bizim vatandaşımız ol’ diye yalvarıldı. Ancak o daima sonuna kadar ‘İnsanın bir tek ülkesi olur, benim anavatanım Türkiye’dir’ dedi, durdu. Harika bir meslek yaptıktan sonra hayatının son anına dek öğrenci yetiştirmeyi sürdürdü.”
NTV
